شیرین احمدنیا در اعتماد نوشت: ترافیک در ایران سال هاست که به مساله ای ملی بدل شده، اما هنوز به آن همچون موضوعی صرفا فنی، مهندسی یا پلیسی نگاه می شود.

گویی اگر چند پل و اتوبان تازه بسازیم یا چند دوربین جریمه دیگر نصب کنیم، مشکل حل می شود. اما واقعیت این است که ترافیک، آیینه تمام نمای نابرابری های اجتماعی ماست؛ از تبعیض جنسیتی و سنی گرفته تا بی عدالتی فضایی و غفلت از حقوق ضعیف ترین گروه ها در شهر.

در پشت هر خیابان شلوغ، هر تصادف خونین و هر عابری که از ترس خودروها از خط عابر می دود، نوعی بی عدالتی پنهان است. شهرهای ما برای سواره ها ساخته شده اند، نه برای انسان ها. پیاده ها، سالمندان، کودکان و زنان در این نظم شهری جایی درخور ندارند. اگرچه شعار شهر برای همه زیباست، اما واقعیت این است که همه در سیاستگذاری های شهری ما، بیشتر به معنای مردان میانسال دارای خودروی شخصی است.

سالمندان، در نخستین صف حذف شدگانند. کافی است به وضعیت پیاده روها، رمپ ها یا وسایل نقلیه عمومی نگاه کنیم تا ببینیم شهر چگونه با کسانی که توان بدنی شان کاهش یافته، رفتار می کند. وقتی دسترسی به حمل و نقل ایمن و قابل اعتماد برای سالمندان فراهم نیست، آن ها ناچار به انزوا رانده می شوند. شهر بی رحمانه استقلال شان را می گیرد و آن ها را در چهاردیواری خانه محبوس می کند.

زنان اما با ترکیبی از ناایمنی و تبعیض مواجهند. از نگاه های تحقیرآمیز و پرخاشگری رانندگان گرفته تا فقدان روشنایی در معابر شبانه و آزار در وسایل حمل و نقل عمومی.

طبق گزارش شهرداری تهران، بیش از 60درصد زنان در ساعات شب احساس ناامنی دارند. تقریبا نیمی از زنان در مترو تجربه مزاحمت لفظی یا فیزیکی را گزارش کرده اند. این ارقام، نه فقط درباره امنیت فردی بلکه درباره کرامت اجتماعی سخن می گویند. وقتی نیمی از جمعیت جامعه برای تردد روزمره احساس ترس دارد، معنای شهروندی زیر سوال می رود.

به این بی عدالتی جنسیتی، تبعیض فناورانه هم افزوده می شود. هنوز طراحی خودروها در سراسر جهان براساس بدن مردانه انجام می شود. در نتیجه، زنان در تصادفات مشابه 70درصد بیشتر از مردان دچار آسیب جدی می شوند.

در ایران نیز پژوهش ها نشان داده اند زنان 2.5 برابر بیشتر از مردان آسیب ستون فقرات می بینند؛ چون کمربند ایمنی و صندلی ها متناسب با فیزیولوژی آنان طراحی نشده است. کودکان هم قربانیان خاموش همین ساختارند. مسیرهای ناایمن مدرسه، نبود پیاده روی مناسب و آلودگی هوا، سلامت جسمی و روانی آنان را تهدید می کند.

کودکی که برای رفت وآمد روزانه اش نیازمند همراهی بزرگسال است، استقلال را تجربه نمی کند. وقتی بازی در کوچه ها خطرناک و عبور از خیابان ها پرمخاطره می شود، شهر، کودکی را از او می گیرد.

در چنین شرایطی، بی تفاوتی اجتماعی خطرناک تر از خودِ ترافیک است. جامعه ای که به تصادف روزانه چند ده نفر عادت کرده، جامعه ای بیمار است. مرگ در جاده و خیابان نباید بخشی از زندگی روزمره باشد. اما در ایران، خبر مرگ بر اثر تصادف، چنان تکراری شده که حساسیت جمعی نسبت به آن از میان رفته است.

در جهان، شهرهایی هستند که با اتخاذ سیاست های عدالت محور توانسته اند فضاهای شهری را برای همه گروه ها ایمن تر کنند. در سئول، پروژه شهر دوستدار زنان با بازطراحی پیاده روها، افزایش نور در معابر، ایجاد فضاهای استراحت امن و نظارت بر رانندگان تاکسی، توانسته احساس امنیت را به زنان و سالمندان بازگرداند. آیا ما نیز اراده ای مشابه برای تغییر داریم؟

تا زمانی که سیاستگذاران ما ترافیک را مساله ای اجتماعی نبینند، نه فناوری و نه جریمه، راه حل نخواهد بود. ما به برنامه ریزی حساس به جنسیت، سن و توان نیاز داریم. باید از نگاه ماشین محور به نگاه انسان محور برسیم. شهر نه میدان رقابت خودروها، بلکه باید فضای زندگی شهروندان باشد.

درنهایت، مساله ترافیک در ایران، بیش از آنکه معضل خودروها باشد، بحران ارزش هاست؛ ارزش جان انسان، کرامت شهروندی و حق برابر برای حضور در فضاهای عمومی. اگر نخواهیم بپذیریم که خیابان ها باید برای همه ایمن باشند، ناایمنی در ترافیک به نماد بی عدالتی اجتماعی ما بدل خواهد شد و در شهری که نابرابری، تبعیض و بی تفاوتی بر آن حاکم است، امنیت هیچ کس پایدار نخواهد ماند.