فرارو- چگونگی فروش نفت ایران در روزهای پس از فعال سازی مکانیسم ماشه، موضوعی است که با توجه به اثربخشی فروش نفت بر درآمدهای ارزشی کشور و تامین ذخایر بودجه، از اهمیت بسزایی در بخش اقتصاد سیاسی کشور برخوردار است. در دوره های تحریمی نفتی پیشین، ایران معمولا گزینه فروش نفت زیر قیمت به چین و دور زدن تحریم ها را آزموده است.

به گزارش فرارو، حمید بورد، مدیرعامل شرکت ملی نفت با تأکید بر استمرار صادرات نفت ایران، گفته است: با وجود همه مشکلات، تحریم ها و فشارهای موجود، صادرات نفت ایران همانند گذشته با روش ها و میزان مناسبی در حال انجام است و مشکل خاصی در این زمینه وجود ندارد.

با توجه به این که چین و روسیه بارها به عنوان شریک راهبردی ایران در منطقه نام برده شده اند، اکنون پرسش هایی درباره نقش این دو در روزهای پس از فعال سازی مکانیسم ماشه مطرح است.

عبدالله باباخانی، تحلیلگر و کارشناس بین المللی انرژی در گفتگو با فرارو به بررسی این موضوع پرداخته است:

عبدالله باباخانی به فرارو گفت: در حالی که بحث فعال شدن دوباره مکانیزم ماشه در شورای امنیت جدی تر شده، نگاه بسیاری از مقامات تهران همچنان به شرق است؛ چین و روسیه دو شریک اصلی که تصور می شود در سخت ترین دوران تحریم هم خریدار نفت ایران بمانند. اما آمارهای علنی و گزارش های بازار نشان می دهد که این دوستی بیش از هر زمان دیگری پرهزینه و پرریسک شده است. براساس داده های بین المللی، در هشت ماهه نخست 2025 متوسط صادرات نفت خام ایران به چین حدود 1٫43 میلیون بشکه در روز بوده و در برخی ماه ها مانند حتی به 1٫8 میلیون بشکه در روز رسیده است. تقریباً بیش از 90 درصد کل نفت صادراتی ایران راهی پالایشگاه های مستقل چین یا همان تی پات ها می شود. این یعنی اگر فشار تحریم ها با بازگشت مکانیزم ماشه تشدید شود و دسترسی به این پالایشگاه ها یا ترمینال های مرتبط محدود گردد، کل کانال صادراتی ایران عملاً در معرض اختلال است.

وی افزود: در همین حال، تخفیف نفت ایران نسبت به برنت که در برخی ماهها حدود 3 تا 5 دلار در هر بشکه بود، حالا با افزایش ذخایر در شاندونگ و نگرانی از تحریم بندرهای مختلف، به بیش از 6 دلار در هر بشکه رسیده است. به عبارت ساده، ایران برای حفظ مشتری چینی ناچار است نفتش را ارزان تر بفروشد و این تخفیف مستقیماً به معنی کاهش درآمدهای نفتی است. با فرض صادرات 1٫43 میلیون بشکه در روز و تخفیف 6 دلاری، کشور روزانه 8٫6 میلیون دلار و سالانه حدود 3٫1 میلیارد دلار نسبت به قیمت برنت ضرر می کند؛ اگر هزینه های نامریی حمل ونقل سایه، بیمه های غیررسمی و اصطکاک مالی ناشی از تحریم های ثانویه را هم حساب کنیم، زیان واقعی می تواند به 3٫5 تا 4٫5 میلیارد دلار در سال برسد.

این تحلیلگر بازارهای بین المللی انرژی در ادامه گفت: پیش بینی ها بر اساس روند فعلی و شدت گرفتن تحریم ها در صورت فعال شدن مکانیزم ماشه نشان می دهد که در زمستان امسال صادرات ایران احتمالاً به محدوده 1 تا 1٫2 میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کند. این یعنی نسبت به میانگین امسال (1٫43 میلیون بشکه در روز) افتی حدود 20 تا 30 درصدی در حجم صادرات. اگر تخفیف ها نیز در همین سطح یا حتی بیشتر بمانند، زیان ناشی از کاهش حجم و قیمت در زمستان می تواند روزانه به 10 تا 12 میلیون دلار برسد و در طول سه ماه زمستان حدود یک میلیارد دلار درآمد از دست رفته نسبت به امسال به جا بگذارد.در سناریوی سخت تر یعنی با بسته شدن مسیرهای بیشتر و تحریم های بین المللی گسترده تر در سال آینده حجم صادرات ممکن است به زیر یک میلیون بشکه در روز سقوط کند. در این صورت، حتی با فرض قیمت های جهانی ثابت و همان تخفیف 6 دلاری، ایران روزانه حدود 28 تا 30 میلیون دلار کمتر از امسال درآمد خواهد داشت (چون هم حجم کمتر است و هم تخفیف بیشتر). این یعنی زیانی در مقیاس 9 تا 10 میلیارد دلار در سال آینده نسبت به امسال.

وی افزود: مقایسه با دوره قبلی تحریم ها (2012 تا 2015) نیز تفاوت را نشان می دهد. آن زمان ایران علاوه بر چین، به هند، کره و حتی ژاپن با معافیت های خاص نفت می فروخت و رقابت بین خریداران اجازه نمی داد تخفیف ها خیلی بالا برود. اما اکنون با توجه به این که نفت روسیه به عنوان یک کشور تحریم شده با تخفیف بالا وارد چین می شود، قدرت چانه زنی ایران به شدت کاهش یافته است.در چنین شرایطی، بازگشت مکانیزم ماشه، که به معنی فعال شدن دوباره همه تحریم های سازمان ملل است، می تواند دست کم دو اثر مستقیم داشته باشد: کاهش بیشتر حجم صادرات از طریق تحریم بنادر و ترمینال های چینی و افزایش تخفیف های تحمیلی برای حفظ خریداران. هر دو اثر درآمد نفتی را پایین تر می برد. اگرچه اتکا به شرق در کوتاه مدت تنها راه حفظ بخشی از درآمدهای نفتی به نظر می رسد، ولی در صورت تشدید تحریم ها و اجرای مکانیزم ماشه، این اتکا تبدیل به گلوگاه خواهد شد؛ جایی که خریدار چینی و خریدار روسی هر دو با تخفیف بالا نفت می خرند و ایران مجبور است برای ماندن در بازار، هزینه بیشتری بپردازد.