فرارو- مستند اورول: 2+2=5 ساخته رائول پک با بهره گیری از زندگی و نوشته های جورج اورول، به بررسی چگونگی شکل گیری رمان 1984 و پیامدهای سیاسی آن در جهان گذشته و امروز می پردازد.

به نقل از نیویورک تایمز، رمان 1984 در سال 1949 تاکتیک های تمامیت خواهی را افشا کرد. اکنون مستندی تکان دهنده از رائول پک زندگی و اندیشه های اورول را زیر ذره بین می برد. جورج اورول در سال 1946، تنها یک سال پس از پایان جنگ جهانی دوم، جمله ای نوشت که هنوز بازتابی جهانی دارد: این نظر که هنر نباید با سیاست ارتباطی داشته باشد، خود یک موضع سیاسی است.

این جمله در ابتدای مستندی جدید با عنوان اورول: 2+2=5 دیده می شود؛ اثری جستارنویسانه که با بهره گیری از زندگی و آثار اورول، قدرت اقتدارگرایانه در گذشته و حال را بررسی می کند. این فیلم سرشار از ایده و تصویر است؛ گاهی روشنفکرانه و الهام بخش، گاهی آزاردهنده و تقریباً خسته کننده. اما در مجموع، اثری است پر از فوریت و اضطرار، از کارگردانی که با مستند تحسین شده من سیاه پوست تو نیستم درباره جیمز بالدوین در سال 2017 شناخته شد.

پک آن جمله معروف درباره سیاست و هنر را از مقاله مهم اورول در همان سال با عنوان چرا می نویسم برگرفته است. در آن مقاله، اورول چهار انگیزه بزرگ برای نوشتن را شرح می دهد که یکی از اصلی ترین آن ها هدف سیاسی است. در پایان مقاله، اورول از شروع نگارش کتابی تازه سخن می گوید؛ کتابی که بعدها به 1984 بدل شد؛ رمانی که نه تنها به شهرت او افزود بلکه نامش را به یک صفت فرهنگی و سیاسی تبدیل کرد.

پک با روایت های خود اورول و صداگذاری آرام و صمیمی دامین لوییس، زندگی این نویسنده را در کنار رویدادهای جهانی ترسیم می کند و تمرکز ویژه ای بر دوره نگارش 1984 دارد؛ رمانی که در 1949 منتشر شد و چند ماه پس از آن، اورول درگذشت. این مستند که با همکاری بنیاد اورول ساخته شده، داستان خود را از سال 1946 آغاز می کند؛ زمانی که اورول، با نام اصلی اریک آرتور بلر، به جزیره دورافتاده جورا در هبریدهای داخلی اسکاتلند سفر کرد.

همان جا بود که نگارش آخرین رمان خود را آغاز کرد. زندگی نامه نویس او، دی. جی. تیلور، معتقد است که ایده 1984 از پیش در ذهن اورول شکل گرفته بود و احتمالاً ریشه در جلسه استراتژیکی در سال 1943 با حضور چرچیل، روزولت و استالین داشت؛ جلسه ای که در آن درباره تقسیم جهان پس از جنگ بحث شد. این موضوع برای اورول جذاب بود: جهان تقسیم شده به حوزه های نفوذ و پیامدهای سیاسی و انسانی چنین تقسیم بندی ای.

فیلم با تصاویری هوایی از مناظر سبز و بکر جورا آغاز می شود و هم زمان صدای دامین لوییس از زبان اورول شنیده می شود: نقطه شروع من همیشه حس جانبداری و احساس بی عدالتی است. این جمله نیز برگرفته از چرا می نویسم است، اما در عین حال می تواند بیانیه ای هنری از سوی خود پک باشد؛ فیلم سازی متولد هاییتی که خانواده اش در دوران کودکی او از دیکتاتوری دووالیه گریختند.

پک در کارنامه اش بارها نشان داده که سیاست و تاریخ را در مرکز روایت های هنری قرار می دهد؛ از فیلم داستانی کارل مارکس جوان گرفته تا مستند لومومبا: مرگ یک پیامبر درباره پاتریس لومومبا، نخست وزیر فقید کنگو. اورول: 2+2=5 بخش هایی از زندگی نویسنده را بازگو می کند، اما هدف اصلی تنها مرور زندگینامه نیست. فیلم از هند تحت استعمار بریتانیا آغاز می کند؛ جایی که اورول در طبقه ای که خودش آن را طبقه بالای متوسط پایین می نامید، به دنیا آمد.

سپس به بریتانیا و تحصیل او می رسد و بعد دوران خدمتش در برمه تحت استعمار بریتانیا؛ جایی که به عنوان افسر پلیس بخشی از ماشین استبداد بود. پک در روایت خود، وقایعی همچون مرگ همسر نخست اورول، ایلین بلر، را نیز می گنجاند، اما تمرکز او همیشه بر رابطه میان زندگی شخصی اورول و تحلیل های عمیق او از جهان است. روش پویای پک باعث می شود تا بعد شخصی و سیاسی در کنار هم قرار گیرند.

او حجم عظیمی از موارد آرشیوی و تازه را در فیلم به کار می برد: از عکس های خانوادگی و فیلم های خبری تا یادداشت های روزانه و طراحی ها. همچنین از بخش هایی از فیلم های دیگر استفاده می کند، از جمله اقتباس تیره و تار مایکل ردفورد از 1984 با بازی جان هرت در نقش وینستون اسمیت. پک همچنین تصاویر معاصر را در کنار این منابع قرار می دهد؛ از رهبران جهان گرفته تا جنگ ها و بحران های امروز.

در یکی از لحظات مهم، او سخنرانی جرج بوش در سال 2002 درباره تهدید عراق برای صلح را با صحنه ای از فیلم ردفورد ترکیب می کند که در آن مردم روبه روی صفحه ای نشسته اند و صدایی اعلام می کند: ما با مردم اوراسیا در جنگ هستیم. حجم وسیع مواد به کاررفته گاه سنگین و حتی فرساینده می شود. بااین حال، برخی تصاویر از تأثیرگذارترین بخش های فیلم هستند؛ از جمله عکسی در سال 1903 که نوزاد کوچک و رنگ پریده ای به نام اورول را در آغوش پرستار هندی تیره پوستش نشان می دهد.

صدای راوی در این لحظه دوباره از اورول نقل می کند: من فکر نمی کنم بتوان انگیزه های یک نویسنده را بدون دانستن چیزی از دوران رشد اولیه او درک کرد. صدای راوی ادامه می دهد: موضوعات او توسط دورانی که در آن زندگی می کند تعیین خواهد شد. این کلمات در کنار تصویر نوزاد اورول، نه تنها زندگی او را توضیح می دهند بلکه بیانگر نگاه پک به این مستند و تعهد سیاسی و اخلاقی خودش نیز هستند.

در نهایت، مستند پک بیش از یک مرور ساده بر زندگی اورول است. او با درهم تنیدن خاطرات فردی، شرایط تاریخی و تأملات سیاسی، چهره ای از نویسنده ای ارائه می دهد که بیش از هر چیز، نگران سرنوشت بشر در برابر قدرت های تمامیت خواه بود. اورول: 2+2=5 تلاشی است برای نشان دادن اینکه چرا رمان 1984 همچنان زنده و مرتبط باقی مانده و چگونه جهان امروز نیز، همچون دوران اورول، در خطر تکرار همان الگوهای اورولی است.