فراموش کنید آن روزهایی را که فقط کمی بی میلی برای رفتن به مدرسه وجود داشت. امروز، ترس از مدرسه دیگر یک شوخی نیست؛ بلکه واقعیتی است که برخی کودکان را از 6 سالگی تا سنین نوجوانی درگیر خود می کند.

به گزارش عصر ایران، وقتی این ترس به مدرسه، از یک حالت گذرا به یک الگوی رفتاری پایدار تبدیل می شود و با علائم جسمی یا روانی همراه می گردد، والدین باید هوشیار باشند. این وضعیت نه تنها بر پیشرفت تحصیلی، بلکه بر سلامت روان کودک نیز تأثیر می گذارد.

در این راهنما، دلایل رایج این ترس ها را کاویده و راهکارهای علمی و کاربردی برای عبور از این مرحله دشوار ارائه می دهیم.

دلایل متعددی می تواند منجر به امتناع کودک از رفتن به مدرسه شود. این علل اغلب ترکیبی از عوامل روانشناختی، اجتماعی و محیطی هستند. درک این عوامل، اولین گام در جهت یافتن راه حل است:

اضطراب جدایی: برخی کودکان، به ویژه در سنین پایین تر، با جدایی از والدین یا محیط امن خانه دچار ناامنی می شوند. این ترس ممکن است با نگرانی های نامعقول در مورد اتفاقی که برای والدینشان می افتد، همراه باشد.

مشکلات اجتماعی: دشواری در برقراری ارتباط با همسالان، احساس تنهایی، یا عدم توانایی در مدیریت تعاملات اجتماعی می تواند مدرسه را به محیطی استرس زا تبدیل کند.

تعارضات بین فردی: درگیری با همکلاسی ها یا حتی معلمان، در صورتی که کودک مهارت های لازم برای حل تعارض را نداشته باشد، می تواند منجر به اجتناب از مدرسه شود.

قربانی قلدری (Bullying): تجربه آزار و اذیت کلامی، جسمی یا روانی از سوی همسالان، یکی از قوی ترین دلایل ترس از مدرسه است.

کاهش اعتماد به نفس و ترس از شکست: نگرانی از اشتباه کردن، ترس از قضاوت یا انتقاد، و اضطراب مربوط به عملکرد تحصیلی (مانند ترس از امتحانات) می تواند باعث شود کودک از مواجهه با محیط مدرسه طفره برود.

ناتوانی های یادگیری تشخیص داده نشده: کودکانی که با چالش های یادگیری مواجه هستند و راهکارهای حمایتی مناسبی دریافت نمی کنند، ممکن است احساس ناکامی کرده و از مدرسه اجتناب کنند.

فشار تحصیلی بیش از حد: انتظارات غیرواقع بینانه از سوی والدین یا مدرسه، می تواند منجر به اضطراب عملکرد و در نتیجه، امتناع از رفتن به مدرسه شود.

عدم تحمل تغییر: کودکان، به ویژه آن هایی که تمایل به ثبات و روتین دارند، ممکن است در سازگاری با تغییرات ناگهانی مانند جابجایی، تغییر مدرسه، معلم جدید، یا جدایی والدین دچار مشکل شوند.

تنش های خانوادگی: اختلافات خانوادگی، طلاق والدین، یا هرگونه ناآرامی در محیط خانه می تواند بر احساس امنیت کودک تأثیر گذاشته و او را به ماندن در خانه ترغیب کند.

تمایل به ماندن در خانه: در برخی موارد، کودک ممکن است صرفاً ترجیح دهد که در کنار والدینش بماند، به خصوص اگر والدین او دورکاری می کنند یا مرخصی گرفته اند و حضور بیشتری در خانه دارند.

مواجهه با امتناع کودک از رفتن به مدرسه نیازمند رویکردی صبورانه، همدلانه و در عین حال قاطع است.

اولین و مهم ترین گام، اصرار بر رفتن به مدرسه است. اجتناب از مدرسه، حتی با وجود اضطراب، مشکل را حل نمی کند، بلکه آن را تشدید می کند. به کودک خود اطمینان دهید که ترسش طبیعی است، شما در کنارش هستید و او توانایی غلبه بر این ترس را دارد.

با معلم یا مشاور مدرسه ارتباط برقرار کنید. ایجاد یک جبهه متحد بین خانه و مدرسه، حمایت مؤثری را برای کودک فراهم می آورد.

با پرسیدن سؤالات باز و همدلانه، سعی کنید دلیل اصلی ترس کودک را دریابید. از قضاوت یا کوچک شمردن احساسات او خودداری کنید. اگر نیاز بود، با معلمان او صحبت کنید تا تصویر کامل تری به دست آورید.

یک زمان مشخص در طول روز را برای صحبت در مورد نگرانی های کودک اختصاص دهید. این زمان نباید نزدیک به خواب باشد و بهتر است محدودیت زمانی داشته باشد. این کار به کودک فرصت می دهد تا احساساتش را بیان کند و به او اطمینان می دهد که شنیده می شود، بدون اینکه اضطراب او به طور مداوم تشدید یابد.

به کودک کمک کنید تا راه هایی برای آرامش و مدیریت احساسات خود بیاموزد. تکنیک های تنفس عمیق، مدیتیشن کوتاه، یا فعالیت های آرامش بخش می توانند مؤثر باشند.

در صورتی که پزشک هرگونه بیماری جسمی را رد کرده باشد، به شکایات جسمی مانند دل درد یا سردرد صرفاً به عنوان نشانه ای از اضطراب نگاه کنید و بر پایبندی به برنامه مدرسه تأکید نمایید.

به کودک کمک کنید تا الگوهای فکری منفی را شناسایی و با افکار مثبت و واقع بینانه جایگزین کند. نوشتن فعالیت های لذت بخش یا موفقیت های کوچک در مدرسه می تواند مفید باشد. تشویق کودک به تغییر زاویه دید، مثلاً تمرکز بر تلاش به جای نتیجه، نیز مؤثر است.

موفقیت های کودک در مواجهه با ترس هایش را تحسین کنید. ایجاد یک سیستم پاداش (مانند جمع آوری ستاره یا تیله برای هر روز رفتن به مدرسه) می تواند انگیزه او را افزایش دهد.

قوانین و مرزهای روشن تعیین کنید: داشتن قوانین و مرزهای مشخص در خانه، به ویژه در مورد روتین روزانه، به کودک احساس امنیت و کنترل بیشتری می دهد.

حفظ یک روتین صبحگاهی آرام و قابل پیش بینی، بدون عجله، استرس اضافی برای کودک ایجاد نمی کند. این روتین باید برای هر دو والدین (در صورت جدایی) یکسان باشد.

تهیه یک برنامه تصویری یا نوشته شده از مراحل صبحگاهی (صبحانه، مسواک، لباس پوشیدن) و استفاده از تایمر برای رعایت زمان بندی، به کودک در مدیریت روتین کمک می کند.

اطمینان از خواب کافی و منظم شبانه، برای روحیه و توانایی کودک در مواجهه با روز مدرسه بسیار مهم است. با این حال، کمبود خواب نباید به عنوان بهانه ای برای غیبت از مدرسه پذیرفته شود.

در صورت شک به قلدری، ابتدا با آرامش با کودک صحبت کنید تا احساس امنیت کند.

با معلم و مدیریت مدرسه برای یافتن راه حل همکاری کنید و پیگیری وضعیت را درخواست کنید.

در موارد جدی قلدری، از مشورت با روانشناس یا متخصصان دیگر دریغ نکنید.

واکنش شما به عنوان والدین بسیار مهم است. اگر خودتان مضطرب، نگران یا ناامید به نظر برسید، این احساسات به فرزندتان منتقل شده و اضطراب او را تشدید می کند. حفظ آرامش و ثبات قدم، به کودک احساس امنیت بیشتری می دهد.

در صحبت هایتان با کودک، قاطع باشید اما مهربان. به جای جملات پرسشی که جای تردید باقی می گذارند (مانند “آیا آماده ای؟”)، از جملات دستوری و قاطع استفاده کنید (“آماده شو!”).

کلماتی مانند “چه زمانی” را به جای “اگر” به کار ببرید (“چه زمانی به مدرسه می روی؟” به جای “اگر به مدرسه بروی…”).
استفاده از ابزارهای بصری مانند تایمر برای مشخص کردن زمان باقی مانده تا حرکت به سمت مدرسه، می تواند مفید باشد.

اگر به هر دلیلی (که باید بسیار نادر و با دلیل موجه باشد) کودک نتوانست به مدرسه برود، قوانینی برای “روز خانه” تعیین کنید.
این روز نباید تعطیلات تفریحی تلقی شود. تلویزیون، بازی های ویدئویی و سایر سرگرمی های لذت بخش باید محدود شوند و از کودک انتظار انجام تکالیف مدرسه برود.نکته کلیدی این است که این وضعیت نباید طولانی شود.

اگر کودک شما در رفتن به مدرسه و جدایی از شما مشکل دارد، رویکرد تدریجی می تواند کمک کننده باشد:

ابتدا او را تا درب مدرسه همراهی کنید. سپس تا گوشه ی حیاط مدرسه و به تدریج فاصله بگیرید.

جدایی کوتاه و مؤثر: هنگام خداحافظی، کوتاه و مختصر باشید. به او اطمینان دهید که پس از رسیدن به مدرسه، او را در آغوش خواهید گرفت و سپس خواهید رفت.

هرچه زمان جدایی طولانی تر شود، اضطراب کودک بیشتر خواهد شد. حفظ خونسردی شما در این لحظات بسیار حیاتی است.

تفاهم با کادر مدرسه: همکاری نزدیک با معلم و مدیریت مدرسه برای درک موقعیت و یافتن راه حل های مشترک، ضروری است.

محدودیت تماس: توافق کنید که کودک در طول روز نتواند با شما تماس بگیرد یا به خانه بازگردد، حتی اگر ادعای بیماری کند. این کار به او کمک می کند تا بفهمد مدرسه محل اصلی حضور اوست.

پیگیری مسائل خاص: اگر مشکوک به قلدری یا مشکلات دیگر هستید، فوراً با مدرسه صحبت کنید. در صورت تداوم مشکل، با متخصصان (روانشناس مدرسه، مشاور، یا پزشک) مشورت کنید.

ترس (Fear): واکنشی طبیعی به یک خطر واقعی و مشخص است. بدن برای مقابله با تهدید بسیج می شود.

اضطراب (Anxiety): احساس خطر، حتی اگر تهدید واقعی نباشد. بدن به طور مشابه واکنش نشان می دهد،

اما اضطراب زمانی به مشکل تبدیل می شود که:

واکنش بیش از حد باشد.
باعث پریشانی قابل توجه شود.
کنترل آن دشوار باشد.
برای مدت طولانی ادامه یابد.
منجر به اجتناب از موقعیت های خاص شود.
عملکرد روزانه کودک را مختل کند.

شروع زودهنگام روال منظم: چند هفته قبل از شروع سال تحصیلی، با ایجاد یک روال منظم، کودک را به برنامه عادت دهید.

نظم و انضباط: عادت دادن کودک به نظم در کارهایی مانند جمع کردن اسباب بازی ها یا انجام تکالیف ساده.

تقویت استقلال: تشویق کودک به انجام مستقل کارهایی مانند انتخاب لباس، لباس پوشیدن، یا آماده کردن بخشی از ناهارش.

تکنیک های آرام سازی: آموزش تمرینات تنفسی، یوگا، یا استراحت های کوتاه برای مدیریت استرس.

انتظارات واقع بینانه: تعیین اهداف و انتظارات متناسب با توانایی های کودک و پرهیز از مقایسه او با دیگران.

تعامل با بزرگسالان: تشویق کودک به برقراری ارتباط با بزرگسالان مورد اعتماد غیر از اعضای خانواده.

دلایل امتناع از مدرسه متنوع است؛ شناسایی علت اصلی، نیازمند توجه و بررسی دقیق است.

قاطعیت، همدلی، و همکاری با مدرسه، ارکان اصلی حمایت از کودک هستند.

مهم است که والدین آرامش خود را حفظ کنند و از انتقال اضطراب به کودک خودداری نمایند.