فرارو- در 19 سپتامبر 2025، دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با نخست وزیر بریتانیا، کی یر استارمر، بار دیگر بر تمایل آمریکا برای بازپس گیری پایگاه هوایی بگرام در افغانستان تأکید کرد. ترامپ با لحنی قاطع اظهار داشت: ما در حال تلاش برای بازپس گیری آن هستیم .

به گزارش فرارو، این اظهارات، که بخشی از تلاش های پنهان دولت ترامپ از حداقل مارس 2025 برای مذاکره با طالبان است، نه تنها بحث های داخلی در واشنگتن را برانگیخته، بلکه واکنش های تندی از سوی طالبان، چین و حتی کارشناسان امنیتی به همراه داشته است. طالبان این پیشنهاد را رد کرده و تأکید کرده که آمریکا باید بدون حضور نظامی با کابل تعامل کند.

پایگاه بگرام، که در دوران اشغال آمریکا (2001-2021) به عنوان مرکز لجستیکی و عملیاتی کلیدی عمل می کرد، با باند پروازی دو مایلی خود قادر به پذیرش هر نوع هواپیمایی بود و بیش از 100 هزار سرباز آمریکایی را در اوج جنگ (2012) میزبانی می کرد. خروج شتاب زده آمریکا در ژوییه 2021، که ترامپ آن را فاجعه کامل خروج بایدن می نامد، این پایگاه را به دست طالبان سپرد و نمادی از شکست استراتژیک واشنگتن شد. اما چرا ترامپ اکنون، پس از امضای توافق خروج در دوران ریاست جمهوری خود (2020)، به دنبال بازگشت است؟ این مقاله به تحلیل اهداف چندلایه ترامپ می پردازد: از ملاحظات ژئوپلیتیک علیه چین و روسیه، تا منافع اقتصادی در معادن افغانستان، و جنبه های سیاسی داخلی.

پایگاه بگرام، واقع در 40 کیلومتری شمال کابل، از دوران شوروی (1979-1989) به عنوان یک پایگاه استراتژیک شناخته می شد، اما در جنگ علیه القاعده و طالبان، به قلب عملیات ناتو تبدیل شد. این پایگاه نه تنها لجستیک هوایی را مدیریت می کرد، بلکه مرکزی برای عملیات ضدتروریستی بود و در اوج، بیش از 16 هزار قطعه تجهیزات نظامی آمریکا را در خود جای داده بود. خروج آمریکا در 2021، که بر اساس توافق دوحه (امضا شده توسط ترامپ در 2020) انجام شد، بگرام را به عنوان آخرین پایگاه عمده رها کرد. گزارش وزارت خارجه آمریکا در 2023 نشان داد که این تصمیم، خروج از فرودگاه کابل را پیچیده تر کرد و به بمب گذاری ISIS-K در 13 اوت 2021 (که 13 سرباز آمریکایی و 170 غیرنظامی را کشت) کمک کرد.

ترامپ، که توافق دوحه را امضا کرد، اکنون آن را با این که قصد داشتیم نیروی کوچکی در بگرام نگه داریم توجیه می کند. این چرخش، بخشی از الگوی ترامپ است: انتقاد از بایدن برای اجرای ناقص توافق، در حالی که مسئولیت اولیه خود را نادیده می گیرد. گزارش شورای امنیت ملی آمریکا در 2023 تأکید کرد که گزینه های بایدن به شدت توسط شرایط ایجاد شده توسط پیشینیانش محدود شده بود.

مهم ترین دلیلی که ترامپ برای بازپس گیری بگرام ذکر می کند، موقعیت استراتژیک آن نسبت به چین است. او در کنفرانس مطبوعاتی گفت: این پایگاه یک ساعت با جایی فاصله دارد که چین سلاح های هسته ای اش را می سازد و افزود: می توانیم هر چیزی را آنجا فرود آوریم. بگرام، واقع در 500 مایلی مرزهای غربی چین، می تواند به عنوان مرکزی برای نظارت بر تأسیسات هسته ای و موشکی چین در سین کیانگ عمل کند جایی که طبق برآورد بولتن دانشمندان اتمی، چین حدود 600 کلاهک هسته ای انباشته و در حال گسترش سریع زرادخانه خود است. ترامپ این را در چارچوب مذاکرات تجاری با شی جین پینگ قرار می دهد، جایی که بگرام می تواند اهرمی برای فشار بر پکن باشد.

کارشناسان مانند بیل روگیو، ویراستار مجله بنیاد دفاع از دموکراسی ها، هشدار می دهند که چین هر کاری برای جلوگیری از حضور آمریکا در افغانستان انجام خواهد داد و با نفوذ اقتصادی اش بر طالبان (از جمله سرمایه گذاری در معادن)، اهرم فشار بیشتری دارد. واکنش چین نیز فوری بود: سخنگوی وزارت خارجه، لین جیان، گفت: ایجاد تنش و تقابل در منطقه مورد تایید چین نخواهد بود و تأکید کرد که آینده افغانستان باید توسط مردمش تعیین شود.

در مورد روسیه، که پس از حمله به اوکراین در 2022، روابطش با طالبان گرم تر شده، بگرام می تواند به عنوان مرکزی برای نظارت بر مسیرهای تامین تسلیحاتی به مسکو عمل کند. افغانستان به عنوان پل جنوبی روسیه، می تواند خطوط تأمین را در شرایط تحریم باز نگه دارد.

اما ایران، برخی از کارشناسان نیز در اختیار گرفتن مجدد پایگاه بگرام را محاصره و فشار بیشتر بر ایران توصیف می کنند. بر این اساس آمریکا بار دیگر شرق ایران را در اختیار خواهد داشت تا بدین شکل تمرکز دفاعی تهران بر غرب و جنوب ایران را به هم بزند.

علاوه بر نظارت نظامی، بگرام کلید دسترسی به منابع معدنی عظیم افغانستان است. این کشور دارای ذخایر غنی از عناصر کمیاب معدنی مانند لیتیوم، کبالت و نئودیمیوم است مواد حیاتی برای باتری های الکتریکی، نیمه رساناها و سلاح های پیشرفته. طبق گزارش ها، ترامپ پایگاه بگرام را به عنوان گره اقتصادی می بیند که می تواند سرمایه گذاری های آمریکایی را در معادن افغانستان تسهیل کند. چین، که بیش از 80 درصد بازار جهانی عناصر کمیاب معدنی را کنترل می کند، در حال حاضر قراردادهایی با طالبان برای استخراج امضا کرده، و بازگشت آمریکا می تواند این نفوذ را خنثی کند.

یک مقام آمریکایی به CNN گفت: طالبان به چیزهایی از ما نیاز دارند ، از جمله کمک های مالی و رفع تحریم ها، که می تواند در ازای دسترسی به معادن مبادله شود. این هدف، با سیاست ترامپ برای انرژی مستقل آمریکا همخوانی دارد، جایی که کنترل منابع جهانی، وابستگی به چین را کاهش می دهد. با این حال، کارشناسان هشدار می دهند که حضور نظامی می تواند به درگیری های محلی منجر شود و طالبان را به سمت روسیه یا چین سوق دهد.

از منظر نظامی، بگرام می تواند به عنوان گره ضدتروریستی علیه داعش-القاعده عمل کند، که اخیراً حملاتی در اروپا و خاورمیانه انجام داده. ترامپ پیشنهاد بازگشایی یک تأسیسات دیپلماتیک در بگرام را هم داده، که می تواند پوشش برای عملیات مخفی باشد. بگرام می تواند عملیات پهپادی و هوایی را بدون وابستگی به پایگاه های پاکستان یا ازبکستان تسهیل کند مسیری که اغلب توسط اسلام آباد مسدود می شود. با این حال، توافق دوحه (2020) حضور نظامی را ممنوع می کند، و بازگشت می تواند به نقض آن منجر شود.

در سطح داخلی، این موضع ترامپ ابزاری برای بسیج پایگاه رأی دهندگانش است. با انتخابات میان دوره ای 2026 در افق، تأکید بر ضعف بایدن در خروج 2021، ترامپ را به عنوان رهبر قوی نشان می دهد. او هشدار داد: اگر [بگرام را] پس ندهند، چیزهای بدی اتفاق خواهد افتاد عبارتی که در پست های X بازتاب گسترده ای یافت و به عنوان تهدید مستقیم توصیف شد.

کارشناسان مانند روگیو هشدار می دهند که این رویکرد می تواند به امتیازدهی به طالبان منجر شود و آمریکا را در دام مذاکرات بی پایان بیندازد. با این حال، در میان تنش های جهانی (اوکراین، تایوان)، بگرام می تواند نمادی از تلاش آمریکا برای بازگشت به قدرت جهانی باشد.