محمدجواد حق شناس در یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: بازگشت تحریم ها ذیل سازوکاری که آن را اسنپ بک می نامند، تنها یک بند حقوقی در برجام نیست؛ بلکه نماد واقعیتی تلخ و گزنده است: ایران و مدیریت سیاسی کشور همچنان در برابر فشارهای بیرونی و ضعف های درونی آسیب پذیر است.

آنچه امروز رخ داده، نه تصمیمی ناگهانی، بلکه محصول روندی طولانی از خطاها، تعلل ها و شکاف هاست. مردم ایران از خاطر نبرده اند که طی سال های 84 تا 92 خورشیدی 6 قطعنامه تحریمی علیه ایران صادر شد و دولت وقت نه تنها اقدامی برای جلوگیری از صدور این قطعنامه ها نکرد، بلکه با صدای بلند گفت، تحریم ها در اقتصاد ایران تاثیری ندارند!

پس از این دوره پرخسارت در دولت تدبیر و امید برجام امضا شد تا روند فشار تحریمی علیه ایران برای یک دهه به تاخیر افتد. در چنین لحظه ای پرسش اصلی بخش بزرگی از مردم این است: چرا به این نقطه رسیدیم و چه باید کرد؟ اما چرا به این وضعیت رسیدیم؟ واقع بینی حکم می کند که مسوولیت را هم در داخل و هم در خارج جست وجو کنیم. در بیرون، اجماع دوباره قدرت های جهانی علیه ایران، ناشی از نوسان و چندصدایی در سیاست خارجی ما بود. ضعف های حقوقی برجام، به ویژه مکانیسم اسنپ بک، دست طرف مقابل را برای سوءاستفاده باز گذاشت.

در داخل، سیاست خارجی بارها به ابزار رقابت های جناحی بدل و به جای انسجام ملی، میدان کشمکش های سیاسی شد. اقتصاد همچنان بر نفت و منابع خام تکیه زد و اصلاحات اساسی به تعویق افتاد. فساد، رانت و تبعیض به پیکره نظام مدیریتی، اقتصادی و اجتماعی نفوذ کرد به گونه ای که شائبه فساد سیستماتیک به یک باور عمومی بدل شده است. از سوی دیگر، بی توجهی به هویت ایرانی و میراث مشترک ملی، زمینه ساز رشد شکاف های قومی، مذهبی، سیاسی و طبقاتی شد.

چه باید کرد؟- در برابر چنین وضعیتی، واکنش های هیجانی و مقطعی راه به جایی نمی برد. راه حل در بازاندیشی راهبردها و تقسیم مسوولیت میان همه ارکان کشور است.

حاکمیت- حاکمیت باید پرچم بازگشت به هویت ایرانی را برافرازد؛ هویتی که فراتر از قومیت، مذهب و جناح، همه ایرانیان را در یک نقطه گرد هم می آورد. بدون این بازگشت، انسجام ملی شکننده خواهد بود.

همچنین، مبارزه جدی با رانت، فساد و تبعیض دیگر یک شعار نیست، بلکه شرط بقا و مشروعیت است. شفافیت در مدیریت، اصلاح ساختارها و پاسخگویی به مردم، پایه های ایستادگی در برابر فشار خارجی است.

دولت- دولت وظیفه دارد بار اصلی تحریم ها را مدیریت کند. این مهم بدون تنوع بخشی به اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت ممکن نیست. اصلاح نظام بانکی و مالیاتی، حمایت از تولید دانش بنیان و توسعه صادرات غیرنفتی باید در صدر قرار گیرد.

در سیاست خارجی، دیپلماسی اقتصادی و منطقه ای باید فعال تر شود. ایران اگر با همسایگان و قدرت های نوظهور پیمان های پایدار ببندد، می تواند بخشی از فشار تحریم ها را خنثی کند. مهم تر از همه، دولت باید با مردم صریح و شفاف سخن بگوید؛ زیرا اعتماد عمومی سرمایه ای است که هیچ تحریمی توان مصادره آن را ندارد.

احزاب و جریان های سیاسی- احزاب باید نشان دهند که به ایران بیش از منافع جناحی می اندیشند. امروز بیش از هر زمان، نیاز به گفت وگوی ملی احساس می شود. مشارکت جمعی باشد؛ همه احزاب و شخصیت هایی که به ایران وفادارند، باید در عرصه تصمیم سازی و سیاستگذاری حضور یابند. این تکثر و همراهی، پشتوانه ای است برای تقویت قدرت چانه زنی کشور.

جامعه مدنی و افکار عمومی- جامعه مدنی ستون تاب آوری ملی است. نهادهای مردمی و صنفی می توانند بار سنگین فشارهای معیشتی را سبک تر کنند. رسانه ها و دانشگاه ها باید به تقویت هویت ملی و افزایش سواد رسانه ای بپردازند تا روایت های تحریف شده و تفرقه افکنانه خنثی شود. تنها در سایه اعتماد متقابل دولت و ملت است که مقاومت ملی معنا پیدا می کند.

جمع بندی: اسنپ بک تنها یک بند حقوقی در توافقی قدیمی نیست؛ آینه ای است که ضعف ها و شکاف های ما را عیان می کند. اگر از این آینه عبرت بگیریم، می توانیم از دل تهدید، فرصت بسازیم. راه آن روشن است: بازگشت به هویت ایرانی، مبارزه بی امان با فساد، اصلاح ساختاری و افزایش مشارکت همه نیروهای وفادار به ایران. آینده کشور نه در انزوا و شعار، بلکه در انسجام ملی و بازسازی درونی رقم خواهد خورد.