دود ناشی از آتش سوزی هورالعظیم، زندگی در هویزه و دشت آزادگان را دشوار کرده ولی وعده های تازه استاندار، کورسوی امیدی در دل مردمی روشن کرده که نفس هایشان به شماره افتاده است.

به گزارش مهر، خورشید هنوز کامل بالا نیامده که بوی دود، ریه ها را پر می کند. نسیم صبحگاهی به جای آنکه نوید آغاز روزی تازه باشد، پرده ای از دود سفید بر چهره خوزستان می کشد. صدای اذان از مناره های هویزه بلند می شود اما همزمان با آن، موجی از دود غلیظ از سمت هور به شهر می آید؛ دودی که ماه هاست مهمان ناخوانده خانه های مردم شده است.

در کوچه پس کوچه های خاکی شهر رفیع، پیرمردی با دستمالی بر دهان، نیمکت مقابل خانه اش را ترک می کند. او دیگر نمی تواند مثل گذشته غروب ها بیرون خانه بنشیند و با همسایه ها خوش و بش کند. هر نفس، همچون خنجری در گلویش می نشیند. کودکان در حیاط خانه ها کمتر بازی می کنند و مادران با نگرانی اسپری های تنفسی را دم دست نگه می دارند. زندگی به ریتم دود عادت کرده اما دل ها هنوز تاب نیاورده اند.

هورالعظیم که روزگاری چشم خوزستان بود، امروز به کانون شعله ها بدل شده است. تالاب به جای خنکای آب، دود و سوز به مردم هدیه می دهد و حالا خوزستانی ها چشم به وعده های تازه دوخته اند؛ وعده هایی که اگر به عمل برسد، شاید بار دیگر نسیم جنوب بوی نی و ماهی بیاورد نه خاکستر و دود.

در هفته های اخیر، موج دود ناشی از آتش سوزی بخش عراقی تالاب هورالعظیم، زندگی در شهرهای مرزی همچون هویزه و دشت آزادگان را با دشواری جدی مواجه کرده است. شعاع تأثیر این آلودگی تنها به مناطق هم مرز با هور محدود نمانده و حالا اهواز با جمعیتی میلیونی، نفس کشیدن را دشوارتر از همیشه تجربه می کند.

حاج عباس، 68ساله که در رفیع شهری در شهرستان هویزه و در نزدیکی هور زندگی می کند، شرایط را این گونه روایت می کند: دود وارد خانه می شود و نمی توانیم حتی تنفس معمولی داشته باشیم. واقعاً شرایط سختی حاکم شده و نمی دانیم چه کار کنیم.

کنار او، صادق 43ساله فرزندش را نشان می دهد و می گوید: پسرم مشکل تنفسی دارد. هر بار که دود می آید، استرس می گیریم. نمی توانیم حتی یک ساعت راحت در فضای باز باشیم.

مسئول مرکز جامع سلامت در هویزه از افزایش قابل توجه مراجعان خبر می دهد و می گوید: تقریباً هر روز چندین نفر با مشکلات تنفسی مراجعه می کنند. از کودکان گرفته تا سالمندان، همه درگیرند. شدت دود به حدی است که داروها و اسپری ها دیگر کافی نیستند.

در سوسنگرد هم ماجرا بهتر نیست. ابوصالح، 65 ساله، اسپری تنفسی اش را بالا می گیرد و می گوید: هر دو روز یک بار مجبورم یکی بخرم. وقتی باد به سمت شمال می وزد، دود آتش سوزی تالاب ما را خفه می کند.

حاچم، ماهیگیر 42ساله نیز از تأثیر مستقیم دود بر معیشت مردم می گوید: نزدیک هفت ماه است درگیر دودیم. نان خیلی از اهالی از هور می آید، اما دود اجازه ماهیگیری نمی دهد. تورهایمان خالی برمی گردد.

بخش بزرگی از تالاب هورالعظیم در خاک عراق قرار دارد. همین بخش به دلیل خشکسالی های پیاپی به کانون آتش تبدیل شده است. آتش سوزی های پی درپی از اسفندماه سال گذشته تاکنون ادامه دارد.

فرهاد قلی نژاد، معاون اداره کل محیط زیست استان خوزستان، در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به ابعاد گسترده بحران آتش سوزی در هورالعظیم می گوید: ما در یک سال اخیر شاهد شدیدترین آتش سوزی ها در بخش عراقی تالاب هستیم. نخستین جرقه های این حریق ها از اسفند سال گذشته زده شد و متأسفانه تاکنون ادامه دارد. هر بار که شعله ها دوباره جان می گیرند، دود غلیظ آن مناطق وسیعی از خوزستان را تحت تأثیر قرار می دهد. از هویزه و دشت آزادگان گرفته تا اهواز و حتی شهرهای جنوبی مثل آبادان و ماهشهر، همه به نوعی گرفتار این دود هستند.

وی می افزاید: مشکل اصلی اینجاست که دو سوم وسعت تالاب در خاک عراق قرار دارد و همین موضوع کنترل و مدیریت بحران را دشوار کرده است. بخشی از آتش سوزی ها ناشی از خشکسالی و کاهش ورودی آب است و بخشی دیگر به صورت عمدی یا غیرعمدی در نیزارها رخ می دهد. وقتی سطح آب پایین می آید، نیزار خشک به سرعت آتش می گیرد و دود آن فراتر از مرزها می رود.

قلی نژاد با تأکید بر خطرات بهداشتی ناشی از این شرایط می گوید: این آلودگی هوا یک تهدید جدی برای سلامت مردم است. آمار مراجعه ها به مراکز درمانی با علائم تنفسی افزایش یافته و گروه های حساس مثل کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و ریوی بیشترین آسیب را می بینند. در واقع ما با یک بحران زیست محیطی و انسانی همزمان مواجه هستیم.

معاون اداره کل محیط زیست خوزستان بیان می کند: مدیریت چنین بحرانی نیازمند همکاری فرامرزی است. ما بارها به مسئولان عراقی اعلام کرده ایم که باید برای اطفای حریق و احیای تالاب اقدام مشترک صورت گیرد. تالاب هورالعظیم یک زیست بوم مشترک است؛ نه فقط برای خوزستان و عراق بلکه برای کل منطقه اهمیت دارد. نابودی آن یعنی از دست رفتن بخشی از تنوع زیستی، معیشت هزاران نفر و حتی افزایش گرد و غبار در سال های آینده.

وی می گوید: ما از تصمیم دولت برای تشکیل کارگروه ویژه و استفاده از هواپیمای آب پاش استقبال می کنیم اما واقعیت این است که اقدامات کوتاه مدت به تنهایی کافی نیست. باید نگاه بلندمدت به احیای تالاب وجود داشته باشد؛ تأمین حق آبه هور، جلوگیری از خشک شدن بیشتر آن، همکاری های مستمر با کشور همسایه و حتی مشارکت سازمان های بین المللی. اگر امروز دست به کار نشویم، فردا دیگر چیزی به نام هورالعظیم باقی نخواهد ماند.

شهروندان علاوه بر مشکلات روزمره، خواسته های مشخصی دارند. یکی از آنان می گوید: شرکت های بزرگ باید به مسئولیت اجتماعی خود عمل کنند. دست کم هر ماه یک متخصص ریه به منطقه بیاورند. مردم نمی توانند این شرایط را تحمل کنند.

در چنین شرایطی، سید محمدرضا موالی زاده، استاندار خوزستان، روز چهارشنبه 26 شهریور پس از جلسه هیئت دولت، خبرهای امیدوارکننده ای برای مردم آورد. او اعلام می کند: کارگروهی ویژه برای پیگیری موضوع تشکیل می شود. هواپیمای ایلوشن آب پاش طی روزهای آینده در منطقه مستقر خواهد شد و وزارت امور خارجه همکاری های منطقه ای با عراق را پیگیری می کند.

مطرح شدن مسئله هورالعظیم در سطح هیئت دولت و دستور مستقیم به دستگاه های مرتبط، به گفته کارشناسان می تواند نقطه عطفی در مدیریت بحران باشد. این نگاه ملی، مردم خوزستان را امیدوار کرده که شاید پس از ماه ها تحمل دود، بار دیگر آسمان آبی را ببینند.

هورالعظیم تنها یک تالاب نیست؛ بخشی از زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مردم خوزستان است. از ماهیگیری و دامداری گرفته تا گردشگری و حتی خاطرات جمعی اهالی منطقه، همه با هور گره خورده است. وقتی دود نفس ها را می برد در واقع رشته های حیات مردمی پاره می شود که قرن ها کنار این آبگیر زیسته اند.

کارشناسان محیط زیست تاکید می کنند که زمان برای نجات هور اندک است. به گفته آنان اگر روند خشکسالی و آتش سوزی ادامه یابد نه تنها سلامت مردم بلکه حیات تالاب نیز به خطر خواهد افتاد. تالابی که روزگاری زیستگاه پرندگان مهاجر بود، اکنون به کانون دود و خاکستر بدل شده است.

هورالعظیم همچون مادری است که سال ها به فرزندانش زندگی بخشیده و حالا خود در التهاب آتش می سوزد. دود نفس گیر این روزها چهره خوزستان را غبارآلود کرده اما در پس این پرده دودآلود، هنوز امیدی زنده است. وعده های دولت، همت مردم و نگاه ملی، می تواند بار دیگر نفس های خوزستان را تازه کند. شاید روزی نه چندان دور، نسیم جنوب دوباره بوی نی و ماهی بیاورد و صدای پرندگان تالاب، جای سرفه های ممتد کودکان را بگیرد.