فرارو- عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس اخیرا از ورود سامانه های موشکی ضدهوایی HQ-9 چینی و اس 400 روسی به طور گسترده به کشور خبر داد. به گزارش فرارو، این سامانه های موشکی ضدهوایی هرکدام قابلیت های بالایی در دفاع هوایی دارند اما در این میان سامانه اس 400 روسی بخاطر برد بسیار بالای خود توجهات بسیاری از کارشناسان را به خود جلب کرده است. اما سامانه اس 400 روسی چه مشخصاتی دارد و چقدر برای دفاع از آسمان ایران مناسب است؟ سامانه موشکی ضدهوایی اس 400 سامانه دفاع هوایی اس-400 تریمف (S-400 Triumf)، که با نام ناتویی SA-21 Growler شناخته می شود، یکی از پیشرفته ترین و قدرتمندترین سیستم های دفاع هوایی جهان است. این سامانه توسط شرکت آلماز-آنتِی روسیه توسعه یافته و از سال 2007 وارد خدمت ارتش روسیه شده است. اس-400 به عنوان جانشین سیستم های قدیمی تر مانند اس-300 و اس-200 طراحی شده و هدف اصلی آن، رهگیری و نابودی اهداف هوایی متنوعی از جمله هواپیماهای جنگی، پهپادها، موشک های کروز، موشک های بالستیک و حتی هواپیماهای هشدار زودهنگام (AWACS) است. این سیستم با قابلیت برد بلند، تحرک بالا و توانایی درگیری همزمان با چندین هدف، به عنوان یک "سپر نفوذناپذیر" در آسمان توصیف می شود. توسعه اس-400 از سال 1993 آغاز شد و پس از تأخیرهای ناشی از مشکلات بودجه ای پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، آزمایش های آن از اواخر دهه 1990 در پایگاه موشکی کاسپوتین یار انجام گرفت. این سیستم نه تنها در ارتش روسیه مستقر شده، بلکه به کشورهای دیگری مانند چین (شش گردان در سال 2015) و هند (پنج گردان در سال 2016) صادر شده است. ترکیه نیز در سال 2019 اولین محموله را دریافت کرد. اجزا و کامپوننت های اصلی اس 400 اس-400 یک سیستم یکپارچه و متحرک است که از چندین کامپوننت کلیدی تشکیل شده و قابلیت ادغام با دیگر سیستم های دفاع هوایی مانند اس-300، اس-23 و اس-12 را دارد. این اجزا بر پایه خودروهای سنگین مانند MZKT-7930 (8×8) یا BAZ-64022 (6×6) سوار شده اند و امکان جابه جایی سریع و استقرار در 5 دقیقه را فراهم می کنند. 1. مرکز فرماندهی و کنترل (Command and Control Center) مدل 55K6E: بر پایه خودرو فرماندهی موبایل Ural-532301، مجهز به کنسول های LCD برای نظارت بر فضای هوایی. این مرکز داده های راداری را پردازش کرده و با دیگر واحدها تبادل اطلاعات می کند. 2. پرتابگرها (Transporter-Erector-Launchers - TEL) مدل 5P85TE2: هر پرتابگر تا 4 موشک حمل می کند و می تواند ترکیبی از موشک های مختلف را شلیک کند. این خودروها بر پایه کامیون های سنگین ساخته شده و قابلیت شلیک در حالت متحرک را ندارند، اما جابه جایی سریع آن ها (5 دقیقه استقرار) مزیت بزرگی است. 3. سیستم های راداری رادارهای اس-400 قلب تپنده سیستم هستند و قابلیت تشخیص 360 درجه و ردیابی تا 300 هدف همزمان در برد 600 کیلومتری را دارند. رادار شناسایی و مدیریت نبرد (Acquisition and Battle Management Radar): مدل 91N6E (ناتویی: Big Bird)، بر پایه تریلر 8×8، برد تشخیص 600 کیلومتر، ردیابی اهداف هوایی، چرخان ها، موشک های کروز، پهپادها و موشک های بالستیک. رادار کنترل آتش و ردیابی هدف (Fire Control and Target Tracking Radar): مدل 92N6E (ناتویی: Grave Stone)، بر پایه خودرو MZKT-7930، برای هدایت دقیق موشک ها. رادار نظارتی و ردیابی (Surveillance and Tracking Radar): مدل 96L6 (ناتویی: Cheese Board)، سه بعدی، قابل حمل بر همان خودرو برای استقرار مستقل. این رادارها با فناوری آرایه فازی فعال (AESA) کار می کنند و در برابر تدابیر جنگ الکترونیک مقاوم هستند. موشک های مورد استفاده در اس 400 اس-400 از چهار نوع موشک اصلی (به علاوه موشک های اس-300) برای دفاع لایه ای استفاده می کند. هر موشک با سرجنگی انفجاری پراکنده (HE-FRAG) یا فناوری برخورد مستقیم (hit-to-kill) مجهز است. نوع موشک برد حداکثر ارتفاع حداکثر سرعت هدف کاربرد اصلی 40N6 | 400 کیلومتر | 30 کیلومتر | 4.8 کیلومتر بر ثانیه (ماخ 14) | رهگیری اهداف دوربرد مانند AWACS، J-STARS و موشک های بالستیک | 48N6DM (48N6E3) | 250 کیلومتر | 30 کیلومتر | 4.8 کیلومتر بر ثانیه | هواپیماها، موشک های کروز و بالستیک (تا 60 کیلومتر) | 9M96E2 | 120 کیلومتر | 30 کیلومتر | 4.8 کیلومتر بر ثانیه | جنگنده های سریع، مهمات هدایت شونده دقیق | 9M96E | 40 کیلومتر | 20 کیلومتر | 4.8 کیلومتر بر ثانیه | جنگنده ها و اهداف نزدیک | سرجنگی: 143 کیلوگرم انفجاری پراکنده برای 48N6؛ فناوری hit-to-kill برای 77N6 (در حال آزمایش برای نابودی کلاهک های بالستیک). هدایت: رادار فعال برای 40N6، اینرسی و دستورات میانی برای بقیه. ویژگی ها و قابلیت های عملیاتی اس 400 اس-400 با ویژگی های پیشرفته خود، دو برابر مؤثرتر از سیستم های روسی قبلی است و زمان پاسخ دهی 9-10 ثانیه دارد. درگیری همزمان: تا 36 هدف با 72-160 موشک همزمان. دفاع لایه ای: ترکیب موشک های کوتاه برد، میان برد و بلندبرد برای پوشش کامل. تحرک و استقرار: کاملاً موبایل، قابل استفاده در زمین های ناهموار، و ادغام با نیروی هوایی، ارتش و نیروی دریایی. مقاومت در برابر اختلال: رادارها در برابر جنگ الکترونیک مقاوم بوده و سیستم می تواند اهداف پنهان کار (stealth) را تشخیص دهد. برد و ارتفاع: تا 400 کیلومتر برد و 30 کیلومتر ارتفاع، با سرعت رهگیری تا ماخ 14. هزینه: حدود 500 میلیون دلار برای نسخه داخلی، 1-1.25 میلیارد دلار برای صادرات. این سیستم در مناطق کلیدی روسیه مانند مسکو، کالینینگراد، کریمه و پایگاه طرطوس سوریه مستقر شده و اولین استفاده جنگی آن در سال 2015 در سوریه بود. مقایسه با سیستم های مشابه اس-400 اغلب با سیستم آمریکایی پاتریوت (PAC-3) مقایسه می شود. هر دو قابلیت دفاع بالستیک دارند، اما اس-400 برد بیشتری (400 کیلومتر در مقابل 160 کیلومتر پاتریوت) و توانایی درگیری همزمان بیشتری (36 در مقابل 9) ارائه می دهد. با این حال، پاتریوت از فناوری hit-to-kill پیشرفته تری برای موشک های بالستیک استفاده می کند، در حالی که اس-400 در حال توسعه 77N6 برای این منظور است. ویژگی اس-400 تریمف پاتریوت PAC-3 برد حداکثر | 400 کیلومتر | 160 کیلومتر | اهداف همزمان | 36 | 9 | برد رادار | 600 کیلومتر | 150 کیلومتر | زمان استقرار | 5 دقیقه | 30 دقیقه | |