شاید بارزترین نشانه ذوالقرنین در قرآن سدی آهنین باشد که وی آن را ساخته. یافتن این سد و مشخص کردن زمان آن می تواند بیشترین سود را در راه رسیدن به حقیقت برای ما داشته باشد.

به گزارش خبرآنلاین، علی نیکویی؛ دکتری هنر و کارشناس ارشد تاریخ ایران باستان می گوید: در قرآن کریم سوره کهف آیات 83 الی 98 از شخصیتی سخن می رود که لقبش ذوالقرنین است و خداوند وی را با صفاتی شاخص و بارز وصف می نماید. عنوان نکردن اسم ذوالقرنین اسباب آن گردیده که مفسران در مورد شخص وی دچار تردید شوند و اشخاص زیادی را با این عنوان در تفاسیر خود نام ببرند که بارزترین آن ها دو نفر هستند: کوروش، شاهنشاهِ ایرانِ هخامنشی و اسکندرِ مقدونی.

ما در مسیر پژوهش خود برای روشن شدن موضوع به شکل منظم پیش از هر چیز آیات 83 لغایت 98 سوره کهف را مورد کنکاش قرار می دهیم:

و از تو درباره ذوالقرنین می پرسند؛ بگو: به زودی بخشی از سرگذشت او را [به وسیله آیاتی از قرآن] برای شما می خوانم. (83) ما به او در زمین، قدرت و تمکن دادیم و از هر چیزی [که برای رسیدن به هدف هایش نیازمند به آن بود] وسیله ای به او عطا کردیم. (84) پس [با توسل به وسیله]، راهی را [برای سفر به غرب] دنبال کرد. (85) تا زمانی که به محل غروب خورشید رسید [منظره غروب] خورشید را چنین یافت که در چشمه ای گرم و لجن آلود غروب می کند، و نزد آن قومی را یافت [که فساد و ستم می کردند]. گفتیم: ای ذوالقرنین! یا [این قوم را به کیفر فساد و ستم شان] عذاب می کنی و یا در میان شان شیوه ای نیک در پیش می گیری. (86) ذوالقرنین گفت: اما هرکه [با کفر، فساد و گناه] ستم کرده، عذابش می کنیم، آن گاه به سوی پروردگارش بازگردانده می شود، پس او را عذابی سخت خواهد کرد. (87) و اما هرکه ایمان آورده و کار شایسته انجام داده است، پس بهترین پاداش برای اوست، و ما هم از سوی خود تکلیفی آسان به او خواهیم داد. (88) پس [باز هم با توسل به وسیله] راهی را [برای سفر به شرق] دنبال کرد. (89) تا زمانی که به محل طلوع خورشید رسید، آن را یافت که بر قومی طلوع می کند که در برابر آن پوششی [از مسکن و لباس] برای آنان قرار نداده ایم. (90) [سرگذشت ذوالقرنین و ملت ها] این گونه [بود]، و یقینا ما به آن چه [از وسایل و امکانات مادی و معنوی] نزد او بود، احاطه [علمی] داشتیم. (91) سپس [با توسل به وسیله]، راهی را [برای سفر دیگر] دنبال کرد. (92) تا زمانی که میان دو کوه رسید، نزد آن دو کوه، قومی را یافت که هیچ سخنی را به آسانی نمی فهمیدند. (93) [آنان با رمز، اشاره و با هر وسیله ای که ممکن بود] گفتند: ای ذوالقرنین! یأجوج ومأجوج [با کشتن و غارت و تخریب] در این سرزمین فساد می کنند؛ آیا می پذیری که ما مزدی برایت قرار دهیم تا میان ما و آنان سدی بسازی؟ (94) گفت: آن چه پروردگارم مرا در آن تمکن و قدرت داده [از مزد شما] بهتر است؛ پس شما مرا با نیرویی یاری دهید [تا] میان شما و آنان سدی سخت و استوار قرار دهم. (95) برای من قطعه های [بزرگ] آهن بیاورید [و در شکاف این دو کوه بریزید، پس آوردند و ریختند] تا زمانی که میان آن دو کوه را هم سطح و برابر کرد، گفت: [در کوره ها] بدمید تا وقتی که آن [قطعه های آهن] را چون آتش سرخ کرد. گفت: برایم مس گداخته شده بیاورید تا روی آن بریزم. (96) [ذوالقرنین پس از پایان یافتن کار سد] گفت: این رحمتی است از پروردگار من، ولی زمانی که وعده پروردگارم فرارسد، آن را درهم کوبد [و به صورت خاکی مساوی با زمین قرار دهد]، و وعده پروردگارم حق است. (98)

پیش از بحث پیرامون آیات بالا بهتر آن است ببینیم این آیات در چه شرایط زمانی و مکانی بر پیامبر اسلام نازل شده است یا به عبارت دیگر شأن نزول آیات را بررسی کنیم.

محمد بن عبدالله (ص) از راه های مختلف در مکه به نشر دین خود و دعوت مردم به آن می پرداخت؛ اما مشرکان مکه موقعیت خود را از گسترش اسلام در خطر می دیدند پس آن ها نیز از هر راهی برای دشمنی با پیامبر کوتاهی نمی نمودند؛ یکی از روش های ایشان پرسیدن سؤالات سخت و بغرنج از پیامبر اسلام بود و بر این باور بودند که در صورت پاسخ ندادن محمد (ص) آن ها زبان به کینه باز می کنند که: چگونه پیامبری هستی که از پاسخ دادن به سؤالات ما عاجزی؟!

برای روشن تر شدن موضوع به روایتی اشاره می کنیم از عبدالله بن عباس که در کتاب تاریخ بلعمی از محمد بن جریر طبری آمده است: چون مردمان مکه از محمد بماندند، رسول بفرستادند به جهودانِ خیبر و بدان جهودان که در زمین عرب بودند و به زمین حجاز و یثرب و ایشان را گفتند: میان ما مردی بیرون آمده است و همی دعوی پیامبری کند و همی خواهیم بدانیم که راست گوست یا دروغ زن و با ما نیست کتابی آسمانی که از آن جا خبری به نسبت او را بپرسیم تا راست و دروغ او پدید آید و با شما تورات است، اخبار ماضیان و جواب آن ما را بگویید تا ما او را بپرسیم.

پس یهودیان سه سؤال از تورات استخراج کردند و برای محک زدن پیامبر روانه مکه کردند که این سؤالات عبارت بود از:

1- ذوالقرنین

2- اصحاب کهف

3- روح

این سه سؤال از سؤالات بغرنج فلسفی و تاریخی در تورات بود و در تمامی تفاسیر معتبر قرآن بر این موضوع که سؤالات فوق را یهودیان از تورات طرح کردند و به پیک اعراب دادند تا از پیامبر بپرسد اتفاق نظر وجود دارد.

تا همین جا از قرآن و شأن نزول آیاتش دست می شوریم و به کتاب آسمانی دیگر یعنی تورات می رویم تا ذوالقرنین را در تورات جست وجو کنیم.

یکی از فصول کتاب مقدس یهودیان کتاب دانیال است؛ دانیال برای یهودیان پیامبری بزرگ بود و از فرزندان داوود. وی در جوانی (606 پیش از میلاد) به اسارت برده شد به شهر بابِلف اما در بابل به علت خصایص و علمِ پیش گویی مقامی ارجمند نزد مردم آن شهر یافت. کتاب دانیال پیش گویی های وی در مورد قوم یهود و مدت اسارت در شهر بابل و زمان این رهایی است.

در باب هشتم کتاب دانیال از کتاب مقدس یهودیان در خوابِ دانیال پیامبر قوچی ذوالقرنین (دوشاخ) هویدا می شود که یک شاخش از شاخ دیگر بزرگ تر و غرب و شرق را مُسَخَر می گردد و کسی توانِ مبارزه با او را ندارد تا بزی تک شاخ از غرب می رسد و قوچ دوشاخ را شکست می دهد! دانیال پریشان و وحشت زده از خواب بیدار می شود و آن گاه فرشته واسط (جبرییل) بر او نازل می شود و خواب دانیال نبی را این گونه تعبیر می نماید: آن قوچ دوشاخ (ذوالقرنین) پادشاه پارسیان و مادیان است و آن بز تک شاخ شهریار یونان.

اینک باید دید که شاخ در تورات چه معنا و مفهومی دارد:

1- معنی حقیقی: همان شاخ که پهلوانان بر کلاه خود نصب می کردند.

2- معنی مجازی: اراده، قدرت، قوت، مجد، شکوه، پادشاهی و مملکت داری.

قوچِ ذوالقرنین در خوابِ دانیال نبی را این گونه می توان دید: قوچ، شاهنشاه ایران است و در مقابل بز تک شاخ شاه یونان است؛ شاخ کوتاه، منطقه تحت حاکمیت کوروش در انشانِ پارس است و شاخ بزرگ سرزمین ماد، و کوروش این دو مُلک را با هم متحد می کند تا آن روز که بز تک شاخ (اسکندر) بر قوچ دوشاخ (ذوالقرنین) فائق گردد. اما نکته جالب آن است که تورات تمام پادشاهانِ هخامنشی را قوچ دوشاخ می داند؛ اما رؤیای دانیال از اتحاد دو قوم پارس و ماد نوید می داد و کسی که این اتحاد را به وجود آورد کوروش بزرگ بود. در قسمت های دیگر کتاب مقدس یهودیان چون اشعیای نبی باب 45، از کوروش به نام مستقیم ذکر رفته و وی را مسیح خداوند و نجات بخش یهود و کسی که دست یهوه [یهوه نام خاص خدا در بین یهودیان است] با اوست نام می برد.

بازگردیم به چند بند پیش تر یادداشتی که تا این جا مطالعه فرمودید؛ سؤالی که یهودیان عربستان به مشرکین مکه دادند با عنوان پرسشی ژرف به احتمال قریب به یقین از آن قسمت کتاب مقدس شان استخراج شده که کوروش را با لقب ذوالقرنین مخاطب قرار داده تا سؤال دارای دشواری و پیچیدگی لازم باشد.

بررسی روی کتاب مقدس یهودیان را تا همین جا رها می کنیم و باز به قرآن باز می گردیم؛ گمان را بر این می گذاریم که ذوالقرنین کوروش پادشاه ایران هخامنشی باشد و اقدامات ذوالقرنین را با اقدامات کوروش قیاس می کنیم.

شاید بارزترین نشانه ذوالقرنین در قرآن سدی آهنین باشد که وی آن را ساخته. یافتن این سد و مشخص کردن زمان آن می تواند بیشترین سود را در راه رسیدن به حقیقت برای ما داشته باشد. سلسله کوه های قفقاز به شکل دیواری مسیرهای میان شمال و جنوب را بسته است، جز یک مسیر و آن تنگه ای است میان آن رشته کوه ها که شمال و جنوب را به هم وصل می نماید و امروزه این مسیر را تنگه داریال می گویند و در موقعیت جغرافیایی قفقاز - تفلیس قرار دارد و در آن جا دیوار باستانی وجود دارد که اوصاف قرآن با آن تطبیق می نماید و چنان چه در قرآن می گوید، الواح آهنین در ساختمان آن به کاررفته و گداخته های فلز برای بستن روزنه های آن استفاده شده و در میان دو دیوار کوهستانی بنا شده و تمام این خصایص همگی در تنگه داریال بر حقانیت سخن قرآن مهر تأیید می زند.

در آثار نوشتاری ارمنی این دیوار بهاک کورایی نامیده شده که به معنی تنگه کوروش یا معبر کوروش است که نشان دهنده بانی و سازنده سد یعنی کوروش است و مردمان ترک زبان آن منطقه آن را دامیر کپور می نامند به معنی در آهنین و از مورخین قدیم یوسف یهودی، در قرن اول میلادی و بعد از وی پروکوپیوس در قرن ششم میلادی از آن نام می برند.

ذوالقرنین قرآن روی کار آمدنش و به پادشاهی رسیدنش و کشورگشایی اش به خواست خداوند بود و خداوندگار سبب ساز وی بود (و ما بر روی زمین به وی امکانات دادیم و از هر چیزی وسیله ای به او بخشیدیم). تولد و به سلطنت رسیدن کوروش و جنگ ها و پیروزی هایش چنان یگانه بود که چیزی جز خواست خداوند نمی توان به آن گفت.

ذوالقرنین به سمت مغرب سپاه راند و بر ساکنان آن جا تسلط یافت و دامنه فتوحاتش تا کنار دریا رسید و غروب خورشید را در پهنه دریا دید (چون فرورفتن در آب گل آلود). کوروش به سمت مغرب لشکر کشید و کراسوس را شکست داد و لیدی را فتح نمود و متصرفاتش از دریای سیاه تا دریای شام بود (خلیج های زیادی در کنار این دریاهاست که در هنگام غروب آفتاب از بازی نور و آب تصویری به چشم می آید که گویا خورشید در گل فرورفته است).

ذوالقرنین به شرق تاخت و به صحرای خشک بی آب وعلفی رسید و مردم دور از تمدنی دید. کوروش نیز به شرق لشکر کشید و با اقوام نیمه وحشی آن جا جنگید و آنان را مطیع نمود. تا زمان حمله اسکندر حدودا دویست سال بعد از کوروش، هنوز شرقی ترین شهر شاهنشاهی هخامنشی در کنار سیحون قد برافراشته بود.

ذوالقرنین به سمت شمال رفت و در یک ناحیه کوهستانی و تنگه مانند به خواهش قومی بر سر راه قوم وحشی یأجوج ومأجوج سدی ساخت. کوروش به شمال و به جنگ سکاها رفت و آن ها را به عقب راند و در تنگه داریال سدی از آهن بنا کرد که آثار آن هنوز هم پابرجاست.

ذوالقرنین مردی خداپرست و باورمند به روز فرجام و بنده صالح و حتی در مقام وحی قرار داشت. کوروش یکتاپرست بود و در کتاب تورات مسیح و شبان خداوند است و حتی دشمنانش وی را مهربان و عادل و بخشاینده و بزرگوار می دانستند.

بنا به روایت مفسران قرآن کریم:

یهودیان مسئله ذوالقرنین را از کتاب مقدس شان استخراج کرده اند و فراموش نشود که تنها یک بار ذوالقرنین در تورات آمده است و آن هم در کتاب دانیال نبی که خواب کوروش را به شکل قوچ دوشاخ دیده (ذوالقرنین) و وحدت دو کشور ماد و پارس را پیش گویی کرده، و حکایت دو شاخ دار (لوقرانیم) (ذوالقرنین) تنها همین یک بار در کتاب مقدس یهودیان آمده است.

اسکندری که تمام زندگی اش نوشته شده است، اسکندری که تنها فتوحاتش به شرق بوده و در شرق تا جایی پیش رفت که دویست سال پیش تر از او کوروش رفته بود، اسکندری که به هیچ عنوان معتقد به خدای یگانه نبود و در فرهنگ چندخدایی یونان باستان رشد کرد، اسکندری که با ملت های مغلوب مهربان نبود و گزارش های تاریخی به صراحت می گوید او ساکنان برخی از شهرها را برای رضای اجرام آسمانی قربانی کرد، اسکندری که مشرک، طبیعت پرست، تبهکار، فاسق، همجنس گرا و شراب خواری که در قصر بابل بر اثر شرب خمر زیاد جان به مالک جهان سپرد، چگونه می تواند ذوالقرنین موحد و یکتاپرست و بشارت دهنده و هشداردهنده به روز جزا باشد؟!

اما آخرین دلیل برای ذوالقرنین بودن کوروش سنگ نگاره کوروش که تصویر وی را نمایان می سازد با دو شاخ بر روی سر (ذوالقرنین به معنی دوشاخ) با دو بال گشوده در شیراز - مشهدمرغاب - پاسارگاد - کاخ کوروش که بر فراز آن خود را چنین معرفی می نماید: منم کوروش، شاه هخامنشی