غزل لطفی در اعتماد نوشت: در هر تعطیلی؛ کوتاه یا بلند (تعطیلات عید نوروز یا پایان تابستان) سفر به نوار ساحلی شمال ایران، از اولین و مقرون به صرفه ترین گزینه های پایتخت نشینان و ساکنان استان های مرکزی ایران است تا چند روزی از دود و آلودگی هوا فرار کنند و پس از بازگشت، با نشاط بیشتر زندگی را دنبال کنند.

اما سفر و تفریحی که به جهت تجدید روحیه، تمدد اعصاب و چند روزی آرامش صورت می گیرد نیازمند برنامه ریزی، امکانات، فرهنگسازی و زیرساخت های خاص خود است که برخی از آن ها را مرور می کنیم.

1- برنامه ریزی: برای هر کاری، برنامه ریزی مهم ترین عامل حصول نتیجه (در اینجا منظور، مسافرت به استان های شمالی) است. این برنامه ریزی شامل تعیین بودجه، تعیین تعداد روزهایی که به سفر اختصاص می دهیم، وسیله حمل و نقل، محل سکونت در مقصد و برنامه های تفریحی و گردشگری خواهد بود. سفر به سواحل خزر که ازجمله مسافرت های سهل الوصول به نظر می رسد هم از عوامل گفته شده، مستثنی نیست.

2- امکانات: این بخش شامل دو قسمت عمومی و اختصاصی است. در سفری که عموما به صورت جاده ای انجام می شود، همراه داشتن لوازم شخصی مانند هر سفر دیگری مورد نیاز است اما به جهت استراحت های بین راهی، نیازمند دقت بیشتری است. از طرفی هم ایجاد مکان های رفاهی بین جاده ای به طور عمومی نیز ضروری خواهد بود.

در این میان در نظر گرفتن نسبت حجم مسافری که در یک جاده تردد خواهد داشت و مجموعه های رفاهی - گردشگری، رستوران های جاده ای و مراکز بهداشتی بسیار مهم است و نمی توان گفت چون سالی یک یا دوبار، تراکم سفر بیشتر است، به آن نمی پردازیم و سوال مهم این است که آیا این مراکز در جاده های منتهی به استان های شمالی کشور، کافی هستند؟ آیا از نظارت برای داشتن استانداردهای حداقلی برخوردار هستند؟ در مقاصد گردشگری شمال کشور چطور؟ آیا تنوع اقامتگاه های مسافرتی با شرایط و بودجه متفاوت به اندازه ای که پاسخگوی نیاز گردشگران باشد وجود دارد؟

3- وسایل حمل و نقل: در سفرهای جاده ای، وسایل حمل و نقل؛ اعم از شخصی و عمومی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند زیرا سلامت و جان مسافر، در گروی آن است و کوچک ترین اشتباه به حوادث جانی و مالی جبران ناپذیر منتهی خواهد شد. در یک سفر ایمن، وسیله نقلیه سالم و حضور راننده ای متبحر، از ضروریات و مکمل یکدیگر هستند.

همچنین وجود تعمیرگاه های سیار جهت حل مشکلات احتمالی نیز لازم خواهد بود. درباره وسایل حمل و نقل عمومی هم باید پیش بینی صحیحی از حجم متقاضیان داشت تا خدمات رسانی به درستی انجام شود و البته تهیه بلیت از چند روز قبل، توسط مسافر، کمک بزرگی خواهد بود تا هم خودش سردرگم نشود هم اختصاص وسایل نقلیه عمومی علی الخصوص، در فصول مسافرت، دچار کمبود و اختلال نشود. به روز رسانی ناوگان حمل ونقل عمومی اعم از خودرو، پایانه های مسافری و رانندگان، نیز جزو مکمل های همین دسته قرار دارند.

4- جاده: در این مبحث پر ترددترین مسیرهای متصل به نوار شمالی کشور را بررسی می کنیم.

جاده های چالوس، هراز و فیروزکوه که منتهی به استان های مازندران و گلستان می شوند: بخشی از این جاده ها تعریض یا بازسازی شده اند اما بخش عمده ای از آن ها نیازمند بازنگری کارشناسانه است و در هر تعطیلی و زمانی که شرایط سفر فراهم می شود ما شاهد گره کور ترافیک در این راه ها هستیم که در نهایت با یک طرفه کردن راه، از بار ترافیکی کاسته می شود.

از جهتی دیگر، ایمن سازی این مسیرها تاکنون به طور کامل محقق نشده و در طول سال بارها به علت ریزش کوه، مسدود می شوند. با نگاهی کلی، مسیرهایی را خواهیم دید که با نیاز جمعیتی و گردشگردی سال ها قبل احداث شده اند و از ایمنی لازم و کافی هم برخوردار نیستند.

اتوبان رشت: مسیری که از تهران به استان گیلان می رسد از سه آزادراه تشکیل شده: تهران - کرج، کرج - قزوین، قزوین - رشت. هر سه اتوبان، با اینکه بازسازی و عریض شده اند اما هنوز گره های ترافیکی خود را دارند. افرادی که محل زندگی شان در استان البرز و محل کارشان در استان تهران است یا بالعکس، هر روز با ترافیک سنگین این اتوبان که با افزایش جمعیت، روز به روز هم شرایط بدتر می شود دست به گریبان هستند. شاید بتوان برای سفرهای روزانه و کاری نسخه مترو را پیچید اما برای سفر نه!

کرج به قزوین از شرایط بهتری برخوردار است و اگر تصمیم به رانندگی در شب نداشته باشید که با تاریکی مطلق بعضی نقاط مواجه نشوید مشکل دیگری وجود ندارد. با شروع اتوبان قزوین - رشت با مسیری هموار روبه رو می شویم. جاده ای که استانداردهای لازم را دارا است و کف سازی، نور، توقفگاه های بین راهی هم به خوبی در نظر گرفته شده اند.

در واقع مشکل اصلی این مسیر در سال های گذشته، در بخشی از آزادراه، واقع در رودبار و به طول 8 کیلومتر بود. 8 کیلومتری که ساخت آن تقریبا 10 سال زمان برد و پیش از آن در هر تعطیلاتی که پشت سر می گذاشتیم شاهد صف 25 تا 30 کیلومتری خودرویی در این محور بودیم. اما این مشکل به طور کامل حل نشد چون 8 کیلومتر واقع شده در رودبار، به طور یک طرفه (از قزوین به سمت رشت) افتتاح شد و در زمان بهره برداری هم هیچ کسی به این نکته نپرداخت که مسافرانی که راه رفت را طی می کنند، چند روز بعد می خواهند به شهر خود برگردند و همین موضوع این روزها به چالشی بدل شده که ترافیکی 14 تا 25 کیلومتری را رقم زده است.

حل این مشکل، مستلزم نگاهی چندگانه است و هم باید به معیشت شهروندان رودباری که از طریق مغازه های خود در مسیر مسافران و با فروش زیتون، امرار معاش می کنند، پرداخته شود و هم تسهیل عبور و مرور در نظر گرفته شود که نیازمند همکاری چندین دستگاه، ازجمله وزارت راه و شهرسازی، استانداری گیلان و… است.

پس از طی کردن جاده های اصلی و بزرگراهی به جاده های بین شهری می رسیم که هیچ کدام جوابگوی حضور مسافران در فصول گردشگرپذیر، نیست و در ورودی هر شهری با ترافیکی سنگین مواجه خواهیم بود و در تمام مسیرهای رفت و بازگشت نیز تکرار می شود.

5- اقامتگاه: اقامتگاه شامل محل سکونت موقت اعم از هتل، مراکز بوم گردی، مسافرخانه، خانه های روستایی، ویلاهای گردشگری، خانه های معلم و مدارس تجهیز شده یا چادر و کمپینگ است.

در برنامه ریزی یک سفر، در نظر گرفتن محل اقامت با اولویت بندی هدف سفر و بودجه، لازم و ضروری است. مثلا در یک سفر کاری، اتراق در چادر مسافرتی امکان پذیر نیست. در سفرهای تفریحی با توجه به هدف سفر می توان گزینه های متنوعی را در نظر گرفت. از مواردی که در سفر به شمال کشور به جهت دارا بودن از مناظر طبیعی (دریا، جنگل و کوه) همه دوست دارند تجربه کنند سکنا گزیدن در چادر و گذراندن شب در طبیعت است که این امر نیازمند در نظر گرفتن چند عامل مهم از ابتدای سفر است: 1- بررسی آب و هوا (در هوای بارانی امکان برپایی چادر نیست.

2- استفاده از اماکن مناسب برای برپایی چادر (نباید تصور کرد هر کجا که خسته شدیم یا آن محل را برای خودمان مناسب دانستیم؛ مثلا در کنار یک خیابان، چادر می زنیم و از طرفی هم ایجاد مکان های مناسب برپایی چادر باید تدارک دیده شده باشند.)

6- زیرساخت: در شهرها و استان های گردشگرپذیر احداث زیرساخت هایی که هم نیاز ساکنان و هم مسافران را تامین کند ضروری است و نباید با حضور مسافر، امکانات رفاهی شهری و شهروندان مختل شوند.

7- فرهنگسازی: فرهنگسازی کاری دوجانبه از طرف مردم و مسوولان است که تا همه نسبت به آن توجه نداشته باشند، نتیجه ای حاصل نمی شود. احترام به جامعه ای که به عنوان گردشگر در آنجا حضور داریم، رعایت قوانین و عرف اجتماعی و محافظت از منابع طبیعی از مهم ترین آن هاست. در سفرهای شمالی هم که بهره بردن از طبیعت پررنگ تر است علاوه بر موارد بالا باید مواردی دیگری را نیز مورد دقت قرار داد. از جمله اینکه زباله ها را در طبیعت رها نکنیم.

اگر آتشی روشن کردیم، مطمئن شویم که به طور کامل خاموش شده تا ناخواسته جنگلی را طعمه حریق نکنیم. با حیوانات مهربان باشیم و به حریم آن ها وارد نشویم. از شکستن درختان اجتناب کنیم. در ادامه احترام به گردشگران نیز ضروری است. البته مهمان نوازی از شاخصه های ایرانیان است و همیشه آن را در نظر دارند.

نتیجه گیری: در تمام موارد بیان شده، مردم و مسوولان باید دست در دست یکدیگر، تلاش کنند تا رفاه، آرامش و سفری خاطره انگیز رقم بخورد و پذیرش مسوولیت از طرف همه لازم و ضروری است.