دو سال پس از 7 اکتبر 2023، شرایط منطقه خاورمیانه و غرب آسیا تغییرات چشمگیری نسبت به گذشته کرده است. بسیاری از گروه هایی که به عنوان متحدان مسلح ایران در منطقه ابزار اعمال نفوذ و ایجاد توازن قوا بودند، حالا تا حد زیادی تضعیف شده اند یا گرفتار مسائل داخلی کشورهای خود هستند. حزب الله لبنان از یک سو با آسیب های شدیدی که بین اکتبر 2023 تا نوامبر 2024 از جنگ با اسراییل به خود دید و بسیاری از فرماندهان و رهبران خود را در جنگ از دست داد، حالا باید با برنامه آمریکا برای خلع سلاح مقابله کند.

به گزارش هم میهن، با سقوط حکومت بشار اسد در آذرماه سال گذشته، تهران نه تنها تنها متحد دولتی عرب خود را در منطقه از دست داد، بلکه یک پایگاه مهم برای حضور نیروهای شبه نظامی متحد و همچنین مسیر زمینی دسترسی به لبنان را نیز به نیروهایی واگذار کرد که به صورت بنیادین با سیاست های ایران مشکل دارند. در عراق، گروه های مقاومت به شدت درگیر سیاست داخلی شده اند و برای انتخابات ماه آینده آماده می شوند.

در طول جنگ 12 روزه و حملات جسته و گریخته اسراییل در دو سال گذشته به خاک و منافع ایران در منطقه، گروه های مسلح عراقی تلاش کردند خود را از مخمصه بیرون نگه دارند و وارد نبرد مستقیم با اسراییل یا نیروهای آمریکایی مستقر در خاک عراق نشوند. تنها نیروی متحد ایران که در طول گذشته همچنان فعالانه با اسراییل می جنگد، انصارالله یمن است.

این تغییرات و تحولات در منطقه باعث شده است تا بسیاری از تحلیل گران غربی ادعا کنند ایران در ضعیف ترین وضعیت خود در چندین دهه گذشته در منطقه قرار گرفته است. به هم خوردن توازن قوا به سود اسراییل در منطقه و بازتر شدن دست آمریکا برای اعمال فشار بر ایران به دلیل تضعیف متحدان منطقه ای، باعث شده است تا تهران به فکر بازسازی اهرم های قدرت خود در منطقه و جلوگیری از آسیب بیشتر به این متحدان شود. در همین چارچوب، علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران از زمانی که کار خود را در مردادماه آغاز کرد، مجموعه ای از سفرهای منطقه ای را انجام داده است که به نظر می رسد هدف آن بازسازی اهرم های قدرت ایران در منطقه بوده است. علی لاریجانی در دو ماه گذشته دو بار به لبنان، یک بار به عراق و یک بار به عربستان سعودی سفر کرده است.

به نظر می رسد که همزمان با تهران، واشنگتن نیز در چارچوب سیاست فشار حداکثری و ساختن بنایی تازه بر توفیق های نظامی اسراییل در دو سال گذشته، تلاش می کند تا با نفوذ گروه های متحد ایران در منطقه مقابله کند. این سیاست را به وضوح می توان در لبنان مشاهده کرد؛ جایی که تام باراک فرستاده ویژه رییس جمهور آمریکا در امور سوریه و لبنان وقتی در مورد اهداف آمریکا از تسلیح ارتش لبنان سوال شد، گفت: هدف ما این است که با مردم خودشان بجنگند، هدف ما حزب الله است، هدف ما ایران است. این اظهارنظر صریح فرستاده رییس جمهور آمریکا نشان می دهد که واشنگتن به صورت جدی وارد فرآیند تلاش برای کاهش نفوذ ایران در منطقه شده است. رویکرد آمریکا باعث خواهد شد تا تلاش های ایران برای بازسازی اهرم های قدرت و نفوذ خود در منطقه با چالش بیشتری مواجه شود.

پایگاه خبری مدرن دیپلماسی در تحلیلی از رقابت ایران و آمریکا در منطقه می نویسد: رویکرد نمایشی و غافلگیرکننده ترامپ در دیپلماسی همواره پوششی برای حرکات استراتژیک عمیق تر است. ادعای او درباره وقوع یک رویداد خاورمیانه ای که همه چیز را تغییر خواهد داد چیزی بیش از یک نمایش نیست، اما تجربه نشان می دهد که چنین تهدیداتی پیش درآمد تغییرات واقعی در سیاست آمریکا در منطقه است.

به گزارش ایرنا در ادامه این مطلب آمده است: مخاطرات در منطقه بالاست. یک اشتباه محاسباتی می تواند جنگی بین آمریکا و ایران را با اثرات زنجیره ای بر بازارهای جهانی انرژی به راه اندازد. در عین حال، تلاش های کشورهای حاشیه خلیج فارس برای برقراری موازنه بین واشنگتن و پکن روزبه روز دشوارتر خواهد شد. در نهایت، خلیج فارس دیگر سکوی بی جان رقابت قدرت های بزرگ نیست. انتخاب های آن از همسویی تا موازنه یا پیگیری خودمختاری نه تنها ثبات منطقه ای بلکه آینده حاکمیت جهانی انرژی و فناوری را شکل خواهد داد. به این ترتیب، قمار ترامپ ممکن است واقعاً همه چیز را تغییر دهد اما اینکه آیا خاورمیانه را تثبیت یا بی ثبات می کند، به همان اندازه به کنشگری کشورهای خلیج فارس بستگی دارد که به اراده آمریکا.

ایالات متحده آمریکا در منطقه اهداف متنوع و گهگاه متناقض را همزمان دنبال می کند، مهار نفوذ ایران، حمایت از اسراییل، حفظ کشورهای عرب منطقه به عنوان متحد و تلاش برای جلوگیری از نفوذ بیشتر چین و روسیه اهداف همزمان آمریکا در منطقه هستند اما هر یک از این تلاش ها با چالش های خاص خود مواجه است. استمرار حمایت از اسراییل، به ویژه دو سال پس از آغاز نسل کشی در غزه که با انزجار گسترده بین المللی مواجه شده است، چالشی است که آمریکا را در شرایط انزوای بین المللی قرار می دهد. تلاش برای مهار نفوذ ایران نیز، چالش های خاص خودش را دارد که می تواند با نگه داشتن کشورهای عربی در سبد متحدان واشنگتن در تناقض قرار گیرد.

فشار روزافزون برای خلع سلاح حزب الله، ممکن است لبنان را به کام جنگ داخلی بکشاند، جنگی که بدون تردید مورد پسند کشورهای عربی منطقه نیست. تلاش برای انزوای ایران، عراق را از منابع انرژی ایران محروم می کند، که ممکن است به ناآرامی ها در عراق دامن بزند. حمایت از سیاست های توسعه طلبانه اسراییل، نگرانی های کشورهای عربی را دامن می زند، به ویژه پس از حمله اسراییل به قطر و پیشروی های اسراییل در خاک سوریه، کشورهای عربی به این نتیجه رسیده اند که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل و دولت افراطی او، هیچ خط قرمزی در سیاست های تجاوزکارانه و توسعه طلبانه خود قائل نیستند. افزایش فشارها بر ایران و ناتوانی آمریکا از ایفای تعهدات امنیتی در قبال اسراییل، باعث می شود که نفوذ چین و روسیه نیز در منطقه افزایش پیدا کند. در این مسیر واشنگتن مسیر سختی برای ایجاد موازنه در سیاست های منطقه ای خود در پیش دارد.

اما مسیر ایران هم برای بازسازی نفوذ خود در منطقه چندان ساده نیست. ایران بعد از دو دهه دست و پنجه نرم کردن با تحریم و فشار، منابع ناچیزی در اختیار دارد تا بتواند به مصرف توسعه نفوذ منطقه ای برساند. تهاجمی تر شدن اسراییل و منابع بدون پایان این رژیم که از طریق آمریکا تامین می شود، باعث شده است که محور مقاومت در وضعیت دفاعی قرار بگیرد و فرصت چندانی برای بازسازی توان نظامی و سیاسی خود نداشته باشد.

در عین حال، پافشاری ایران بر مواضع اصولی خود در خصوص فلسطین، باعث شده است که همراهی و همسویی کمتری از سوی کشورهای عربی منطقه که همگی خود را به راهکار دودولتی متعهد می دانند، دریافت کند. ایران برای اینکه بتواند در رقابت با آمریکا برای حفظ نفوذ منطقه موفق باشد و بتواند حمایت کشورهای عربی منطقه را جذب کند، مجبور است که تغییرات بنیادین در روش ها و راهبردهای خود صورت دهد.

هرچند تهران پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003، جنگ 33 روزه اسراییل در جنوب لبنان در سال 2006، سوار شدن بر موج بهار عربی در یمن در سال 2011 و کارزار مبارزه با داعش بین سال های 2014 تا 2017 تجربه های ارزنده ای از تقویت نفوذ منطقه ای آموخت، اما تکرار الگوهای گذشته به تنهایی کارساز نخواهد بود و ایران مجبور است که سیاست جدیدی را تعریف کند که بر اساس آن بتواند با استفاده از منابع بسیار محدودی که در اختیار دارد، بیشترین بهره برداری را از متحدان منطقه ای خود ببرد، بدون اینکه باعث آزرده خاطر شدن همسایگان و کشورهای عربی منطقه شود.