بحران آب امسال سخت تر از همیشه گریبان تهران را گرفته است تا آنجا که دولت برای تأمین آب آشامیدنی پایتخت ناچار به انتقال آب از سد طالقان شده است. این راهکار اما جواب گو نبوده و پاییز خشک، دوباره نگرانی ها را برای تأمین آب تهران برانگیخته است.

به گزارش شرق، شهروندان تهرانی امسال برخلاف سال های گذشته، قطع طولانی آب را تجربه کردند. بحران آب آشامیدنی که سال ها پیش گریبان مردم بسیاری از استان های کشور را گرفته و تأمین آب آشامیدنی را با تانکرهای آب رسانی ممکن کرده بود، تابستان امسال به پایتخت رسید و بسیاری از مردم تهران را با قطع طولانی آب خانگی مواجه کرده است.

بسیاری از تهرانی ها امسال دبه به دست آب مورد نیاز خود را از پارک ها و اماکن عمومی برداشت کرده و ذخیره و البته متولیان در پاسخ به گلایه شهروندان آن ها را به خرید پمپ تقویت فشار آب و تجهیزات ذخیره آب تشویق می کردند.

گرفتاری دولت برای تأمین آب آشامیدنی تهرانی ها به جایی رسید که دولت پایان برخی از هفته های تابستان را تعطیل اعلام کرده و مردم را به خروج از شهر تشویق کرد تا از بار فشار بر منابع آب شهر کاسته شود اما این راهکارها چندان جواب گو نبود و طرح انتقال آب پایتخت از سد طالقان کلید خورد.

در ابتدای شهریور امسال کمال الدین میرجعفریان، معاون عمرانی استانداری تهران درباره طرح انتقال آب سد طالقان به پایتخت خبر داد: این طرح در یک سال اخیر پیشرفت خوبی داشته و خط انتقال آب به 10کیلومتری تهران رسیده است و پس از انجام تست های مختلف در روزهای آینده دو هزارو 700 لیتر در ثانیه به تأمین آب شرب تهران اضافه خواهد شد .

میرجعفریان با اشاره به پیگیری های جدی دولت برای تأمین آب شرب پایدار در استان تهران گفت: پروژه علاج بخشی سد لار و رفع نشتی سد در دستور کار است و با تکمیل این خط انتقال، سالانه بیش از 170 میلیون مترمکعب به ظرفیت آب شرب استان اضافه خواهد شد. همچنین طرح انتقال آب از سد طالقان هم 160 میلیون مترمکعب دیگر به ظرفیت شرب استان می افزاید. این پروژه به 26 کیلومتر ساخت تونل نیاز دارد که تاکنون حدود 11 کیلومتر آن به پایان رسیده و بقیه بخش ها با سرعت در حال اجراست .

هرچند بسیاری از کارشناسان انتقال آب از سد کرج را اشتباه خوانده و آن را راه حل پایدار برای تأمین آب پایتخت نمی دانستند، اما وقتی بحران آب پایتخت به آب آشامیدنی رسید، دیدگاه های کارشناسی درباره انتقال آب سد طالقان به حاشیه رفت.

در ادامه اما مسعود پزشکیان، رییس جمهوری، بارها در سخنرانی ها خود به موضوع بحران آب اشاره کرد و گفت نه زیر پایمان آب هست، نه پشت سدها و اگر آب چاه ها تمام شود نمی دانیم چه کار باید بکنیم؟ او همچنین تأکید کرد که همه آن هایی که روزی مدیر بودند ما را اینجا رساندند.

حالا اما با شروع سال آبی جدید و پاییز، پیش بینی ها حاکی از آن است که سال خشک ادامه دارد و وضعیت نگران کننده ای برای تأمین آب مورد نیاز کشور حاکم است.

فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، دیروز در حاشیه نشست خود با رسانه ها، پس از موضوع مکانیسم ماشه به بحران آب اشاره کرده و گفته است: از مردم می خواهیم که برای طلب بارش باران دعا کنند ولی آمارها نشان می دهد که امسال هم در خشک سالی هستیم و صرفه جویی باید تداوم یابد. ما از مردم که در تابستان کمک و همراهی داشتند تا بتوانیم وضعیت را بگذرانیم، قدردانی می کنیم .

آخرین آمار وزارت نیرو در پایان تابستان امسال حاکی از آن است که مجموع حجم آب موجود در سدهای کشور 18.83 میلیارد مترمکعب است که نسبت به سال قبل 25 درصد کمتر است. بنابر این آمار ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی تا 29 شهریورماه 24.63 میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با رقم 42.31 میلیارد مترمکعب سال گذشته 42 درصد کاهش یافته است. تا 29 شهریور 3.17 میلیارد متر مکعب آب از سدها خارج شده که نسبت به سال گذشته 23 درصد کمتر بوده است.

این گزارش حاکی است پرشدگی سدهای کشور در کل 36 درصد است. در این میان وضعیت ذخایر آبی پایتخت وخیم است. بر پایه آخرین گزارش ها از وضعیت سدهای تهران و البرز، سد امیرکبیر تا 29 شهریورماه 30 میلیون مترمکعب آب در خود ذخیره کرده که 17 درصد پرشدگی را نشان می دهد و نسبت به مدت مشابه سال گذشته 73 درصد کاهش یافته است.

سد لار با 24 میلیون مترمکعب آب فقط سه درصد پرشدگی دارد و 43 درصد نسبت به سال گذشته آب کمتری در خود جای داده است. موجودی سد طالقان 175 میلیون مترمکعب است که 34 درصد نسبت به پارسال کمتر بوده و 42 درصد پرشدگی دارد.

در سامانه شرق لتیان-ماملو نیز با 13 پرشدگی فقط 41 میلیون مترمکعب آب دارد که 48 درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته منفی است.

در حال حاضر وضعیت آب در تهران یکی از چالش های مهم این کلان شهر محسوب می شود. با توجه به رشد جمعیت و افزایش تقاضای آب، منابع آبی تهران تحت فشار زیادی قرار دارند. به طوری که سدهای مهمی مانند سد لتیان، سد امیرکبیر و سد لار که نقش کلیدی در تأمین آب این شهر دارند به دلیل کاهش بارش ها و خشک سالی های مکرر روزهای خوبی را سپری نمی کنند و آب خوان ها نیز به دلیل برداشت زیاد اوضاع نابسامان و شکننده ای را دارند، اکنون کم آبی در کلان شهر تهران به یک مشکل جدی تبدیل شده است.

گذشته از این، حسن حقیقی، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب منطقه 4 تهران به ایلنا گفته است: براساس پیش بینی های انجام شده، متأسفانه به نظر می رسد فصل پاییز هم کم بارشی استمرار داشته باشد و احتمالا در ماه های مهر و آبان هم بارش های قابل توجهی را نخواهیم داشت. بنابراین امکانی برای تأمین جدید آب وجود ندارد و تنها گزینه قابل قبول که در کل استان تهران در حال اجراست، مدیریت مصرف است .

او با بیان اینکه احتمالا در ماه های مهر و آبان هم بارش های قابل توجهی را نخواهیم داشت، گفت: با استفاده از لوازم کاهنده مصرف آب تهران را تا 40 درصد کاهش دهیم و در صورت استفاده در تمامی منازل مسکونی به اندازه یک سد ذخیره آبی خواهیم داشت .

در همین زمینه هدایت فهمی، مدیر اسبق دفتر منابع آب وزارت نیرو به شرق می گوید: وضعیت خشک سالی امسال به این معناست که نه تنها ذخایر سدها پر نمی شود، بلکه روند کاهش منابع آبی ادامه خواهد داشت و همین موضوع وضعیت را نگران کننده کرده است .

او تأکید می کند: شرایط به گونه ای است که نباید از بارش های فصول سرد انتظار معجزه را داشت؛ چون حتی اگر در مقاطعی وضعیت بارش مطلوب شود، باز هم حجم آن به اندازه ای نیست که بتواند به طور جدی وضعیت سدها را متحول کند. در شرایط فعلی وزارت نیرو بخشی از برنامه های اضطراری تأمین آب را از سال گذشته آغاز کرده است اما راهکارها نشان می دهد راهی جز همکاری گسترده مردم و کاهش مصرف وجود ندارد. مردم تهران باید الگوی مصرف خود را به شدت اصلاح کنند و کاهش مصرف در منازل و صنایع کوچک و بزرگ اولین گام حیاتی برای بیرون رفتن از شرایط فعلی است و همچنین توسعه تصفیه خانه ها و استفاده از پساب برای آبیاری فضای سبز و صنعت راهی برای کاهش فشار بر صنایع است. چراکه اگر روند کنونی بارندگی ها و مدیریت مصرف تغییر نکند، تهران و کل کشور وارد یک دوره بحرانی شدید آبی خواهد شد و این بحران نه تنها بعد زیست محیطی دارد، بلکه تبعات اقتصادی و اجتماعی هم در پی خواهد داشت .

تکمیل تصفیه خانه های تهران و بازچرخانی پساب در شرایطی مطرح می شود که کسری بودجه 800 هزار میلیارد تومانی یکی از مهم ترین چالش های دولت محسوب و پیش بینی می شود که با فعال شدن مکانیسم ماشه و تحریم های بین المللی صادرات نفت و تأمین منابع مالی برای اداره کشور دشوار و دشوارتر شود.

با این حال وضعیت بحران آب در کشور محصول سال ها ناکارآمدی مدیریتی در حوزه منابع آب است؛ هرچند درباره تهران ماجرا کمی متفاوت است. استان تهران بعد از سیستان وبلوچستان دومین استان فقیر از نظر منابع آبی است و البته جمعیت بالای تهران عامل اصلی این موضوع است. سرانه آب هر شهروند تهرانی حدود 350 مترمکعب است اما این رقم در کل کشور هزارو 600 مترمکعب است. این فقر سرانه آب در تهران در شرایطی است که سطح بارش در استان تهران نسبت به میانگین کشور پایین نیست. متوسط بارندگی در تهران حدود 270 تا 280 میلی متر بوده که از متوسط 250 میلی متری کشور بالاتر است. نکته اما اینجاست که تهران نزدیک به 20 درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است و سرانه آب استان به حدود یک پنجم سرانه آب کشور رسیده است.

تمرکز جمعیت در تهران، باعث فشار بی رویه به منابع آب این استان شده است و حالا این منطقه پدیده فرونشست زمین را با شدت بیشتری نسبت به سایر مناطق کشور تجربه می کند. علی بیت اللهی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، پیش از این به شرق گفت تشدید برداشت آب از لایه های زیرزمینی باعث شده است فرونشست تهران به 24 سانتی متر در سال برسد. این در حالی است که میانگین فرونشست زمین در کشور 15 سانتی متر است. او توضیح می دهد بیشترین نرخ فرونشست زمین در تهران مربوط به ورامین است و شکاف فرونشست کم نظیری در این منطقه وجود دارد که حدود سه کیلومتر از معین آباد تا جاده گرمسار به قم است.

بنا به گفته این متخصص، حالا بسیاری از مناطق تهران روی زون های فرونشست زمین واقع شده اند و خطر جدی ساکنان این مناطق را تهدید می کند. بسیاری از خطوط نقل و انتقال گاز، دکل های پرفشار برق، ایستگاه های پمپ بنزین، فرودگاه، خط ریلی و انبارها و مخازن ذخیره سوخت مانند شهران روی فرونشست زمین واقع شده اند. گذشته از این، مناطق مسکونی جنوب تهران مانند خیابان مولوی از این نظر وضعیت حادتری را تجربه می کنند.