فرارو- پلتفرم یوتیوب اگر چه در ایران مسدود است اما طی ماه های گذشته، بیش از پیش ضریب نفوذ خود در میان کاربران را افزایش داده است.

به گزارش فرارو، جهان رسانه در حال تغییر است و با عبور کامل از عصر سیستم های آنالوگ به دیجیتال، این تغییر سرعت بیشتری به خود می گیرد. در جریان این تحولات، فرآیند تولید و انتشار محتوای رسانه ای نیز دستخوش دگرگونی های زیادی شده و محدودیت های فنی، از این روند جلوگیری نمی کند. یوتیوب اگرچه بیش از 15 سال است که در ایران فیلتر شده اما گستره برنامه های فارسی زبان آن، مدتی ست که از محتوای شناخته شده یوتیوبرها فراتر رفته و این روند همچنان ادامه پیدا می کند. بر خلاف سال های گذشته که سازندگان محتوا در یوتیوب بیشتر ایرانیان خارج از کشور بودند، در حال حاضر فضای برنامه سازی و تولید محتوای مشابه استانداردهای تلویزیونی در این پلتفرم، در داخل کشور همواره پررنگ تر می شود. این به غیر از محتوای آموزشی و سرگرم کننده به زبان های دیگر است که به راحتی می توان در یوتیوب به آن دسترسی داشت. موضوعاتی که می تواند سیاستگذاری و رسانه داری صداوسیما را مورد توجه قرار دهد.

یوتیوب اگر چه یک پلتفرم اشتراک ویدیوی شناخته شده است، اما استفاده از آن برای کاربران متفاوت است. گاهی رسانه هایی شناخته شده که نامشان در عرصه مطبوعات شناخته شده است، در کنار حوزه اصلی فعالیت های خود وارد فعالیت در یوتیوب نیز می شوند. حتی رسانه هایی که به دلایل مختلف از زیرساخت های فنی برخوردار هستند، فعالیت تلویزیونی را روی بستر سایت های خود آغاز کرده اند. برخی پلتفرم های نمایش خانگی نیز بخشی از محتوای تولیدی خود را برای مخاطبین خارج از کشور، روی یوتیوب منتشر می کنند؛ یا محتوایی دارند که به صورت همزمان روی این پلتفرم نیز در دسترس قرار می گیرد. چرا که فرمول های کسب درآمد آن مشخص است.

در کنار این مسیر، یوتیوب به عنوان یک پلتفرم مورد استفاده چهره های شناخته شده نیز قرار می گیرد. چهره هایی که اتفاقاً به صداوسیما مربوط می شدند و از زمانی به بعد، آن ها را کنار گذاشتند یا خود کناره گیری کردند. برخی نیز در این پلتفرم چهره شدند. این سکو پیش از این نوعی از برنامه های خاص را در فضای فارسی میزبانی می کرد اما در حال حاضر برنامه سازی در آن رواج پیدا کرده است. ویدیوکست، تاک شو، برنامه ترکیبی، استندآپ کمدی و ... در حال حاضر در یوتیوب یافت می شود. برنامه هایی که دیده می شوند و جریان ساز هستند. کافی است پس از این که برخی برنامه ها مانند پامپ امیرحسین قیاسی یا رک مجید واشقانی از یوتیوب پخش می شود، سری به ابزارهایی مانند گوگل ترندز بزنیم تا مشخص شود که این برنامه ها چگونه راه خود را پیدا می کنند. یا برنامه طنز ورزشی که ابوطالب حسینی برای سایت و اپلیکیشن فوتبال 360 عادل فردوسی پور می سازد، در یوتیوب این رسانه بیشتر بازتاب دارد. به رغم این که همین محتوا بدون استفاده از فیلترشکن، در سایت اصلی قابل دسترسی ست. یا پادکستی که علی ضیاء، مجری شناخته شده پیشین سازمان در یوتیوب به اشتراک می گذارد و جریان ساز است.

این برنامه ها در فضای حقیقی نیز واکنش برانگیز می شوند و مورد استقبال رسانه ها قرار می گیرند. امروز 4 مهر 1404 - نام هادی کاظمی در ترندهای گوگل قرار داشت. چون مهمان آخرین قسمت از تاک شوی امیرحسین قیاسی در یوتیوب، هادی کاظمی بود. این روند را می شود طی هفته های گذشته در قسمت های دیگر برنامه هایی از یوتیوب نیز دنبال کرد.

برای پیشروی یوتیوب و رقابتش با سازوکاری مانند صداوسیما، می توان دلایل مختلفی را مد نظر قرار داد. دلایلی که از زوایای مختلفی مورد توجه قرار می گیرد. صداوسیما پیش از این صرفاً با شبکه نمایش خانگی در رقابت بود اما به نظر می رسد که اندکی دیگر باید خودش را برای رقابت با یوتیوب نیز آماده کند. چرا که ادامه روند دیجیتال شدن تولید و تمرکز بیشتر بر محتوا، در کنار در دسترس بودن یوتیوب، فضا را برای ورود به این پلتفرم بیش از پیش فراهم کرده است. برنامه سازی در یوتیوب بوروکراسی جاافتاده در صداوسیما را نیز ندارد.

نکته جالب توجه در برنامه های یوتیوب، نزدیک تر بودن بیشتر آن ها به واقعیت های جامعه و تبعیت از خطوط عرفی آن است. موضوعی که با قرار گرفتن آن کنار خطوط قرمز صداوسیما، خود را به خوبی نشان می دهد. شاید هم بتوان اینگونه گفت که مخاطب فارسی زبان، آنچه از رسانه انتظار دارد را تا حدی در پلتفرم یوتیوب پیدا می کند. مثلاً در حوزه سیاست و سیاست خارجی، برنامه ای مانند آزاد بر خلاف رویه مرسوم در تلویزیون، همواره نظرات چالش برانگیز موافقان و مخالفان سوژه های مشخص برنامه خود را منتشر می کند. یا در گفتگوهای جدی و طنز، چارچوب گفتگوها واقعی تر به نظر می رسد. در چنین شرایطی باید دید که صداوسیما با روند رو به بالای انتشار محتوا در پلتفرم یوتیوب چه خواهد کرد.