سخنرانی رییس جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل و برنامه ای که هیات ایرانی در نیویورک تدارک دید، بازتاب های متفاوتی میان فعالان سیاسی و تحلیلگران کشورمان داشت. با عبور از این دیدگاه های متفاوت اما یک نقطه مشترک میان اغلب تحلیل ها وجود داشت و آن اینکه این امریکاست که با طرح رویکردهای زیاده خواهانه در مسیر گفت وگو و مذاکره و ارتباط انسداد ایجاد کرده است.

به گزارش اعتماد، در واقع در شرایطی که رییس جمهور در سفر نخست خود به نیویورک رسما از علاقه مندی ایران برای مذاکره و گفت وگو و حل معادلات با امریکا صحبت کرده بود، این رفتارهای رادیکال و تند و خصمانه مقامات امریکایی است که طی یک سال کار را به جایی رسانده که جریان سیال گفت وگوها و مذاکرات مختل شده است. علی رغم این رفتارهای خصمانه طرف مقابل، رییس جمهور ایران هوشمندانه همچنان باب گفت وگو با غرب را باز گذاشتند تا ایران متهم به بستن درهای مذاکره نشود. اما در بطن صحبت های رییس جمهور در مجمع عمومی، بحثی طرح شد که به زعم فعالان سیاسی دورنمایی از آینده جهان و منطقه را تصویر سازی می کند.

اشاره پزشکیان به پیمان امنیتی پاکستان و عربستان در واقع تصویری از آینده جهان را ارایه کرد. آینده ای که در آن دیگرقدرت در انحصار یک ابرقدرت جهانی نخواهد بود، بلکه این اتحادیه ها و پیمان های منطقه ای و جهانی اند که هژمونی قدرت را شکل می دهند. دشمنی امریکای مدل ترامپ با سازمان و پیمان هایی از جنس شانگهای و بریکس را شاید در راستای چنین تحولاتی بتوان ارزیابی کرد.

علی صوفی، فعال سیاسی اصلاح طلب در پاسخ به این پرسش که صحبت های رییس جمهور و دیدارهای ایشان در نیویورک را چطور ارزیابی می کنید؟ می گوید: توقع و انتظار جامعه و جریانات سیاسی این بود که در سفر رییس جمهور به نیویورک اتفاقی بین ایران و امریکا رخ دهد و بخشی از مشکلات فی مابین حل و فصل شود. در واقع این توقع وجود داشت که فرآیندی که در دوران سید محمد خاتمی و دولت اصلاحات آغاز شده و به اتمام نرسیده بود و در دولت حسن روحانی هم نتیجه ای در بر نداشت در این دولت تعیین تکلیف شود، اما متاسفانه با مواضعی که امریکای مدل ترامپ اتخاذ کرد و فشارها و تهدیداتی که علیه ملت ایران وارد ساختند، از قبل مشخص بود که امکان دستیابی به یک درک مشترک ممکن نیست. در این شرایط مقام معظم رهبری رهنمودهای لازم را با مردم، دولت و فعالان سیاسی در میان گذاشتند و نهایتا سفر رییس جمهور به نیویورک انجام شد.

صوفی ادامه می دهد: با لحن مقامات امریکایی امکان مذاکره و ارتباط بسیار دشوار شده است. لحن آنها تهدیدآمیز است و ایران و رهبری نظام هم این رفتار را برنمی تابند. رییس جمهور در یک چنین فضا و چارچوبی با زمینه ای که در دیدار با رهبری ترسیم شد، راهی نیویورک شده و سخنرانی خود را بیان داشتند. سخنرانی رییس جمهور در مجمع عمومی سازمان ملل منطقی و معقول بود. اگر قرار بود در چارچوب منطق و عقلانیت صحبت شود و سه اصل حکمت و مصلحت و عزت رعایت شود، متن سخنرانی رییس جمهور، همین متن می شد که پیش روی جهانیان قرار گرفت.

او با اشاره به متن سخنرانی رییس جمهور در مجمع عمومی یادآور می شود: صحبت هایی که رییس جمهور در مجمع عمومی بیان داشتند، متن مناسبی بود، سنگین و وزین بود، ضمن اینکه باب مذاکره و گفت وگو را باز گذاشتند، همچنین با قدرت بر حقوق ایران پافشاری کردند. رییس جمهور در ستایش صلح طلبی ایرانیان صحبت کردند و با تکیه بر تاریخ هویت، تمدن و فرهنگ ایرانی تلاش کردند توجه جهانیان را به گفتمان ایران جلب کنند. عزت، مصلحت و حکمت سه اصل اساسی دیپلماسی ایرانی است و هر حرکتی باید با مد نظر قرار دادن این موارد اجرایی شود.

صوفی با اشاره به اینکه سخنرانی رییس جمهور نمره قبولی می گیرد، می گوید: اینکه غربی ها به این سخنرانی چه واکنشی نشان می دهند به خودشان مربوط است. اگر امریکا و اروپا واقعا خواستار رفع تنش و تخاصم با ایران هستند، باید از این دریچه های ارتباطی ایجاد شده استفاده کنند. نوبت امریکاست که گام های عملی بردارد و لحن خود را تغییر دهد. لحن امریکا به قول رهبر انقلاب نباید تهدید آمیز باشد. با مردم ایران نباید با این لحن سخن گفت. آقای پزشکیان کاری را که می توانستند انجام دادند و راه گفت وگو و مذاکره را باز گذاشتند. اینکه اروپایی ها چه می کنند و درباره مکانیسم ماشه چه تصمیمی می گیرند و آیا درخواست خود را پس می گیرند یا نه؟ هنوز روشن نیست.

این فعال سیاسی ادامه می دهد: اگر در چارچوب منطق و عقلانیت قرار بر تصمیم گیری باشد، باید در مسیر گفت وگو گام بردارند، در غیر این صورت ایران تصمیم خود را گرفته و چنانچه سه اصل عزت، حکمت و مصلحت در مذاکرات رعایت نشود، ریسک نمی کند. ایران قبلا مذاکرات با امریکا را آغاز کرد. در وسط مذاکره امریکا به طرف اسراییل چرخید و منویات صهیونیست ها را پیاده سازی کرد. اسراییل و امریکا برخلاف محتوای NPT و منشور سازمان ملل به ایران و تاسیسات هسته ای ایران حمله کرده و به مذاکره خیانت کردند. صوفی در پایان تاکید می کند: امروز امریکاست که باید اعتماد سازی کرده و پا پیش بگذارد و تضمین دهد که مذاکره احتمالی در آینده، مذاکره ای صلح آمیز و در راستای منافع ملی دو طرف خواهد بود. تضامین لازم برای پایبندی به تعهدات از سوی اروپایی ها و امریکایی ها باید ارایه شود تا روی هر توافق احتمالی بتوان حساب باز کرد، در غیر این صورت دیگر نمی توان به جهان و نظام بین الملل اعتماد کرد. ایران هم راهی جز مقاومت نخواهد داشت.

ناصر ایمانی، فعال سیاسی اصولگرا در پاسخ به پرسشی در خصوص بازخوردهای کلی به سخنرانی رییس جمهور و دیدارهای ایشان در مجمع عمومی سازمان ملل و تاکید رییس جمهور بر تامین امنیت منطقه با استفاده از پیمان های منطقه ای می گوید: صحبت های دکتر پزشکیان در مجموع صحبت هایی خوب، منطقی و قابل دفاع بود. ایشان تصویری صحیح و پررنگ از منطقه ارایه کرده و اهداف ایالات متحده و اروپا در منطقه را به درستی تحلیل کردند. ضمن اینکه مواضع اصولی جمهوری اسلامی را نیز تشریح کردند. ایشان همچنین جنایاتی که در غزه و سایر کشورهای اسلامی صورت می گیرد و اهداف بلندمدت اسراییل و امریکا را بیان کردند، اما مهم ترین موضوعی که توسط رییس جمهور ایران در صحن علنی سازمان ملل پیشنهاد شد، مساله پیمان های منطقه ای بود.

ایمانی در تشریح این بخش از صحبت های رییس جمهور می گوید: امروز نظم سابق هژمونیک جهان که دراختیار امریکا بود در حال ترک خوردن است و نظم جدیدی در جهان در حال شکل گیری است. این نظم جدید این گونه نیست که نظم هژمونیک از امریکا به کشوری مانند چین یا روسیه و... منتقل شود، بلکه نظم هژمونیک جدید جهانی در حال انتقال از یک قدرت خاص به اتحادیه های جهانی است. در واقع هژمونی از یک کشور به پیمان های منطقه ای و جهانی باز می گردد. مثلا پیمان هایی چون شانگهای با حضور کشورهایی چون روسیه، هند، چین، برزیل، ایران و... در حال ایفای نقش جدی در جهان است، بنابراین جهان طی چند سال آینده، انتقال قدرت مطلقه جهانی را شاهد خواهد بود.

او ادامه می دهد: یکی از پیمان های منطقه ای مهم، پیمان های منطقه ای خاورمیانه هستند. رییس جمهور پزشکیان به یک چنین تحولاتی اشاره کردند. طی 10 روز گذشته یک پیمان امنیتی مهم در منطقه خاورمیانه بسته شد که میان پاکستان و عربستان بود. در ادامه وزیر دفاع پاکستان به ایران هم پیشنهاد داد که به یک چنین پیمانی بپیوندد.اگر این طور پیمان های نظامی و اقتصادی و... بین کشورهای منطقه یا کشورهای جنوب جهان افزایش یابد (که جهان در حال گذار به چنین وضعیتی است) نظم فعلی جهانی با ابرقدرتی امریکا پایان یافته و هژمونی جدیدی با حضور پیمان های جهانی و منطقه ای شکل می گیرد. صحبت های رییس جمهور ناظر به یک چنین شرایطی مطرح شد.

ایمانی در پاسخ به این پرسش اعتماد که اروپا و امریکا تهدید کرده اند که فشارهای اقتصادی و ارتباطی و راهبردی علیه ایران را افزایش می دهند، راهکار مقابله با این نوع تهدیدات و فشارها چیست؟ می گوید: به نظرم در این حوزه لازم است با لحن انتقادی در مورد خودمان صحبت کنیم. فعالان سیاسی و تحلیلگران ایرانی طی دهه های اخیر، جهان را در غرب خلاصه دیدند. هر زمان صحبت از رابطه با جهان شد، از نظر اقتصادی، سیاسی، دیپلماسی و... جهان را در غرب خلاصه کردند. این تصور اشتباهی است که ناشی از نوعی باورهای غلط در ذهنیت برخی مسوولان کشورمان ایجاد شد. اگر جهان در گذشته به غرب ختم می شد امروز این گونه نیست.

این فعال سیاسی اصولگرا با تاکید بر اینکه راه حل اصلی عبور از تهدیدات کشورهای غربی، خلاص شدن از تفکر انحصاری در مواجهه با غرب است، یادآور می شود: این رویکرد به معنای عدم تعامل و مذاکره با غرب نیست، بلکه باید بدانیم که علاوه بر امریکا، چین و هند و روسیه و برزیل و... هم وجود دارند. امروز چین در حال بدل شدن به اقتصاد نخست جهانی است. هند امروز به یک قدرت نظامی و الکترونیکی بدل شده است. روسیه یکی از ابرقدرت های نظامی جهانی است. ایران باید تعادل را در ارتباط با غرب و شرق ایجاد کند. اگر غربی ها مایل به ایجاد ارتباط عزتمندانه با ایران نیستند، ایران می تواند روابط خود را با قدرت های شرقی گسترش دهد.

ایمانی ادامه می دهد: اتفاقا این قدرت های نوظهور اغلب در همسایگی ایران قرار دارند، ضمن اینکه این کشورها به نسبت غرب نزدیکی های تمدنی بیشتری با ایران دارند. این گونه است که ایران از یکجانبه نگری و غرب نگری محض به چند جانبه گرایی غرب و شرق و جنوب و شمال، میل کرده و منافع خود را از مجموعه این ارتباطات برداشت می کند. صحبت های رییس جمهور در نیویورک این عصر و هنگامه جدید را تشریح کرد.