در سال آبی گذشته به طور میانگین 142.3 میلی متر باران در گستره کشور باریده است؛ سالی آبی با 40 درصد کاستی بارش یا به بیان دقیق تر 39.4 به پایان رسید. نکته مهم اینکه این حجم کاهش بارش نسبت به سال قبل 93 درصد کاهش را تجربه کرده است.

به گزارش شرق، اگر بخواهیم عدد 40 درصد را با کمی اغماض نگاه کنیم، یعنی حدود نیمی از بارش مورد انتظار کشور محقق نشد. در این میان استان سیستان وبلوچستان باز هم در رکوردداری کاهش بارش، رتبه اول را به خود اختصاص داد با عددی معادل 72.5 درصد کاهش بارش، در رقابتی نزدیک با استان هرمزگان با کاهش بارش 70درصدی.

تهران نیز در ادامه حال جوی نامساعدش، این رویه را ادامه داد و بارش آن کاهش 48.6درصدی را تجربه کرده است؛ یعنی نیمی از بارش آن محقق نشد. کمترین کاهش بارش مربوط به استان های گیلان و مازندران با رتبه های به ترتیب 7.7 و 7.8 کاهش است.

موج بارشی در میانه و انتهای تابستان شرایط وخیم این دو استان را اندکی بهبود بخشید. نگاهی به جدول مقایسه بارش کشور نشان می دهد که در مجموع به شکل یک دست این ناترازی تراز است.

کم بارشی تنها مسئله این روزهای ایران نیست؛ گرمای بیش از حد، خود تشدیدکننده این شرایط است. دمای بیشتر، منجر به تبخیر بیشتر و همچنین افزایش نیاز و تقاضای بیشتر می شود. میانگین سالانه دمای کشور در مدت مورد نظر، برابر با 19.4 درجه سلسیوس بوده که نسبت به بلندمدت 1.2 درجه گرم تر بوده است.

استان هرمزگان با میانگین دمای سالانه 26.3 درجه سلسیوس گرم ترین استان کشور بوده است، هرچند استان های بوشهر با 25.6 درجه و خوزستان با 25.2 در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. خنک ترین استان کشور در سال زارعی گذشته، استان اردبیل با دمای میانگین سالانه 11.4 درجه سلسیوس بوده است. استان چهارمحال وبختیاری در میان تمام استان های کشور بیشترین افزایش دما را نسبت به بلندمدت تجربه کرده است.

وضعیت حوضه های آبریز ایران متأثر از وضعیت بارشی کشور در شرایط مساعدی نیست. حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان که به نوعی بیانگر شرایط بارشی در بخش های جنوبی کشور و رشته کوه های زاگرس جنوبی بوده، چنین وضعیتی داشته است؛ با 47 درصد کسری بارش، این حوضه آبریز بیشترین کاهش را در کشور متحمل شده است.

هرچند رتبه بعدی مربوط به حوضه مرزی شرقی کشور می شود که با 46 درصد کاهش، در رتبه دوم قرار می گیرد. در تمام حوضه های آبریز ایران کاهش بارش وجود داشته است. در حوضه دریاچه ارومیه این کاهش 26 درصد، در حوضه آبریز دریای خزر 14 درصد، در حوضه فلات مرکزی 40 درصد و در حوضه آبریز قره قوم 24 درصد بوده است.

فصل سرد، فصل شروع سرما و وزش بادهای غربی و بارش است. تنِ خشک کوهستان سرمای بارش برف را می طلبد. از کوهستان تا چشمان منتظر ما، همگی آسمان را می پاییم؛ بارشی که یک هشدار است، اما همین هشدار هم در این زمانه سختِ ناترازی ها و فرونشست ها، مُسکنی است که بدانیم شاید آسمان با ما قهر نکرده که جز این نیست که اگر آسمان از ما روی برگرداند، ما محکوم به نیستی هستیم.

اما آنچه مسلم است، بی تدبیرهای گذشته در حوزه مدیریت آب، چه استفاده بی برنامه از آب های جاری و چه بهره برداری بی رویه از اعماق زمین به شیوه برداشت نفت، بحران آب و کمبود بارش در دهه های اخیر را تشدید کرده است.

نگاه ما به برداشت آب، مانند نگاه مان به نفت بود. وقتی پمپ های آب تنها با یک دکمه آب را از دل زمین به باغ ها رساند، تصور می شد این آب از دل زمین پایان ناپذیر است. زمانی امید به منابع برف موجود در کوه بود، برداشت بی رحمانه آب از دل دشت ها تا شیب کوه ها و گاهی تا بلندای خط الرأس ها؛ تا جایی که اسب آهنین می رفت، تاخت وتاز شد، شخم زده شد، آب برداشت شد و پمپ ها در همراهی لوله های پلی اتیلن چه عرصه هایی از منابع طبیعی را درنوردید و چه دیم زارهایی که تبدیل با باغ نشد.

باورناپذیر است اما باغ داری و تبدیل دیم کاری به تولیدات باغی در حجم وسیع، بدون نگاه به منابع آبی، آخرین ضربه را به پیکره آبی کشور زد. سبدهای رنگارنگ میوه روی میزهای مجلل، بدون آب و برق.

امسال شرایط بارشی کشور مانند خیلی از سال های پیش بوده است. اتفاق عجیبی در این نمودار نیفتاده و تنها ویژگی درخور توجه آن، یکدستی در کاهش بارش در تمامی کشور است.

به بیان ساده تر، گیلان و مازندران هم به این تیم اضافه شده اند. امسال با 40 درصد کاهش بارش در کشور پایان یافت، شاید کم وبیش مشابه میزان بارش در سال های قبل تر. اما چیزی که مهم است، ما همچنان در فهم خشک سالی مانده ایم.

این نمودارهای پیوسته از این سال آبی به سال آبی دیگر، نمایانگر خشک سالی نیست، بلکه نشان می دهد بارش کشور کم شده است. میان مفهوم خشک سالی و خشکی فاصله و تفاوت است و راهکارهای هرکدام متفاوت. راه فعلی و آینده کشور هم از مسیر خشکی می گذرد.

مسیری هرچند سخت، ولی مشخص بودن مشکل و درک آن است که راه درمان را فراهم می آورد. اما برای ما همچنان خشک سالی است و انتظارمان از آسمان ماندگار. آسمانی که اگر ببارد، کمتر خواهد بارید و این به احتمال زیاد، رویه ای ادامه دار خواهد بود.