بازارهای مالی در دومین روز پس از رد پیش نویس قطعنامه پیشنهادی برای جلوگیری از اعمال مجدد تحریم ها علیه ایران وضعیت چندان مساعدی را پشت سر نگذاشتند. بازارهای مالی در واکنش به چنین خبری با بیش واکنشی عجیبی روبه رو شدند.

به گزارش دنیای اقتصاد، بازار سرمایه که در هفته های پایانی شهریورماه جان دوباره ای گرفته بود و موفق به عبور از سطوح مقاومتی پیش رو شده بود، از روز سه شنبه ضعف روند از خود نشان داد. با این حال در دو روز گذشته روند نزولی با مخابره اخبار در خصوص فعال سازی مکانیسم ماشه قوت گرفت و تابلوی معاملاتی تماما سرخ پوش شد. در سایر بازارها نیز وضعیت بلاتکلیفی و بیش واکنشی مشهود بود.

دلار بازار آزاد که در روزهای پایانی هفته حوالی 100 هزار تومان مورد معامله قرار می گرفت، با آغاز معاملات روز شنبه رشد محسوسی را تجربه کرد و در روز یکشنبه به حدود 105 هزار تومان نیز رسید. این موضوع در کنار بالاگرفتن تنش های بین المللی و احتمال رویارویی تشدید تنش های روسیه با اوکراین و رشد اونس جهانی موجب سبزپوشی پرقدرت صندوق های طلا شد.

این صندوق ها که روز شنبه میانگین بازدهی حدودی 6.5 درصدی را به ثبت رساندند، روز گذشته نیز حوالی 2.5 درصد افزایش ارتفاع قیمتی گرفتند. در شرایطی که بلاتکلیفی اقتصادی به جان سرمایه گذاران رسوخ پیدا کرده بازارهای مالی تنها به وضعیت ریسک های سیاسی واکنش نشان می دهند.

در چنین شرایطی برخی تحلیلگران از سفر رییس جمهور به نیویورک و حضور برای سخنرانی در مجمع سالانه سازمان ملل را به عنوان آخرین شانس برای دیپلماسی و جلوگیری از بازگشت تحریم های سازمان ملل یاد می کنند. باید منتظر ماند و دید در نهایت کشتی دیپلماسی به ساحل آرامش خواهد رسید یا خیر؟ به نظر می رسد مسیر بهبود بازار سرمایه نه از مسیر دیپلماسی بلکه از کاهش محسوس ریسک های بین المللی خواهد گذشت.

دماسنج اصلی تالار شیشه ای روز یکشنبه با عقب نشینی 1.50 درصدی روبه رو شد و روز معاملاتی را در محدوده 2 میلیون و 504 هزار واحدی به پایان رساند تا در یک قدمی از دست دادن کانال 2 میلیون و 500 هزار واحدی قرار بگیرد. در این بین نماگر هموزن نیز با افت ارتفاع 1.02 درصدی مواجه و در نهایت در سطح 773 هزار و 863 واحدی قرار گرفت.

از سوی دیگر شاخص کل فرابورس نیز که معیار مناسبی برای بررسی وضعیت سهام مختلف فرابورسی است، همسو با سایر نماگرها حدود 0.66 درصد سرخ پوش بود و روز یکشنبه در سطح 23 هزار و 644 واحدی کار خود را به اتمام رساند. نکته حائز اهمیت رشد ارزش معاملات خرد بازار سرمایه شامل سهام، حق تقدم و صندوق های سهامی بازار است که روز گذشته مقدار 6 هزار و 255 میلیارد تومانی را ثبت کرده که نسبت به روز شنبه 89 درصد رشد داشته است. با این حال مجموع خروج پول 5 روز گذشته بازار به 3 هزار و 839 میلیارد تومان رسید.

این موج خروج سرمایه در دو روز ابتدایی هفته ناشی از چشم انداز منفی سرمایه گذاران نسبت به وضعیت بازار در روزهای آینده است. حجمی از نقدینگی که به سوی دارایی های با ریسک پایین تر مانند طلا سرازیر می شود.

سپیده منصوری، کارشناس بازار سرمایه وضعیت بازار روز یکشنبه را این گونه مورد تحلیل و ارزیابی قرار داد: بازار روز یکشنبه همچنان تحت تاثیر خبر فعال شدن مکانیسم ماشه و تعلیق همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، توسط شورای امنیت ملی و افزایش ریسک سیاسی، فضای کلی سرخ و پرنوسانی را تجربه کرد و چهارمین کندل قرمز شاخص کل تشکیل شد و در دامنه اصلاحی باقی ماند و فشار فروش در بسیاری از نمادها مشهود بود. با این حال در ساعت پایانی، صف فروش بسیاری از نمادها جمع شدند. به نظر می رسد تا زمانی که فضای سیاسی و خبری شفاف نشود، بازار در وضعیت ناپایدار خواهد ماند.

در بازار اختیار معامله از یک سو فعالان محافظه کار از آپشن ها برای پوشش ریسک استفاده می کنند و از سوی دیگر هجینگ و سفته بازی موجب افزایش نوسان ضمنی و پرمیوم قراردادها شده است. این ترکیب به طور معمول پیش بینی پذیری کوتاه مدت بازار را کاهش می دهد و نشان می دهد بازیگران حرفه ای ضمن مدیریت ریسک، برای سناریوهای تهاجمی تر قیمت آماده می شوند.

باید عنوان کرد نتیجه رای گیری شورای امنیت و مسیر بازگشت خودکار تحریم ها (اسنپ بک) ریسک سیاست خارجی را در کانون توجه سرمایه گذاران قرار داده است. تا زمانی که تاریخ فعال سازی رسمی و دامنه تحریم ها قطعی نشده، بازار واکنش های هیجانی و احتیاط را پیش خواهد گرفت؛ بازگشت تحریم ها می تواند دسترسی به ارز و صادرات نفت را محدود کند و اثرات آن به طور مستقیم به صورت فشار بر سودآوری شرکت های صادرکننده و افزایش ریسک کلی اقتصادی منعکس خواهد شد.

از سوی دیگر صنایع صادرات محور (نفت، پتروشیمی، فلزی) بیشترین حساسیت را نسبت به تحولات بین المللی نشان می دهند و تحت منفی قرار خواهند گرفت؛ صنایع وابسته به مصرف داخلی (خودرو، خرده فروش) بسته به شوک های ارزی و قدرت خرید، متفاوت عمل می کنند و هزینه تامین مواد اولیه برای این صنایع افزایش خواهد داشت.

همچنین شرکت های با بدهی ارزی یا زنجیره واردات حساسیت بیشتری به محدودیت های ارزی خواهند داشت. با توجه به کاهش احتمالی درآمدهای ارزی در صورت بازگشت تحریم ها و فشار بر صادرکنندگان، ارزش دلاری بازار سرمایه افت خواهد کرد.

از منظر بنیادی، عرضه سنگین اوراق دولتی و نیاز بودجه ای دولت، فشار بر نرخ بهره و رقابت برای جذب منابع را افزایش داده که می تواند هزینه تامین مالی شرکت ها را بالا ببرد و حاشیه سود را فشرده تر سازد. گزارش ها حاکی از فروش گسترده اوراق توسط دولت و نرخ های بازدهی بالا در بازار اوراق بوده که به معنای فشار بر بازار سرمایه و افزایش هزینه سرمایه است.

منصوری پیرامون وضعیت صندوق های طلا نیز گفت: در روزهای اخیر صندوق های طلا به دلیل افزایش تقاضا برای دارایی های امن و هم زمان رشد طلای جهانی و افزایش نرخ دلار در داخل، بازدهی مثبت داشتند و یونیت های این صندوق ها مورد تقاضا قرار گرفتند.

طلا به عنوان پناهگاه سنتی در دوره های بی ثباتی سیاسی و ارزی، همچنان مورد استقبال بوده و صندوق های مبتنی بر طلا نسبت به بازار سهام اصلاح شده عملکرد بهتری نشان دادند. باید عنوان کرد عرضه گسترده اوراق دولتی و نیاز تامین مالی دولت موجب فشار افزایشی بر نرخ های بازار پول شده است.

گزارش ها از افزایش جذابیت اوراق با نرخ بالا و احتمال بالاتر رفتن نرخ بهره در بازار حکایت دارد که برای بورس مخرب است. زیرا هزینه تامین مالی و تنزیل سود آتی شرکت ها را افزایش می دهد. این شرایط نیازمند دقت سیاستگذار پولی برای جلوگیری از تشدید تورم و تضعیف نقدینگی مولد است.

منصوری در پایان اظهار کرد: در کوتاه مدت بازار تحت سلطه اخبار سیاسی و تصمیمات دولت خواهد بود؛ انتظار می رود نوسان و فشارهای نزولی ادامه یابد مگر آنکه نشانه های روشن از پایدار شدن دیپلماسی یا ورود نقدینگی پایدار مشاهده شود. به سرمایه گذاران پیشنهاد می شود رویکرد محتاطانه با تمرکز بر حفظ ارزش دارایی و استفاده از ابزارهایی مانند صندوق های طلا و گام بعدی توجه به سهام ارزنده با ترازنامه قوی و استفاده از ابزارهای هج (از جمله آپشن و صندوق های کالایی) برای مدیریت ریسک را برگزینند. در صورت بروز اخبار مثبت دیپلماتیک و برگشت نسبی اعتماد می تواند موج کوتاه مدتی از افزایش سهام را به همراه داشته باشد.

با توجه به جمع شدن صف های فروش در پایان روز گذشته و رنج مثبت در برخی نمادها می توان شاهد بازاری متعادل تر در روز دوشنبه بود.سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سرمایه در خصوص وضعیت بورس روز گذشته افزود: با نزدیک شدن به ششم مهرماه، که زمان بازگشت تحریم های ایران است، بازار سهام با نوسانات گسترده تری روبه رو شده و رویکرد محافظه کارانه تری اتخاذ کرده است.

جلسه ای که در 28 شهریورماه برگزار شد، پیشنهاد تمدید معافیت تحریم های ایران را به تصویب نرساند و این امر، فشار مضاعفی بر بازار وارد کرده است. در مقایسه با هفته های گذشته، حتی در روزهایی که بازار مثبت بود، این فشار بیرونی تشدید شده و در روزهای اخیر، ارزش معاملات همچنان در محدوده 5 تا 6 هزار میلیارد تومان باقی مانده است.

فروشندگان، با فرض بازگشت تحریم ها، لنگر ذهنی خود را به سمت اتفاقات منفی متمایل کردند. در این میان به نظر می رسد سرمایه گذاران فعال در بازار سهام، وزن سهام خود را کاهش دادند. در این میان بازار در حال نزدیک شدن به سطوح حمایتی مهم است، هرچند سطوح دقیق را نمی توان تعیین کرد. بخش عمده ای از اصلاح بازار انجام شده و از این پس، ریزش سنگین بعید به نظر می رسد، اما از نظر زمانی، ممکن است بازار با صرف زمان، شرایط را پشت سر بگذارد تا به نقطه ای شفاف برسد.

محدوده 70 تا 80 میلیارد دلار برای بازار سهام، ارزان و جذاب است و با وجود همه ریسک ها، می تواند سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی آشنا با بازار را ترغیب کند تا بخشی از سبد دارایی خود را به تدریج به سهام های پرپتانسیل تزریق کنند. با این وجود سطح ریسک همچنان بالا است، اما ماهیت قیمت های فعلی بازار، سرمایه گذاران را به نگهداری سهام ارزنده یا حتی خرید پلکانی با استراتژی مناسب تشویق می کند.

فعال شدن مکانیسم ماشه، اقتصاد را کوچک تر خواهد کرد، حجم تجارت کاهش می یابد و شرکت ها با دشواری بیشتری فروش خواهند داشت. این شرایط، رکود تورمی را به همراه دارد. مدل سرمایه گذاری ها نسبت به سال های گذشته، به ویژه اوایل دهه 90، تغییر کرده و رفتارهای ریسک پذیر در فعالان بازار کاهش یافته است. برخی بازارهای سنتی سرمایه گذاری مانند ملک و خودرو، غیرفعال تر شدند.

با این حال، اثر تورمی شدید خواهد بود. باید بیان کرد بخشی از پول های سایر بازارها که در حال بزرگ شدن هستند و سودهای خوبی محقق می کنند، ممکن است در ماه های آینده به بازار سهام سرریز شود. تفاوت نرخ بهره اسمی و حقیقی نیز در حال افزایش است و نرخ بهره حقیقی منفی افزایشی است که این به نفع بازار سهام خواهد بود. علاوه بر این، ارزش جایگزینی شرکت ها کمک کننده است.

از نظر وضعیت صنایع، پالایشی ها شرایط خوبی دارند؛ با وجود کاهش قیمت نفت، اسپردها در سطوح جذاب هستند و P/E حدود 3 تا 4، جذابیت بالایی ایجاد می کند. صنایع دارویی، غذایی و شوینده که مصرفی هستند و به ناترازی وابستگی ندارند، به سطوح قیمتی جذابی رسیدند.

از منظر شناسایی سود، توان سودآوری و رشد، صنعت سیمان همچنان خوب معامله می شود، هرچند از رکود آسیب می بیند. بسیاری از صنایع وارد فاز رکود شدند، اما فضای تورمی می تواند بخشی از این رکود را جبران کند.

معاملات آپشن در هفته های اخیر، از فاز ریزش ارزش معاملات خارج شد. ارزش معاملات آپشن حدود دو تا سه برابر شده و نسبت به معاملات خرد سهام، رکورد تاریخی حدود 9 درصد را زده است. این نشان دهنده عمق گیری بازار آپشن بوده و توجه بیشتری به آن جلب شده است.

این بازار دوطرفه، استراتژی های خرید و فروش را تقویت می کند و عمق آن به نفع بازار سهام است، هرچند بیشتر برای سرمایه گذاران حرفه ای با پشتوانه دارایی پایه مفید بوده و می تواند بخشی از بازدهی ها را تضمین کند.

نصیر زاده در پایان گفت: انتظار می رود بازار سهام در آخرین موج های ریزش سنگین باشد، اما تغییر روند و رشد هنوز قابل پیش بینی نخواهد بود. از دیدگاه بدبینانه، محدوده 2 میلیون تا 2 میلیون و 150 هزار واحد شاخص، حمایتی قوی است و بدون وقوع اتفاق خاص پایین تر از این عدد دور از انتظار خواهد بود. توصیه می شود از این نقطه، با توجه به ریسک بالا، تنوع ابزارها حفظ شود. حدود 10 تا 15 درصد (حتی تا 20 درصد) به صورت پلکانی به سهام اختصاص یابد. باید منتظر ماند و دید شرایط به کدام سو می رود.