فرارو- مهدی دهقان؛ بررسی اشعار و اقدامات شاملو، مبین این است که او نسبت به بسیاری از برندگان جایزه نوبل ادبیات، از وجاهت بیشتری برخوردار است. اما با وجود این، او هرگز این جایزه را دریافت نکرد.

به گزارش فرارو، دلایل زیادی می تواند وجود داشته باشد که هنرمندی را در راستای گرفتن یا نگرفتن جوایز مختلف هدایت کند. متاسفانه تابه امروز با وجود پتانسیلی که برای دریافت جوایز مختلف ادبی در ایران وجود داشته، این مهم محقق نشده است.

شاملو را تنها نباید یک شاعر دانست. او گذشته از شعرهای درخشانی که در کارنامه هنری اش دارد، پایه گذار یکی از مهم ترین جریانات شعر فارسی است. علاوه بر این، شاملو در حوزه پژوهش هم دارای ارزش ویژه ای است؛ به ویژه با نگارش کتاب مهم کوچه . وقتی به کارنامه هنری احمد شاملو نگاه می کنیم، متوجه می شویم که او از همه نظر شایسته دریافت جایزه نوبل ادبیات به نظر می رسد. با وجود اینکه شعر شاملو به تنهایی کافی بود تا او یکی از شاعران برنده جایزه نوبل باشد، اما شاملو چیزی بیشتر از اشعارش را هم به تاریخ ادبیات هدیه کرده است.

نوبل نگرفتن شاملو می تواند چند دلیل اصلی داشته باشد. یکی از اصلی ترین دلایل این اتفاق، این است که ما در ایران از ترجمه و معرفی آثار هنرمندان ممتازمان به جهان کم کاری کرده ایم. این در حالی است که در سال های گذشته، دیگر کشورهای جهان، که به هیچ عنوان در مقابل ما دست بالا را نداشته اند، با معرفی هنرمندانشان به جهان، برنده جایزه نوبل شده اند. شاید اگر کمی در این حوزه با جدیت بیشتری فعالیت می شد، امروز چهره های زیادی در ایران از جمله برندگان جایزه نوبل بودند.

مسئله دیگری که ممکن است دست شاملو را از دریافت جایزه نوبل کوتاه کرده باشد، مسئله ای است که مفتون امینی مطرح می کند؛ یعنی حسادت به شاملو. مفتون امینی خاطره ای را از ملاقات با یکی از اعضای ژوری نوبل بازگو می کند. او عنوان می کند که در حین ملاقات با این عضو ژوری، بحث به سمت شاملو رفته است؛ فرد مذکور به مفنتون امینی می گوید که ژوری نوبل قصد اختصاص جایزه نوبل به احمد شاملو را داشته است و در نهایت یکی از دلایلی که در اهدای این جایزه وقفه به وجود آورده، حرف های ضد و نقیضی بوده است که افراد مختلف در مورد شاملو زده اند.

با این حال مفتون امینی اذعان می کند که مرگ شاملو درست یک سال پس از این گفتگو نیز باعث بسته شدن پرونده جایزه نوبل شاملو شده است.

با وجود تمام این ها همچنان نمی توان این مسئله را هضم کرد. چرا که علاوه بر شاملو هنرمندان ایرانی دیگری نیز بوده اند که شایسته جایزه نوبل بوده و هرگز این جایزه را دریافت نکرده ‎اند. به عنوان مثال، سیمین بهبهانی که چندین بار هم نامزد دریافت این جایزه شد و در نهایت او هم مثل شاملو هرگز برنده آن نشد.

از دیگر دلایلی که می توان برای این عدم موفقیت ها نام برد، ایدئولوژیک بودن و بی طرف نبودن اهداکنندگان جایزه نوبل است. ضیا موحد، منتقد و شاعر در این باره می گوید: نه تنها جایزه نوبل که بسیاری جوایز دیگر هم نگرش های سیاسی دارند و مخصوصا درباره ادبیات به چند نفر که واقعا استحقاق و لیاقت جایزه نوبل را داشته اند این جایزه را اهدا نکرده اند که مورد اعتراض هم قرار گرفت.

به هرحال آنچه مشخص است این است که موفق نبودن بسیاری از شاعران و نویسندگان ایران و جهان در راستای دریافت جایزه نوبل، چندان ربطی به سطح کیفی آثار آن ها ندارد. گویا جایزه نوبل هم لااقل گاهی اوقات- بیشتر تحت تسلط عوامل فرامتنی هدایت می شود.