در ماه آلزایمر قرار داریم. این ماه از 15 شهریور تا 15 مهر و روز جهانی آن 21 سپتامبر (30 شهریور) است.

به گزارش فارس، بیماری مرموزی که هنوز با همه پیشرفت های علمی درمان قطعی ندارد و به اصطلاح هرکسی که مبتلا به آن شود باید تا آخر عمر با آن زندگی کند.

فراموشی در کارهای روزمره (مانند پخت و پز، گذاشتن کلید)، فراموشی حساب و کتاب، و فراموشی تعداد رکعات نماز از علائم اولیه آلزایمز هستند.

تخمین زده می شود بیش از 1.5 میلیون نفر در ایران به آلزایمر مبتلا هستند. البته آمار دقیق منطقه ای و سنی وجود ندارد، اما سبک زندگی، آلودگی هوا و تغذیه از عوامل مؤثر در ریسک ابتلا هستند.

برای بررسی آخرین وضعیت این بیماری در ایران و جهان با معصومه صالحی، مدیر عامل انجمن آلزایمر ایران به گفت وگو نشستیم. وی به مواردی همچون اینکه؛

غربالگری در یزد و قزوین نشان دهنده شیوع حدود 10 درصدی در سالمندان بالای 60 سال بوده است.

زنان به دلیل طول عمر بیشتر و استرس های زندگی، حدود 5 تا 6 درصد بیشتر از مردان به آلزایمر مبتلا می شوند.

تنها حدود 10 تا 15 درصد از ابتلا به آلزایمر به ژنتیک مربوط می شود. عوامل مهم تر شامل سبک زندگی، تغذیه، عدم ورزش، عدم ارتباطات اجتماعی، افسردگی، دیابت و فشار خون هستند.

انجمن خدمات آموزشی رایگان (گروه حمایتی)، درمانگاه تخصصی با پزشکان متخصص، و مرکز جامع توانبخشی برای بیماران دمانس ارائه می دهد. همچنین برای افراد بی بضاعت تخفیف یا خدمات رایگان در نظر گرفته می شود.

سند ملی دمانس با همکاری سازمان بهداشت جهانی و انجمن جهانی آلزایمر تهیه شده و تصویب شده است، اما متاسفانه بودجه کافی برای اجرای آن در وزارت بهداشت اختصاص نیافته است.

طرح آموزشی پیشگیری از آلزایمر برای کودکان در مدارس، که منجر به کسب رتبه اول جهانی شد، به دلیل کمبود بودجه ادامه نیافته است.

درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما با تشخیص زودهنگام می توان پیشرفت بیماری را کند کرد. هزینه های نگهداری و درمان بیماران بسیار بالا است و می تواند ماهانه بیش از 50 میلیون تومان باشد

داروهای خارجی گران و تحت پوشش بیمه نیستند، اما داروهای ایرانی نیز موجود است. مشکل اصلی، تمایل به داروهای خارجی و گاهی عدم موجودی در برخی داروخانه ها است.

ورزش منظم (حداقل روزی نیم ساعت)، رژیم غذایی سالم (سبزیجات، حبوبات، گوشت سفید، کاهش نمک و شیرینی)، کنترل فشار و قند خون، و افزایش ذخایر مغزی از طریق یادگیری مهارت های جدید و حفظ ارتباطات اجتماعی از راه های پیشگیری هستند.

تصویب و اجرای سند ملی دمانس، پوشش بیمه ای بهتر برای داروها و توانبخشی، و افزایش آموزش و اطلاع رسانی از طریق رسانه های مختلف از مهم ترین درخواست ها از دولت است.

همچنین نیاز به حمایت مالی برای طرح های پیشگیری مانند طرح فینگر وجود دارد اشاره کرد. مشروح این گپ و گفت در ادامه می آید.

در ابتدا در خصوص وضعیت آلزایمر در ایران توضیح دهید

آلزایمر یک بیماری مربوط به سالمندی است. متاسفانه بعد از کرونا یک مقدار در تمام جهان و حتی ایران زیادتر شد؛ یعنی زیر 60 سال هم ما بیمار مراجعه کننده داریم.

در حال حاضر در جهان 55 میلیون نفر با دمانس زندگی می کنند و در ایران بر اساس آمار سالمندی و آمار جهانی تخمین زدیم که چیزی بیش از یک میلیون و 500 هزار نفر بیمار هستند.

مطمئنا روش زندگی افراد به هر نوعی باشد، آلودگی هوا و تغذیه بیماران؛ اینها ریسک فاکتور های هستند که باعث می شوند بیماری بیشتر در قشری ایجاد شود.

در دو استان یزد و قزوین که غربالگری کردیم یک چیزی حدود 58 هزار نفر غربال شدن و حدود شاید نزدیک به 10 درصد شیوعش بالا بود.

طبق یک غربالگری کوچکی که در تهران در سال های گذشته داشتیم چیزی همان عدد بین 8 تا 10 درصد سالمندان بالای 65.60 سال مبتلا به آلزایمر بودند.

در کدام جنسیت بیشتر است؟

معمولا در دنیا می گویند خانم ها بیشتر مبتلا هستند. خب دلایل مختلفی دارد.

یکی اینکه خانم ها طول عمرشان از آقایون بیشتر است؛ امید به زندگیشان بیشتر و یکی اینکه بالاخره خانم ها استرس های زندگی برای شان بیشتر از آقایان است.

آقایان بیرون از منزل هستند ولی تمام استرس های خانواده معمولا روی دوش خانم هاست.

از نظر زحماتی که خانم ها در منزل می کشند، آلودگی کربن که همین جلوی گاز ایستادن یا در جاهایی که گاز هم نیست موثر است.

این آلودگی ها تاثیر دارد و طول عمر خانم ها معمولا بیشتر است. به همین دلیل یک افزایشی بین پنج تا شش درصد باشد؛ یعنی خانم ها بیشتر از آقایان مبتلا باشند.

ژنتیک چقدر در ابتلا ی فرد به آلزایمز نقش دارد؟

معمولاً حداکثر تا 15 درصد ممکن است تاثیر داشته باشد. ولی روش زندگی، تغذیه، عدم ورزش کردن و عدم ارتباطات اجتماعی و افسردگی از جمله مهمترین ریسک فاکتور هایی است که تاثیر می گذارند.

بیماری های غیر واگیر مثل دیابت، فشار خون و مسائل دیگر… نیز تاثیر گذارهستند.

مثلاً در زمان کرونا یکی از دلایل افزایش این بود که تمام سالمندان در خانه حبس بودن بیرون و در اجتماع نبودند.

استرس و نگرانی از اینکه واکسن چی می شود و چطور بیمار نشوند؛ اینها همه تاثیر داشته باشد.

الان چه تعداد عضو انجمن آلزایمر هستند؟

از ابتدایی که از سال 80 فعالیت در انجمن شروع شد حدود 17 هزار نفر را پوشش دادیم ولی در حال حاضر بیش از 4700 تا 4800 پرونده فعال داریم.

شما چه خدماتی به بیماران ارائه می دهید؟

خدمات ما در حقیقت آموزش رایگان است که برای خانواده ها برگزار می کنیم. یعنی برای کسانی که بیمار آلزایمری دارند آموزش داریم به نام آموزش ساپورت گروپ یا اینکه گروه حمایتی که آموزش می دهیم تا از خود و بیمارشان چگونه مراقبت کنند.

درمانگاه تخصصی داریم که پزشکان متخصص مغز و اعصاب، اعصاب و روان و داخلی بیماران را ویزیت می کنند.

یک مرکز جامع توانبخشی داریم که از بهزیستی مجوزش را گرفتیم که در این مرکز فقط به افراد مبتلا به دمانس خدمات می دهیم؛ یعنی توانبخشی ذهنی می شوند.

سعی می کنیم با توان بخشی های ذهنی و فعالیت و به کارگیری حواس پنج گانه از پیشرفت بیماری افراد جلوگیری کنیم.

هنچنین بخش های حمایتی ما هست که برای افراد بی بضاعت خدماتی ارائه می دهد. در سطح جهانی نیز عضو انجمن جهانی آلزایمر بوده و سه کرسی در کمیته علمی اش داریم.

امسال هم به عنوان یک کرسی در کمیته مشورتی انجمن جهانی آلزایمر انتخاب شدیم که در سطح جهانی مشاوره دهیم.

برای مراقبت از این عزیزان نیز فعالیت های گسترده ای با سازمان های مختلف داریم.

سند ملی دمانس را برای وزارت بهداشت نوشتیم که تصویب هم شده ولی متاسفانه هنوز بودجه در وزارت بهداشت در نظر گرفته نشده است.

الان چهار سال است که در نظر نگرفتند و همین طور مسکوت مانده؛ تقریباً می توان گفت خیلی فعالیت های گسترده ای داریم.

شما می گوید سند ملی دمانس را تهیه کرده و به وزارت بهداشت داده اید، جزییات این سند را بیان کنید.

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد که تمام کشورها تا سال 2025 باید سند ملی دمانس داشته باشند.

ما هم بر اساس انجمن جهانی، دو سال روی سند کار کردیم و پیش نویس سند را به وزارت بهداشت دادیم.

مدت شش سال در وزارت بهداشت توسط گروه های مختلف و متخصصین بررسی شد.

تشخیص زودهنگام بیماری الزایمر چقدر در روند درمان موثر است؟

اگر بیماری یک سال زودتر تشخیص داده شود، پنج سال مشکل بیماری به عقب می افتد؛ یعنی فرد می تواند با استقلال بیشتری زندگی کند و خیلی نیاز به مراقبت نداشته باشد ولی متاسفانه در ایران دیر به بیماری توجه می کنند.

یعنی ما از صدا و سیما که نتوانستیم هیچ موقع این اطلاع رسانی را به آن صورت لازم داشته باشیم؛ مثلا به عنوان زیرنویس و یا اصلاً هر روز در برنامه سلامت مثلاً مرتب تکرار شود.

البته ما در 14 استان انجمن تاسیس کردیم و توسط افرادی که آموزش دادیم و عضو هستند اطلاع رسانی صورت می گیرد.

ولی خب در بعضی استان ها هم اطلاع رسانی نیست متاسفانه هنوز ناآگاهی در این خصوص وجود دارد.

یعنی باید سطح سواد جامعه را ما نسبت به بیماری آلزایمر افزایش دهیم تا پیشگیری صورت گیرد.

برای مثال افراد از سن 50 به بعد همانطور که ممکن است در مورد سیستم جسمی بدن مثلاً چکاپ می کنند در مورد مغزشان هم یک چکاپ داشته باشند.

تست های افسردگی و تست تشخیصی بدهند تا از سلامت مغزشان مطمئن شوند.

افراد چه علائمی اگر در خود و دیگران دیدند مورد توجه قرار دهند و این بیماری چه علائمی دارد؟

معمولا 10 علامت وجود دارد. مثلاً فرد وقتی غذا درست می کندیادش می رود هویج پوست کنده و کنار گذاشته.

کلیدش را یک جایی می گذارد و نمی داند. مثلاً در یخچال را فراموش می کند ببندد و…

یا اینکه مثلاً در نماز خواندن مدام شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت. یادش می رود چند رکعت خوانده یا اصلا نماز ظهرش را خوانده و…همین طور که بیماری پیشرفت می کند این علائم هم اضافه می شوند.

اما اگر سه تا از این علائم در فرد وجود داشته باشد حتما باید به متخصص مربوطه مراجعه کند. برای اینکه از پیشرفت بیماری جلوگیری شود؛ البته یکسری مسائل و ریسک فکتور های نیز هستند. اینکه فرد تغذیه خوبی نداشته باشد، ورزش نکند و ارتباطات اجتماعی نداشته باشد نیز تاثیر گذار است.

آلزایمز بالای 65 سال اتفاق می افتاد، ولی متاسفانه بعد از کرونا یک مقدار سن ابتلا در جهان و در ایران پایین آمده و در کشورمان حتی بیماران با سن 52 سال داریم.

چه توصیه هایی برای عموم مردم در جهت پیشگیری از آلزایمر دارید؟

اولا ورزش را در برنامه روزانه قرار دهند و در همه سنین انجام دهند ولی به خصوص از 50 سالگی به بعد حداقل روزی نیم ساعت ورزش و پیاده روی کنند.

رژیم غذای شان از مواد غذایی کم ضررتر باشد؛ مثلاً سبزیجات بیشتر مصرف کنند، بعد حبوبات، گوشت سفید و بعد گوشت قرمز مصرف کنند.

از روغن های غیر اشباع مصرف کنند و مصرف نمک و شیرینی را به حداقل برسانند.

از سن 50 سالگی به بعد حتما برنامه داشته باشند تا سلامتی خودشان را حتما کنترل کنند. فشار خون، قند و کلسترول. اینها جز ریسک فکتورها و علائم خطر هستند. همچنین ذخایر مغزی خود را افزایش دهند.

برای مثال شعر حفظ کنند، موسیقی یا هنری را یاد گیرند و…

اینها در افزایش ذخایر مغزی خیلی تاثیر دارند؛ ضمن اینکه با دیگران ارتباط داشته باشند.

ما طرحی به نام طرح حساس برای حفظ سلامت افراد سالمند داریم. این مربوط به افراد 50 سال به بالا هستند؛ یعنی اینها کلاس زبان و همخوانی دارند؛ جشنواره غذا داشته و با خودشان دست جمعی جایی بروند. این ارتباطات باعث می شود که کمتر دچار مشکل شوند.

البته خوشبختانه خیلی افراد با سن های بالا هم داریم که مبتلا نشدند و حتی اگر افسردگی هم داشتند در حد زیادی بهبود پیدا کردند.

آماری دارید که چند درصد سالمندا ن حتما به آلزایمر مبتلا می شوند؟

تعداد بستگی به سن و ناحیه جغرافیایی دارد. اصولاً بین 8 تا 10 درصد افراد مبتلا در سنین سالمندی 60 سال به بالا مبتلا می شوند.

اگر در خصوص بیماران آلزایمری در کشور پیشنهاد یا درخواستی دارید بفرمایید.

یکی از درخواست هایی که دارم این است که اولاً سند ملی دمانس اجرایی شود و وزیر محترم بهداشت این کار انجام دهند؛ به خاطر اینکه رشد سالمندان در کشور در حال حاضر بسیار بالاست.

فرزند آوری خیلی متاسفانه کاهش پیدا کرده اما هرچه ما بتوانیم فرزند آوری هم افزایش بدهیم خب در آینده جوان بیشتری خواهیم داشت ولی متاسفانه ما داریم به سمت پیرترین کشور جهان می رویم.

در سالهای آتی یعنی در 15 تا 20 سال آینده ما 30 درصد جمعیتمان حتی شاید هم بیشتر، سالمند خواهد بود.

اینها به مراقبت احتیاج دارند و بیماری های مختلف خواهند داشت؛ مثلا مبتلا به آلزایمر شوند.

بنابراین از نظر اقتصادی اجتماعی و ارتباطات مشکل ایجاد می شود.

اگر دولت و وزیربهداشت سند ملی دمانس را تصویب کند تا در سیستم شبکه ورود کند خیلی ارزشمند است.

الان این بیماران جزو بیماران صعب العلاج هستند ولی جز بیماری های خاص نیست. متاسفانه همه داروی این بیماران تحت پوشش بیمه نیست.

یکی هم اینکه واقعاً آموزش از طریق صدا و سیما برای همه گذاشته شود و در ساعتی که سالمند بیدار است؛ مثلاً 11 تا 11 و نیم صبح 10 و نیم تا 11 صبح یک برنامه ای که سلامت کلی بدن را مطرح کنند و راجع به بیماری های مختلف از جمله آلزایمر صحبت شود.

در مورد پیشگیری از آلزایمر نیز طرحی به نام طرح فینگر داریم که با شش دانشگاه کشوراجرا خواهد شد.

پروپوزالش را نوشتیم. در سطح جهان تنها به ایران مجوز دادن بتواند برای پیشگیری علائم یعنی خطرهای ابتلا به بیماری آلزایمر را شناسایی کنیم اما متاسفانه

هزینه اش خیلی بالاست و ما نمی توانیم به تنهایی این کار را بکنیم. دولت باید پشتیبانی کند؛ چون چیزی بین 15 تا 20 میلیارد هزینه اش خواهد بود.

به این صورت است که روی 2000 نفر به مدت دو سال این کار انجام شود. امیدوارم خیرین یا وزارت بهداشت یا مراکز دانشگاهی یا کارخانجاتی که می توانند، از مسئولیت اجتماعی شان به انجمن آلزایمر کمک کنند که ما بتوانیم این کار را انجام دهیم.