بازار ارز ایران سال هاست به میدان تاخت وتاز دلالانی تبدیل شده که این روزها کمتر در کوچه پس کوچه های فردوسی پیدایشان می کنید. آن ها حالا در کانال های پُرمخاطب تلگرامی و صفحات ناشناس اینستاگرامی نشسته اند، جایی که با انتشار نرخ های دقیقه ای و سفارش شده، نبض بازار را در دست گرفته و حتی بانک مرکزی را به واکنش واداشته اند.

به گزارش تسنیم، دلالان حرفه ای از پشت لپ تاپ ها و موبایل هایشان، هزاران کیلومتر آن سوتر از مرزهای ایران، به کمک کانال های تلگرامی و صفحات اینستاگرامی پُرمخاطب، نرخ سازی کرده و افکار عمومی را در مسیر دلخواهشان هدایت می کنند؛ سناریویی که به گفته رییس کل بانک مرکزی، سال هاست ادامه دارد و جیب عده ای را با سودهای میلیاردی پُر کرده است.

به گفته محمدرضا فرزین، رییس کل بانک مرکزی، یکی از نمونه های بارز این جریان، کانالی است که هر روز رأس ساعت 9 صبح، پیش از شکل گیری معاملات واقعی در بازار ارز، اقدام به اعلام نرخ دلار می کند. وی تصریح کرد: سرورهای این کانال در خاک آمریکا قرار دارد و نرخ های اعلامی آن، حتی بدون پشتوانه معامله، مبنای قیمت گذاری بسیاری از صرافی ها می شود.

فرزین با تأکید بر این که این شیوه عملاً بازار را در معرض علامت دهی های غیرواقعی قرار می دهد، افزود: ایجاد چنین کانال هایی با هدف ارسال سیگنال های ساختگی به بازار، نه تنها قیمت ارز را تحت تأثیر قرار می دهد، بلکه آرامش روانی جامعه را نیز نشانه می گیرد.

بر اساس رصدهای امنیتی و اقتصادی، بخشی از این کانال ها از کشورهایی اداره می شوند که محدودیتی در معاملات ارزی مجازی ندارند. ادمین ها با هویت های جعلی و بهره گیری از چند حساب کاربری همزمان، نرخ ارز را چندین بار در روز به روزرسانی می کنند؛ به روزرسانی هایی که نه صرفاً بازتاب بازار، که بخشی از یک برنامه هماهنگ برای ایجاد موج های روانی و هدایت تصمیمات خُرده خریداران ارز است.

یک فعال بازار ارز گفت: این کانال ها دقیقاً نقش اتاق فرمان را بازی می کنند. کافی است یک شایعه درباره تورم یا فشار تحریم و جنگ منتشر کنند و بعد همزمان نرخ های بالاتر را در چند کانال شاخص درج کنند. ظرف یک ساعت، حجم معاملات غیررسمی افزایش پیدا می کند و قیمت ها در بازار آزاد بالا می رود.

به گفته یکی دیگر از فعالان بازار ارز، این کانال ها نه تنها نرخ دلار و یورو را به صورت لحظه ای منتشر می کنند، بلکه با هماهنگی صرافی های غیرمجاز، موج های روانی ایجاد کرده و به خرید یا فروش جمعی دلالان جهت می دهند.

سود این بازارسازی همواره به سمت همان گردانندگان اصلی می رود. کافی است نرخ دلار در کانال ها چند هزار تومان بالا کشیده شود، در حالی که آن ها پیش تر بخش عمده ارز را با قیمت پایین تر خریده اند. به همین سادگی، میلیاردها تومان سود بی زحمت نصیب گروه های دلالی می شود، بدون هیچ خطر تولید یا سرمایه گذاری واقعی.

مسئولان بانک مرکزی بارها تاکید کرده اند: مردم باید بدانند منبع اصلی برخی نرخ ها که در شبکه های اجتماعی منتشر می شود، نه بازار رسمی است و نه صرافی های مجاز؛ بلکه گروه های سازمان یافته ای هستند که در بستر مجازی نرخ سازی می کنند.

فعالیت این شبکه ها فقط به اعلام نرخ محدود نمی شود. مدت هاست که بخشی از این کانال ها و صفحات اینستاگرامی به مخاطبانشان سیگنال خرید می دهند. برخی چهره های ناشناس که به آن ها باید لقب کارشناسان اینستاگرامی داد، با پوشیدن لباس تحلیلگر اقتصادی و با زبان فنی، اعتماد کاربران را جلب می کنند. سپس در ازای دریافت وجه چه به صورت حق عضویت ماهانه و چه ورود به گروه های بسته سرمایه گذاری به اعضا توصیه می کنند کی و چطور دلار بخرند یا بفروشند.

یک فعال بازار ارز با اشاره به این روند گفت: اینجا دیگر بازار آزاد یا حتی دلالی سنتی مطرح نیست. این یک بیزینس تمام عیار است که از روان شناسی جمعی استفاده می کند. وقتی هزار نفر با دستور یک کانال معروف همزمان خرید کنند، این خودش موج ایجاد می کند و نرخ را بالا می برد.

در این گروه ها، سیگنال های خرید و فروش ارز با لحنی کارشناسانه اما کاملاً هدفمند منتشر می شود؛ هدفی که نه مدیریت سرمایه مردم، بلکه ایجاد موج تقاضا در بازار و تأمین سودهای کلان برای همان گردانندگان پشت پرده است.

بیشتر این تحرکات با دو هدف پیش می رود: سودگیری سریع و اعمال فشار بر سیاست گذاران. بانک مرکزی وقتی با موج های ساختگی تقاضا و نرخ های غیرواقعی مواجه می شود، ناچار به مداخله های پرهزینه ارزی است؛ مداخله هایی که ذخایر را کاهش داده و در بلندمدت آسیب زا هستند.

به گفته یکی از استادان اقتصاد پولی دانشگاه تهران: بازار ارز مثل دماسنج انتظارات تورمی است. اگر این دماسنج را با داده های غلط دستکاری کنید، سیاستگذار ممکن است نسخه اشتباه بپیچد. این همان خطری است که فعالیت بی ضابطه کانال های ارزی ایجاد می کند.

در هفته پایانی شهریورماه، کانالهای شاخص ارزی، نرخ دلار آزاد را هر ساعت 500 تا 700 تومان افزایش دادند و باعث افزایش قیمت 5 هزار تومانی دلار طی دو سه روز شدند! بررسی ها نشان می دهد این جهش همزمان با خرید گسترده ارز توسط گروهی خاص در بازار هرات بوده است؛ اقدامی که سودی چند میلیارد تومانی برای شبکه سامان دهنده اش به همراه آورد.

در ماه های اخیر بانک مرکزی اعلام کرده با همکاری پلیس فتا و نهادهای امنیتی، ده ها کانال و اکانت فعال در این حوزه شناسایی و مسدود شده اند. با این حال، ماهیت فرامرزی سرورها و ناشناس بودن ادمین ها باعث شده مسیر برخورد مستقیم طولانی و پیچیده باشد.

مسئولان بانک مرکزی و اقتصادی دولت بارها هشدار داده اند که مردم نرخ ها را فقط از منابع رسمی پیگیری کنند و تاکید کرده اند: ایجاد شفافیت کامل در سامانه های رسمی و اطلاع رسانی دقیق، بهترین ابزار برای بی اثرکردن بازارسازی در بستر مجازی است.

تا زمانی که فاصله بین نرخ های رسمی و غیررسمی پابرجاست، کانال ها و صفحات اینستاگرامی با چند میلیون دنبال کننده، همچنان می توانند رقم دلار را بالا و پایین کنند و سودهای نجومی به جیب بزنند. این پدیده تنها یک موضوع اقتصادی نیست؛ یک جنگ روانی علیه ثبات پول ملی است که قربانی اصلی آن مردم هستند، چه در سفره روزمره و چه در سرمایه آینده شان.