دیپلمات های امریکایی یکشنبه عازم قاهره شدند تا جزییات توافق آزادی اسرای نگه داشته شده توسط حماس و سایر ابعاد طرح صلح 21 بندی دونالد ترامپ را نهایی کنند. این سفر با حضور استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رییس جمهور امریکا و جرد کوشنر، داماد دونالد ترامپ انجام شد و هدف آن ایجاد زمینه های لازم برای توقف درگیری ها و آغاز روند صلح در غزه اعلام شده است.

به گزارش اعتماد، این درحالی است که حماس نیز در واکنش به طرح صلح ترامپ اعلام کرد آماده آزادی مشروط اسرای اسراییلی است، اما این گروه از تایید سایر بندهای طرح ادعایی ترامپ خودداری کرده و خواستار مذاکرات بیشتر برای تعیین جدول زمانی خروج نیروهای اسراییلی و تضمین های بین المللی شده است. اسراییل نیز در واکنش به این شرایط، اعلام کرد تنها آماده سازی برای آزادی اسرا را آغاز کرده و هنوز هیچ تعهد مشخصی برای توقف حملات نظامی نداده است. بنابر گزارش ها، نیروهای اسراییلی همچنان در اطراف شهر غزه مستقر هستند و شرایط منطقه را درگیری فعال توصیف می کنند.

به باور گروهی از ناظران این وضعیت نشان می دهد سرنوشت طرح صلح ادعایی ترامپ که اوایل هفته ازسوی اسراییل و بامداد شنبه ازسوی حماس به صورت مشروط پذیرفته شد، همچنان نامشخص و شکننده است، چراکه به ادعای این گروه اختلافات داخلی حماس میان جناح های سیاسی و نظامی و نگرانی ها درباره مساله مهم خلع سلاح، اجرای آزادی اسرا و همچنین کنترل واحدهای نظامی، از اصلی ترین موانع پیش روی مذاکرات هستند.

در همین راستا میانجیگران عرب و منطقه ای ازجمله مصر، قطر و ترکیه ضمن حمایت از طرح ترامپ همچنین فشارهایی را وارد می کنند تا حماس این آخرین فرصت برای پایان جنگ در غزه را نادیده نگیرد. مهم ترین بندهای مورد مناقشه در طرح ترامپ شامل خلع سلاح ادعایی حماس، تحویل تمام تسلیحات و آزادی 48 اسیر اسراییلی زنده یا مرده ظرف 72 ساعت پس از پذیرش توافق است.

با این حال کارشناسان مدعی اند ملاحظات و شرط گذاری های هر دو طرف نشان می دهد روند نهایی سازی و اجرای طرح 21 ماده ای ترامپ بسیار متزلزل و آینده آن در هاله ای از ابهام است. در همین راستا روزنامه اعتماد نگاه نشریات جهان درخصوص آینده طرح ادعایی ترامپ و معادلات منطقه را بررسی کرده و در ادامه بدان پرداخته است.

نشریه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی در باب جزییات طرح ادعایی ترامپ برای پایان جنگ در غزه نوشت: برای رییس جمهور امریکا در وهله اول توافق اولویت دارد ولو اینکه جزییات توافق و اجرای آن درمراحل بعدی و طی روزهای آینده مشخص شود، حتی وقتی صلح در منطقه به یکی از پیچیده ترین و جدی ترین مناقشات جهان تبدیل شده باشد. برخلاف ترامپ، اما نتانیاهو به جزییات طرح بسیار توجه دارد و پیش تر نیز توانسته رییس جمهور حامی خود را متقاعد کند که استفاده از زور علیه دشمنانش ضروری است.

در همین رابطه استیون کوک، پژوهشگر ارشد مطالعات خاورمیانه و آفریقا در شورای روابط خارجی، می گوید: همه تلاش می کنند دیگری را تحت فشار قرار دهند. به ادعای نیویورک تایمز حماس اما ممکن است با تکیه بر اهرم مهم فشار، دست به قمار زده و وعده ترامپ برای رفتار منصفانه با همه طرف ها را به چالش بکشد؛ گزاره ای که به معنای محدود کردن قدرت نتانیاهو خواهد بود. همزمان اما نتانیاهو با یادآوری این نکته به ترامپ که موافقت اسراییل منوط است به تسلیم ادعایی حماس، حق خود را برای اعمال فشار حفظ کرده است. از سوی خود ترامپ، هدف از صلح، دستیابی به توافق و شاید دریافت جایزه صلح نوبل است.

طبق گفته یک منبع مطلع که نخواست نامش فاش شود تا به امروز نیز ترامپ و دو مشاور ارشدش یعنی استیو ویتکاف، فرستاده ویژه صلح خاورمیانه و جرد کوشنر، داماد رییس جمهور مذاکرات دشوار را مانند یک معامله تجاری دنبال کردند.

خالد الجندی، پژوهشگر میهمان در مرکز مطالعات عرب معاصر دانشگاه جورج تاون در این رابطه به نیویورک تایمز گفت: ترامپ درگیر جزییات نمی شود. اما سوال اصلی این است: آیا می خواهید به توافق برسید؟ اگر می خواهید توافق کنید، سیاست و دیپلماسی می تواند انعطاف پذیر باشد. البته جزییات می توانند مسیر دستیابی به صلح پایدار را به سرعت مختل کند! با این همه در بیانیه روز جمعه، حماس ضمن موافقت با آزادی اسرا اعلام کرد که حاضر است مدیریت نوار غزه را به یک نهاد فلسطینی متشکل از تکنوکرات های مستقل تحویل دهد. با این حال، حماس همچنین تاکید کرده که می خواهد در آینده نوار غزه و حقوق ذاتی مردم فلسطین نقش داشته باشد. واقعیت این است که این ادعا با بخشی از طرح صلح ادعایی که هم ترامپ و هم نتانیاهو آن را تایید کرده اند، در تضاد است، چراکه براساس طرح ترامپ حماس و سایر جناح ها موافقت می کنند هیچ نقشی در اداره غزه، چه مستقیم، چه غیرمستقیم یا به هر شکل دیگری، نداشته باشند.

خالد الجندی در ادامه گفت وگویش با این نشریه تاکید کرد: اما حداقل یک اجماع اولیه وجود دارد که همه می توانند بدون درگیر شدن در جزییات، کار را آغاز کنند، آن هم نیاز فوری آزادی گروگان ها، توقف بمباران ها و افزایش کمک ها.

نشنال اینترست از زاویه ای دیگر طرح صلح ادعایی ترامپ برای اداره غزه را مورد ارزیابی قرار داده است. به ادعای این نشریه، این طرح بسیاری از مسائل کلیدی که موجب ادامه بحران میان اسراییل و حماس شده اند را در بر می گیرد، اما به نظر می رسد اهداف آن کمی بلندپروازانه باشند، چراکه در هر برنامه موفق پس از جنگ باید ابتدا مدیریت بحران، امنیت و حکمرانی موقت در اولویت قرار گرفته و سپس اهداف بلندمدتی مانند بازسازی اقتصادی و توسعه زیرساخت ها تعریف شوند، بنابراین به نظر می رسد مذاکره کنندگان باید تلاش خود را ابتدا معطوف به دستیابی به توافقی کنند که جنگ در غزه را متوقف کند، خروج هماهنگ نیروهای اسراییلی از این منطقه را تضمین، ساختار حکمرانی موقت را برقرار و نیازهای انسانی فوری ساکنان غزه را پاسخ دهند. به عبارتی اولویت مذاکرات باید بر سیاست هایی باشد که بتوانند ابتدا خون ریزی را متوقف کنند.

به ادعای این نشریه، طرح ترامپ اگرچه رویکرد خلاقانه ای برای رسیدگی همزمان به مسائل انسانی و امنیتی دارد، با این حال دارای چند هشدار جدی است؛ اول اینکه این طرح تلاش دارد همزمان به مسائل زیادی از جمله حاکمیت پس از جنگ، بازسازی، توسعه اقتصادی و کمک رسانی بپردازد، درحالی که غزه بیش از همه نیازمند برنامه ای است که ابتدا بزرگ ترین بحران ها را مهار کند. ابتدا باید وضعیت میدانی تثبیت و نیازهای اولیه غیرنظامیان تامین شود؛ سپس امکان گفت وگو درباره بازسازی و بهبود اقتصادی فراهم می شود.

بنابر تحلیل نشنال اینترست، دومین چالش این است که این طرح پیش بینی کرده دولت موقت غزه تحت نظارت یک هیات صلح قرار گیرد که رهبری آن را ترامپ و تونی بلر برعهده دارند.

این هیات بر بازسازی غزه نظارت خواهد کرد تا زمانی که تشکیلات خودگردان فلسطین اصلاحاتی کافی انجام دهد. نکته مهم اما این است که طرح ترامپ هیچ نقشی برای فلسطینی ها در این هیات پیش بینی نکرده و موضوع بازپیوند غزه با کرانه باختری را مدنظر قرار نداده است.

به ادعای ناظران، اگر دولت ترامپ قصد دارد نقش موثری در بازسازی غزه ایفا کند، باید سال ها منابع دیپلماتیک خود را به این موضوع اختصاص دهد و برای گفت وگوهای سخت با اسراییلی ها، فلسطینی ها، شرکای عرب و متحدان اروپایی آمادگی داشته باشد. اما این چالش نیز وجود دارد که هر توافقی که جنگ را خاتمه دهد تا حدی موجب نارضایتی اسراییلی ها، فلسطینی ها و شرکای غربی خواهد شد، اما نادیده گرفتن مساله حکمرانی پس از جنگ بدترین گزینه است. در هر حال اگرچه طرح ترامپ دارای نقص هایی است، برخی جنبه های آن اما می تواند به پایان دادن به بحران کمک کند. با این حال، مقامات، تحلیلگران و ناظران در خاورمیانه معتقدند طرح فوق شانس موفقیت دارد، اما این امید هیچ گاه به شور و هیجان تبدیل نمی شود؛ زیرا اینجا خاورمیانه است و بازیگران اصلی آن نخست وزیر اسراییل و گروه حماس، همچنان انگیزه هایی برای ادامه نبرد دارند.

وب سایت پولیتیکو با انتشار تحلیلی در راستای آینده منطقه و با الهام از طرح ادعایی ترامپ برای برقراری صلح در غزه، ضمن ابراز امیدواری نسبت به اجرای این برنامه، نوشته است: فلسطینی ها در غزه و همچنین سیاستمداران باتجربه، به شدت مشتاقند که آتش بس فوری مطابق آنچه در طرح آمده، برقرار شود. در همین رابطه تام مالینوفسکی، دستیار سابق وزیر امور خارجه امریکا در حوزه حقوق بشر در دولت اوباما، گفت: این توافق دست کم فعلا از کشتار غیرنظامیان جلوگیری می کند و اسرای باقی مانده اسراییلی را نجات می دهد. یکی دیگر از دلایل مثبت نگری برخی ناظران خاورمیانه به این طرح، سرمایه گذاری شخصی ترامپ در آن است، چراکه رییس جمهور امریکا آشکارا اعلام کرده که خواستار جایزه صلح نوبل است. اما فراتر از آن، او ریاست هیات صلح را نیز برعهده خواهد داشت که بر اجرای بخش عمده ای از طرح نظارت می کند. هرچند احتمالا مسائل فنی را به دیگران واگذار خواهد کرد، داشتن چنین نقش برجسته ای برای او محرک است و خودبزرگ بینی اش را تقویت و می تواند او را بر تضمین اجرای طرح متمرکز نگاه دارد.

به ادعای پولیتیکو همچنین طبق این طرح، برنامه ای نیز برای توسعه اقتصادی و بازسازی غزه با گردهم آوری گروهی از کارشناسان تعریف خواهد شد. جرد کوشنر، داماد ترامپ که میلیاردها دلار سرمایه گذاری برای این منطقه اختصاص داده، یکی از طراحان این پیشنهاد صلح است.

به ادعای ناظران از زاویه ای دیگر این طرح همچنین نشان می دهد که دونالد ترامپ از برخی ایده های رادیکال خود برای پایان جنگ عقب نشینی کرده است، چراکه او پیش تر خواستار تبعید فلسطینی ها از غزه و تبدیل این قلمرو به یک استراحتگاه تحت اداره امریکا شده بود؛ ایده ای که واکنش شدید فلسطینی ها، بسیاری از مقامات خارجی و فعالان حقوق بشر را به دنبال داشت. اما طرح جدید ترامپ می گوید فلسطینی ها می توانند در غزه بمانند و در توسعه اقتصادی این باریکه مشارکت داشته باشند. به گزارش این نشریه، یکی دیگر از جنبه های این طرح که موجب امیدواری شده، ماهیت بین المللی آن است.

ترامپ خود به عنوان بزرگ ترین مجری ایده اول امریکا شناخته می شود، اما این طرح تضمین می کند که کشورهای دیگر فراتر از ایالات متحده و طرف های درگیر نیز در نتیجه کار سهیم باشند. از طرفی ایالات متحده همچنین متعهد شده با سایر کشورها، از جمله کشورهای عربی، برای ایجاد نیروی بین المللی تثبیت کننده همکاری کند تا در مناطقی از غزه که اسراییل، حماس را از آن خارج کرده، مستقر شود. با این همه این طرح 20 ماده ای، در بهترین حالت، چارچوبی برای توافق آینده یا مجموعه ای از توافق هاست. بسیاری از بخش های آن باید در کنار هم عمل کنند که کار بسیار دشواری است. در هر حال همه چیز به نحوه اجرایش بستگی دارد.

با این همه بسیاری از مقامات و تحلیلگران نگرانند، چراکه طرح ترامپ به طور صریح مسیر ایجاد دولت فلسطین را مشخص نمی کند.

با این حال، اجرایی شدن بخش های مختلف این طرح نیازمند مذاکرات گسترده ای درباره جزییات است و تجربه نشان داده که دولت ترامپ به ریزه کاری ها توجه چندانی ندارد.

با این همه به ادعای ناظران این نوع ابهام و سردرگمی در مراحل اولیه مذاکرات بین المللی، به ویژه در خاورمیانه، غیرمعمول یا غیرقابل حل نیست، چراکه حتی اگر این طرح اکنون شکست بخورد، دست کم پایه ای برای کار در آینده فراهم می کند.