چند روزی است در فضای مجازی از پشه آئدس و تب دِنگی می گویند و اینکه شیوع زیادی پیدا کرده و حتی چند مورد فوتی هم داشته است. اما در واقع تاکنون هیچ فوتی ای از بیماری تب دنگی در کشور ثبت نشده است. بنا براعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، از ابتدای سال تاکنون 448 نفر از مردم در کشور به بیماری تب دنگی مبتلا شده ‎اند و امسال نسبت به سال گذشته، پشه آئدس در شهرهای بیشتری از استان مازندران صید شده است.

به گزارش ایران، تب دنگی یا تب استخوان شکن از جمله بیماری های ویروسی است که از طریق حشره آئدس قابل انتقال است و عمدتاً مربوط به مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دنیاست. به گفته متخصصان، 80 درصد مبتلایان به تب دنگی در اولین بار ابتلا هیچ علائمی ندارند و کسانی هم که علائم بیماری در آن ها بروز می کند، اغلب خفیف تا متوسط است یا تب دارند. به طور میانگین، 5 درصد بیماران، یعنی یک نفر از 20 نفر بیمار به نوع شدید بیماری تب دنگی مبتلا می‎شود.

دکتر قباد مرادی، رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان اینکه از ابتدای سال 1404 تاکنون در مجموع 448 بیمار مبتلا به تب ‎دنگی در کشور شناسایی شده اند، می‎گوید: از سال‎ 1395 وجود پشه آئدس در کشور قابل انتظار بود و به تدریج در سال‎های بعد در ایران شناسایی و صید شد. در جنوب کشور استان‎های سیستان و بلوچستان، هرمزگان و بوشهر با این پشه درگیر هستند و در شهرهای شمالی ابتدا از بعضی از شهرهای شمالی و غربی گیلان شروع شد و به تدریج به شهرهای غربی استان مازندران رسید. این پشه تقریباً در بسیاری از شهرهای گفته شده مستقر شده و در مکان‎های زیادی وجود دارد، اما بیشتر در شهرهایی که کنار دریا یا دریاچه هستند، لانه گزینی کرده است. طبق گزارش های به دست آمده، پشه آئدس امسال نسبت به سال گذشته در شهرهای بیشتری از استان مازندران صید شده است.

مشخصه بیماری تب دنگی بروز تب در چند روز متوالی است که با نشانه‎های دیگری مانند تهوع، استفراغ، بثورات پوستی، سردرد، درد عضله و استخوان و درد مفصلی، درد پشت چشم ها و تورم غدد لنفاوی همراه است. دکتر مرادی در پاسخ به این سؤال که صید پشه در یک استان یا شهر نشان دهنده وجود بیماری تب دنگی است، توضیح می‎دهد: پشه آئدس عامل بیماری تب دنگی است. جایی که انتقال محلی وجود دارد، یعنی علاوه بر پشه، ویروس عامل بیماری تب دنگی نیز داریم. مثلاً در چابهار انتقال محلی داریم، یعنی پشه، آلوده به بیماری است. اخیراً هم انتقال محلی در بندرعباس دیده شده است. هر جا عامل بیماری در پشه وجود داشته باشد، تب دنگی می‎تواند بومی شده و گسترش پیدا ‎کند.

دکتر مرادی با اشاره به اینکه در گذشته از امارات، بعضی از کشورهای آفریقایی، پاکستان و افغانستان بیماری به کشور منتقل شده است، می‎گوید: از تعداد کل مبتلایان امسال، 21 مورد از کشورهای پاکستان و افغانستان به ایران وارد شده‎اند، مابقی هم از طریق انتقال محلی است. به غیر از 30 مورد انتقال محلی از بندرعباس، مابقی موارد انتقال محلی در چابهار بوده است. خوشبختانه با توجه به اقدامات درمانی مؤثر، تاکنون هیچ فوتی ای در کشور از بیماری تب دنگی ثبت نشده است.

رییس مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت در مورد رصد بیماری تب دنگی و پشه آئدس از طرف وزارت بهداشت از سال‎های ابتدایی دهه نود شمسی تاکنون می‎گوید: بیش از 145 کشور دنیا با پشه آئدس و بیماری منتقله از آن دست و پنجه نرم می‎کنند و گسترش آن در دنیا و به تبع آن در ایران به راحتی قابل کنترل نیست. کشورهای استوایی که اقلیم مناسبی برای تخم ریزی پشه آئدس دارند، اکنون این پشه برایشان به معضل تبدیل شده است. کشورهایی مثل برزیل، آسیای جنوب شرقی، مالزی، سنگاپور و تایلند سال هاست که با بیماری تب دنگی درگیر هستند.

بیش از چند سال است که این نوع پشه در کشور ما هم صید شده است، همان طور که می‎بینید، انتقال محلی زیاد نبوده که نشان می دهد اقدامات انجام شده در ایران اثربخش بوده است. هر جا بهسازی محیط خوب انجام شود و سیستم دفع فاضلاب و پسماند مطلوبی وجود داشته باشد، حتی اگر پشه، ناقل بیماری تب دنگی هم باشد، امکان انتقال و گسترش آن کمتر می‎شود. این پشه در بعضی از کشورهای توسعه یافته هم مستقر شده و موارد بیماری نیز گزارش شده، اما طغیان‎های شدیدی از آن وجود نداشته که به دلیل استانداردهای بالای محیط زندگی و بهسازی محیط است. هر چند این بیماری در ایران تاکنون گسترش زیادی نداشته است، اما اگر پاکسازی و بهسازی مناسب و وضعیت بهداشتی مطلوب در محیط وجود نداشته باشد، نمی‎توان انتظار داشت بیماری گسترش پیدا نکند.

سال 1403 بالغ بر 1126 مورد تب دنگی در کشور تشخیص داده شد که تعداد 922 مورد آن در داخل کشور رخ داد و انتقال محلی محسوب می شد و مابقی افراد خارج از ایران مبتلا شده بودند. دکتر مرادی می‎گوید: از زمان طغیان پشه و بیماری تب دنگی در دنیا، وزارت بهداشت هم این بیماری و پشه خاص را دنبال می‎کند و برای کنترل آن پروتکل‎های متعددی نوشته و برنامه‎های بسیاری را به اجرا گذاشته است. وزارت بهداشت تلاش کرده با راه اندازی سیستم مراقبتی، اگر پشه وارد کشور شد، مناطق آلوده به پشه شناسایی شود.

به محض صید شدن پشه، نظام مراقبت حشره شناسی و انسانی وجود دارد تا دریابیم بیماری تب دنگی در بدن پشه‎های صید شده یا بیماران تب دار وجود دارد یا نه. چون مدت زیادی نیست که این بیماری در کشور ما دیده شده است، بنابراین نظام سلامت در سال‎های اخیر تلاش کرده پزشکان، کادر درمانی بهداشتی و کارشناسان را با بیماری، علائم و ابعاد مختلفش آشنا کند. هر جا پشه استقرار پیدا کرده، سعی شده در بالاترین سطح سیاسی و اجرایی منطقه موضوع مورد بررسی قرار گیرد. در سال جاری، این موضوع در بالاترین سطح استان‎هایی که پشه در آن ها صید شده است، یعنی استانداران و فرمانداران مطرح شد و آن ها در جریان شرایط قرار گرفتند و در همه موارد با حضور استانداران و مدیران کل استان‎ها، این موارد بررسی شده است.

پشه آئدس تاکنون به تهران نرسیده است. دکتر مرادی با تأیید این موضوع می‎گوید: در مناطقی که انتقال محلی بیماری تب دنگی را داشتیم سعی کرده‎ایم در بالاترین سطح ممکن اهمیت مداخلاتی مثل بهسازی محیط را به دستگاه های مسئول منتقل کنیم و اقدامات زیادی نیز توسط این دستگاه ها انجام شده است. بعد از استقرار دولت چهاردهم، موضوع پشه آئدس در هیأت دولت مطرح شد و شیوه نامه‎ای را به استانداری‎ها برای کنترل این پشه ابلاغ کردند. بنابراین بالاترین تعهد سیاسی و ملی برای کنترل این بیماری در کشور وجود دارد. هر چند سال گذشته در تهران هم بیماری تب دنگی گزارش شد، اما مورد بیماری وارداتی بود.

پیشگیری و کنترل بیماری تب دنگی بستگی به اقدامات مؤثر در زمینه کنترل پشه آئدس دارد. مشارکت اجتماعی همه سازمان ها مانند شهرداری ها، محیط زیست، آب و فاضلاب و سایر ارگان های ذیربط می تواند این تلاش های کنترلی را بهبود دهد. متخصصان می‎گویند: نامساعد کردن محیط برای تکثیر و تخم گذاری پشه و حذف پشه بالغ با هدف به حداقل رساندن تکثیر پشه و تماس آن با انسان، از راهکارهای مهم پیشگیری و کنترل این بیماری است.

پشه آئدس می تواند در هر ظرف یا فضایی که مقداری آب در آن جمع شده است، فوراً تخم گذاری کند. مانند لاستیک های مستعمل، قوطی کنسرو، حوضچه های سیمانی، ظرف زیر گلدان، مخازن و تانکر آب، ظرف زیر کولر و… اما باید بدانیم تخم ها در برابر خشکی و کم آبی مقاوم هستند و می توانند تا مدت طولانی و گاهی بیش از یک سال شرایط بدون آب را تحمل کنند. پشه آئدس برخلاف پشه مالاریا و بسیاری از پشه های دیگر، طی روز خونخواری می کند و حداکثر گزش را در صبح زود و هنگام غروب آفتاب قبل از تاریکی هوا دارد.