مواجهه ایران و سه کشور اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل متحد به پایان خود نزدیک می شود. به نظر می رسد که دو طرف به سرعت در حال حرکت به سمت تصادم با یکدیگر هستند و اراده ای برای توقف در هیچ یک از طرف ها وجود ندارد. اگر اتفاق خارق العاده ای در پنج روز پیش رو رخ ندهد، بامداد یک شنبه 6 مهر رخدادی در روابط ایران و اروپا شکل می گیرد که می تواند برای همیشه ماهیت رابطه ایران را با قدرت های اروپایی و اتحادیه اروپا دچار تحول کند.

به گزارش هم میهن، زبان گفت و گوی ایران و سه کشور اروپایی در ماه های اخیر به زبان تهدید تبدیل شده است، اروپایی ها تهدید می کنند که اگر ایران گام های عملی در خصوص رفع نگرانی از برنامه هسته ای اش برندارد، 6 قطعنامه تعلیق شده شورای امنیت سازمان ملل متحد را بر اساس برجام باز می گردانند. در برابر ایران هم تهدید کرده است که در صورت بازگشت تحریم ها، اروپا را کاملاً از مذاکرات هسته ای کنار می گذارد و همکاری های خود را با آژانس بین المللی انرژی اتمی قطع می کند. در طول دو هفته گذشته ایران ابتکارهایی برای جلب رضایت اروپایی ها برای انصراف از بازگرداندن تحریم های پیشین شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه داده است.

اما این بسته های پیشنهادی هیچ یک نتوانستند رضایت اروپا را جلب کنند. استدلال اروپایی ها این است که ایران در این بسته های پیشنهادی هیچ گام عملی را برای برطرف کردن نگرانی های اروپایی ها تا پیش از ضرب الاجل 27 سپتامبر (5 مهر) برای بازگشت قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه نداده است. در برابر ایران می گوید که تحت فشار حاضر به امتیاز دادن نیست و اعلام کرده است که ابتدا اروپایی ها باید از موضع خود کوتاه بیایند. به اعتقاد مقام های ایرانی درخواست اروپا برای فعال سازی مکانیسم اسنپ بک غیرمشروع و غیرقانونی است و به دلیل سرپیچی اروپا از اجرای تعهداتش تحت برجام، سه قدرت اروپایی حقی برای استفاده از مکانیسم های برجام برای بازگرداندن تحریم های پیشین ندارند.

تا به امروز، روسیه و چین هم از موضع ایران حمایت کرده اند. اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، حمایت سیاسی روسیه و چین از موضع ایران در مورد غیرمشروع بودن درخواست اروپا برای بازگرداندن تحریم های شورای امنیت، تاثیر چندانی در تبعیت کشورهای جهان در اجرای این قطعنامه ها نخواهد داشت.

نهایتاً 5 روز فرصت باقی مانده است، تا ایران و سه کشور اروپایی بتوانند به یک راهکار مرضی الطرفین برای توقف اجرای اسنپ بک یا به تعویق انداختن آن برای دادن زمان و فضا به مذاکرات بیشتر برسند. اما به نظر نمی رسد نه در تهران و نه در پایتخت های اروپایی، عزم سیاسی کافی برای رسیدن به چنین توافقی وجود داشته باشد. به نظر می رسد که اروپایی ها کاملاً از دیپلماسی با ایران ناامید شده اند و به تبعیت از آمریکا به رویکرد فشار حداکثری متوسل شده اند؛ رویکردی که احتمالاً موضع ایران را در مقابل اروپا تندتر خواهد کرد و باعث خواهد شد که روابط بیش از پیش سرد شود.

از عوارض جانبی این سیاست اروپا این است که روابط ایران و روسیه به عنوان دشمن اصلی اروپا در شرایط فعلی تقویت می شود و این موضوع نیز بر سردی هر چه بیشتر روابط تهران و بروکسل تاثیرگذار خواهد بود. ایران فرصت های زیادی را در طول سال های اخیر برای حل و فصل اختلاف های هسته ای با سه کشور اروپایی از دست داده است و این موضوع باعث شده است تا کشورهای اروپایی اعتماد خودشان را به ایران به عنوان یک شریک مذاکراتی با عزم کافی برای حل اختلاف ها از دست بدهند.

البته تردیدی نیست که بی میلی ایران به توافق با اروپا، ناشی از رفتارهای نه چندان دوستانه و گهگاه خصمانه اروپا علیه ایران بوده است و شکست مذاکرات در گذشته، به معنای حقانیت اروپا نیست. با این حال ایران همواره این فرصت را داشته است که با استفاده از روش های دیپلماتیک و پیدا کردن راهکارهای میانه، اروپایی ها را برای رسیدن به یک توافق جذب کند. در طول چهار سال گذشته، از ابتدای دولت سیزدهم، اتکای بیش از اندازه تهران به مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم با آمریکا و کنار گذاشتن اروپایی ها از فرآیند مذاکرات باعث شده است که مسیر مذاکراتی ایران و اروپا دچار اختلال شود و نقش تسهیل گری اروپا در فرآیند مذاکرات هسته ای ایران، کمرنگ تر از هر زمان دیگری شود.

با این حال فرصت پنج روزه حضور دیپلمات ها و سران ایران و اروپا در نیویورک، همچنان روزنه ای بسیار کوچک برای احیای دیپلماسی با اروپا، پیش از تصادم بامداد 6 مهر ایجاد می کند. هرچند بسیاری از کارشناسان از توفیق دیپلماتیک در روزهای پیش رو قطع امید کرده اند، اما عزم و اراده جدی در تهران، می تواند از یک منازعه بلندمدت دیپلماتیک با اروپا که ممکن است از شنبه هفته آینده آغاز شود و تا آینده قابل تصور ادامه پیدا کند، جلوگیری کند.