سال 1998، تنها چند هفته پس از تست یک کلاهک هسته ای توسط هند در نزدیکی مرز با پاکستان، نواز شریف، نخست وزیر وقت پاکستان با عبدالله ابن عبدالعزیز، ولیعهد وقت عربستان سعودی تماس گرفت و از او پرسید که آیا ریاض حاضر است در صورت انجام یک آزمایش هسته ای از سوی اسلام آباد در کنار پاکستان بماند و به این کشور برای ایستادگی در برابر تحریم های احتمالی کمک کند؟

به گزارش هم میهن، تنها چند روز بعد، پاسخ عربستانی ها به این سوال آشکار شد. در شرایطی که اسلام آباد به دلیل آزمایش هسته ای هدف تحریم هایی گسترده قرار گرفته بود، عربستان سعودی تصمیم گرفت روزانه 50 هزار بشکه نفت به رایگان در اختیار پاکستان قرار دهد.

هفته گذشته، نزدیک به سه دهه پس از هسته ای شدن پاکستان، شهباز شریف، نخست وزیر این کشور و برادر کوچکتر نواز شریف، به همراه ژنرال عاصم منیر، فرمانده کل ارتش به ریاض سفر کرد تا با عربستان که در مسائل نظامی به شدت به تکنولوژی و تجهیزات ایالات متحده وابسته است، توافقی دفاعی منعقد کند.

اندیشکده بروکینگز تخمین می زند از دهه 1960 به این سو، پاکستان بیشترین کمک مالی مستقیم و غیرمستقیم را از عربستان سعودی دریافت کرده است. این حمایت ها که هیچ گاه در قالب حمایت مستقیم از برنامه هسته ای مخفی پاکستان انجام نمی شد، به اسلام آباد کمک می کرد تا با مدیریت هزینه های جاری و عمومی، سرمایه لازم را برای پیشبرد برنامه هسته ای فراهم کند.

فیروزخان، ژنرال بازنشسته پاکستانی در کتابی درباره چگونگی دستیابی پاکستان به بمب اتم نوشته است: زمانی که در دهه 1990 میلادی پاکستان تحت شدیدترین تحریم ها قرار گرفت، عربستان سعودی سخاوتمندانه از اسلام آباد حمایت کرد و باعث شد تا امکان ادامه برنامه هسته ای پاکستان فراهم شود. همچنین، پاکستان پس از موفقیت در انجام نخستین آزمایش هسته ای در 1998، به پاس حمایت های عربستان سعودی یک شهر را به نام ملک فیصل نام گذاری کرد.

در مقابل، پاکستان هم سابقه ای طولانی در کمک نظامی و امنیتی به عربستان دارد. در دوره جنگ 8ساله ایران و عراق در دهه 80 میلادی که با تهاجم صدام حسین، دیکتاتور وقت عراق به ایران آغاز شد، بخشی از نیروهای نظامی پاکستان در مرزهای شمالی عربستان مستقر شده بودند تا از مرزهای این کشور محافظت کنند. در همان دوره، سرویس امنیتی پاکستان نقش رابط را برای عربستان و ایالات متحده ایفا می کرد تا بتوانند از مجاهدین افغان در برابر اتحاد جماهیر شوروی حمایت کنند.

مقام های سابق پاکستانی می گویند از سال 1999 که وزیر دفاع عربستان سعودی از تأسیسات غنی سازی اورانیوم پاکستان بازدید کرد، ریاض بارها از اسلام آباد درخواست کرد که اطلاعات فنی و دانش مربوط به برنامه هسته ای خود را با عربستان به اشتراک بگذارد اما این درخواست با مخالفت پاکستان روبه رو شد.

شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان روز چهارشنبه 17 سپتامبر در ریاض با محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم دوفاکتوی عربستان سعودی دیدار کرد. دو طرف در این دیدار توافقی دفاعی و بسیار مهم را امضا کردند که سطح همکاری های نظامی و امنیتی دوجانبه را به طور قابل توجهی افزایش خواهد داد.

درحالی که هیچ اشاره مستقیمی به بمب هسته ای در این توافق وجود ندارد، بر اساس بیانیه صادرشده از سوی وزارت امور خارجه پاکستان، این توافق تأکید می کند هر تجاوزی به هر کدام از این دو کشور، تجاوز به هر دو کشور تلقی خواهد شد.

در این بیانیه آمده است: هدف این توافقنامه، توسعه جنبه های همکاری دفاعی میان دو کشور و تقویت بازدارندگی مشترک در برابر هرگونه تجاوز است.

پاکستان و عربستان همچنین بر پایبندی مشترک خود به امنیت دو کشور و نیز بر ضرورت تحقق صلح در منطقه و جهان تأکید نمودند. بنا بر آنچه در این بیانیه آمده است، این توافق با هدف توسعه ابعاد همکاری دفاعی میان دو کشور و تقویت بازدارندگی مشترک در برابر هرگونه تجاوز منعقد شده است.

برای هند، این پیمان دفاعی چندین زنگ خطر استراتژیک را به صدا در می آورد. موسسه ایتالیایی مطالعات سیاسی بین المللی در تحلیلی نوشته است: این توافق در بحبوحه یکی از گرم ترین دوره ها در روابط عربستان و هند صورت می گیرد. دهلی نو نگران است که آغوش گشودن ریاض به روی اسلام آباد بتواند جایگاه خودش را به عنوان شریک آسیایی منتخب عربستان سعودی تضعیف کند.

نقشه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC)

به طور مشخص تر، توسعه کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا (IMEC) که در آن عربستان سعودی به همراه امارات متحده عربی، باید به یک قطب محوری برای اتصال هند به اروپا تبدیل شود، ممکن است در صورت تغییر محاسبات استراتژیک عربستان به سمت پاکستان، شتاب خود را از دست بدهد. حتی اگر همکاری تجاری ادامه یابد، حفظ اعتماد سیاسی دشوارتر خواهد بود و این امر بر سرنوشت کریدوری که به عنوان وزنه تعادلی در برابر ابتکار کمربند و جاده (BRI) چین معرفی شده بود، سایه تردید می افکند.

نهادهای امنیتی هند همچنین نگرانند که این پیمان ممکن است پاکستان را در رقابتش با هند جسورتر کند. اگرچه مقامات سعودی اصرار دارند که این توافق علیه دهلی نو نیست، اما به هرروی تعهد رسمی ریاض به اسلام آباد را نمی توان نادیده گرفت.

چینی ها نگاه خاصی به این توافق دارند. لی شیجون، پژوهشگر مرکز تحقیقات چین و عرب در زمینه اصلاحات و توسعه در گفت وگو با شینهوا، نسبت به تفسیرهای اغراق شده درباره این توافق هشدار داد. او تأکید کرد که این توافق نه یک تصمیم آنی و شتاب زده و نه یک واکنش هدفمند به یک رویداد خاص است.

لی به شینهوا گفت که عربستان سعودی در سال های اخیر با در نظر گرفتن عوامل ایدئولوژیک، جغرافیایی، انرژی و امنیتی، علاقه شدیدی به توسعه روابط با پاکستان نشان داده است. او افزود که علاوه بر حمایت متقابل در منافع اصلی، عربستان سعودی وام های قابل توجهی را تعهد کرده و سرمایه گذاری خود در پاکستان را گسترش داده است که اهمیت این اقدامات آشکار است.

لی افزود: بنابراین، انعقاد پیمان دفاع متقابل میان دو کشور، در نهایت یک نتیجه طبیعی از روند متنوع سازی سیاست امنیتی و دفاعی عربستان سعودی و تعمیق روابط ریاض و اسلام آباد در حوزه امنیتی است. او گفت: این اقدام به رهبری عربستان سعودی، به ترویج بحث و عمل در مورد مفهوم دفاع جمعی در میان کشورهای شورای همکاری خلیج فارس کمک خواهد کرد.