داود غرایاق زندی در یادداشتی در خصوص سفرهای دیپلماتیک اخیر علی لاریجانی به کشورهای منطقه در روزنامه هم میهن نوشت: سفر علی لاریجانی دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی به منطقه (عربستان سعودی، عراق و لبنان) در اواخر شهریورماه و اوایل مهرماه سال جاری در بحبوحه تلاش غرب به ویژه اروپا برای فعال کردن سازوکار ماشه چه دستاوردی می تواند برای سیاست منطقه ای کشور در پی داشته باشد؟ سه سناریو می توان برای آن در نظر گرفت:

سناریوی نخست بررسی امکان بازسازی نیروهای جهادی طرفدار ایران در منطقه است. در این سناریوی جدید، عراق به جای سوریه به عنوان پشتوانه و لجستیک محور مقاومت عمل می کند و حزب الله لبنان به عنوان خط مقدم جبهه علیه اسراییل حفظ و تداوم خواهد داشت. اگر این بازسازی جدید مورد حمایت عربستان سعودی و حتی ترکیه قرار گیرد، نوعی بازدارندگی منطقه ای علیه اسراییل صورت می گیرد تا زمینه آتش‎بس در غزه و نقش فعال تر کشورهای منطقه در موضوع فلسطین فراهم گردد.

سناریوی دوم تلاش برای تغییر کارکرد نیروهای جهادی به نیروهای سیاسی در داخل مرزهای ملی این نیروها. هدف از این سفر این بوده است که کشورهای عراق و لبنان را به پذیرش جایگاه مناسب این نیروهای در ساخت ملی ترغیب کند. این کار نه تنها نیروهای طرفدار ایران را به شکل جدید حفظ خواهد کرد، بلکه سازوکار مقاومت را در ساخت ملی کشورهای منطقه درونی خواهد کرد.

در این سناریو همکاری با عربستان سعودی و ترکیه برای حمایت از جایگاه مناسب این نیروها در ساخت ملی این کشورها بسیار ضروری است. اگر این طرح موفق شود، یمن هم می تواند در این فرمول مورد بررسی قرار گیرد؛ چیزی که عربستان را به همکاری با ایران ترغیب خواهد کرد و در عین حال نیم نگاهی دوباره با همکاری ترکیه به سوریه و نیروهای شیعی و وضعیت کردها در این کشور خواهد داشت.

سناریوی سوم، ارزیابی بدبینانه است که امکان بهره گیری از نیروهای مقاومت مقدور نیست و بهتر است یکی از دو راه انتخاب گردد: نخست منتظر بمانیم تا با توجه به شرایط و موقعیت منطقه و غزه اقدام جدید صورت گیرد و یا با کنار کشیدن از منطقه تنها با شرایط داخلی و ملی خود و مذاکره با غرب برای تمرکز بر بحران های ناشی از بازگشت سازوکار ماشه که در زمان دولت احمدی نژاد بر کشور آوار شده، تمرکز کرد. به نظر می رسد سناریوی نخست، سناریوی مطلوب ایران است. اما تصور می شود ارزیابی علی لاریجانی در دیدار با مقامات کشورهای منطقه این بوده که از این طرح دفاع نخواهند کرد زیرا نه عراق تمایل دارد که این کشور محل درگیری بین ایران و آمریکا و اسراییل شود و نه لبنان به دنبال تحریک اسراییل برای حمله به حاکمیت این کشور است. در عین حال نیروهای جهادی نیز از توان سابق برخوردار نیستند.

سناریوی سوم بدترین سناریو برای ایران است زیرا اعتبار ایران به عنوان مرکز و قطب محور مقاومت را تحت تأثیر قرار می دهد. از این منظر نیروهای جهادی وجه المصالحه امنیت ملی کشور قرار گرفته است و حتی بالاتر این که پرسش های مهمی در مورد اصل این راهبرد مطرح خواهد کرد.

به چند دلیل بهترین سناریو ممکن و قابل اجرا و عملی سناریوی دوم است:

تلاش می‎شود تا جلوی موتور جنگی اسراییل گرفته شود و مفری برای مردم غزه فراهم گردد.

نیروهای مقاومت حفظ خواهند شد و ضمن کسب جایگاه مناسب در ساختار ملی، زمینه و شائبه نفوذ ایران در این کشورها از بین می رود.

مقاومت در ساختار ملی نهادینه خواهد شد و امکان تعرض سرزمینی اسراییل به کشورهای منطقه کاهش می یابد.

حمایت کشورهای منطقه را در پی دارد و سازوکار منطقه ای قابل اتکاتری برای ایجاد صلح در آینده ایجاد خواهد کرد. این موضوع به واسطه حمله اسراییل به قطر بهتر قابل توجیه است و در بخشی از صحبت های دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور در منطقه هم آمده بود.

در نهایت انتخاب سناریوی دوم مهمترین مزیت آن این است که نیروهای مقاومت در منطقه را به شکل جدید علیه هدف محوری مقاومت حفظ خواهد کرد اما اصرار بر حفظ مقاومت به شکل کنونی ممکن است نیروهای مقاومت را به نیروهای مقاومت در داخل این کشورها بدل کند و به جای مشروعیت‎بخشی به تلاش نیروهای مقاومت در برابر متجاوز منطقه ای، باعث افزایش اختلافات داخلی کشورهای منطقه، کاهش موقعیت ملی نیروهای مقاومت و افزایش و تداوم دستاویز اسراییل برای حمله شود.

اگر منظور از تصمیم راهبردی اتخاذ تصمیم در زمان مناسب باشد، این سفر با توجه به امیدهایی که انتصاب علی لاریجانی ایجاد کرد، باید ما را به سناریوی دوم سوق دهد؛ وگرنه زمان که گذشت، کارت های بازی ممکن است دیگر آن ارزش قبل را نداشته باشند؛ وضعیتی که ایران با آن مواجه است و نوعی سردرگمی راهبردی برای کشور در پی داشته است.

بیایید برای یک بار هم که شده این ضرب المثل غیرمنطقی را که ما ایرانی ها در مورد خود به کار می بریم، باطل کنیم که ایرانی مطلقاً اهل مصالحه نیستند ولی اهل تسلیم شدن، فراوان است . تفاوت بین تسلیم و مصالحه در بهره گیری از زمان مناسب برای تصمیم‎ گیری سخت است که بازیگری ما را به همراه داشته باشد. شاید نتیجه به هم شبیه باشد، اما در مصالحه امکان های بسیاری برای بازیگری در آینده است که برای تسلیم و شرایط آچمزی که در حال حاضر با آن روبه رو هستیم، ممکن است نباشد. العاقل یکفی بالاشاره.