فرارو- در حالی که اغلب افراد کیفیت خواب را تنها با تعداد ساعات استراحت می سنجند، یافته های علمی تازه نشان می دهد که نحوه قرار گرفتن بدن در هنگام خواب می تواند نقشی حیاتی در سلامت گوارش و قلب ایفا کند.

به نقل از ارث، بسیاری از افراد کیفیت خواب شبانه خود را تنها با تعداد ساعت هایی که خوابیده اند می سنجند. اما پژوهش های علمی نشان می دهد که نحوه ی قرار گرفتن بدن هنگام خواب، به اندازه ی مدت زمان آن، بر سلامت انسان به ویژه بر معده و قلب اثرگذار است.

تغییر وضعیت بدن در خواب می تواند مسیر حرکت اسید در مری را دگرگون کند، بر عملکرد ریه ها و دیافراگم اثر بگذارد و حتی تعادل دستگاه عصبی را تحت تأثیر قرار دهد. به بیان ساده، اصلاح های کوچک در وضعیت خواب، می تواند هم راحتی و هم سلامت عمومی را بهبود بخشد.

یکی از تحقیقات برجسته در این زمینه توسط دانیل مارتین سیمادیبراتا از دانشگاه اندونزی انجام شده است. تیم او با مرور شواهد موجود درباره ارتباط موقعیت خواب و علائم بازگشت اسید معده تلاش کرد دریابد کدام وضعیت بیشترین فایده را دارد.

این بررسی خوابیدن به پهلوی چپ را با پهلوی راست و همچنین خوابیدن به پشت مقایسه کرده است. حتی بررسی شد که آیا آموزش و ترغیب افراد برای خوابیدن بیشتر به پهلوی چپ، می تواند علائم رفلاکس را کاهش دهد یا خیر.

بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD) زمانی رخ می دهد که اسید معده به سمت مری بازمی گردد. پژوهش ها نشان می دهد که خوابیدن به پهلوی چپ معده را پایین تر از مری قرار می دهد و همین امر احتمال بازگشت اسید را کاهش می دهد.

یک فراتحلیل در سال 2023 نشان داد که خوابیدن به پهلوی چپ، مدت زمان تماس مری با اسید معده را به طور متوسط دو درصد کاهش می دهد و سرعت پاکسازی اسید را حدود 75 تا 82 ثانیه سریع تر می کند. این تغییرات مستقیماً با کاهش علائم شبانه رفلاکس همراه بود.

سیمادیبراتا در گزارش خود تأکید کرده است: شواهد کنونی نشان می دهد خوابیدن به پهلوی چپ می تواند رفلاکس شبانه را کاهش داده و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به بازگشت اسید معده به مری را بهبود بخشد.

در مقابل، هیچ برتری قابل توجهی برای خوابیدن به پهلوی راست در مقایسه با خوابیدن به پشت مشاهده نشد. به عبارت دیگر، خوابیدن به پهلوی چپ بهترین انتخاب برای کاهش مشکلات رفلاکس است، هرچند به تنهایی درمان کامل محسوب نمی شود، بلکه تنها احتمال ماندگاری اسید در محل نامناسب را کاهش می دهد.

پژوهشگران برای بررسی بیشتر، دستگاه های پوشیدنی کوچکی را طراحی کردند که با ایجاد لرزش ملایم، مانع خوابیدن به پهلوی راست شده و فرد را به پهلوی چپ هدایت می کند. افرادی که از این دستگاه بهره بردند، حدود 61 درصد شب را روی پهلوی چپ گذراندند و تنها 2 درصد زمان را روی پهلوی راست بودند. همچنین شب های بدون رفلاکس بیشتری را ثبت کردند.

مزیت اصلی این ابزارها آن است که عوارض جانبی داروها را ندارند و تنها با هدایت ملایم بدن، وضعیت خواب را به نفع سلامت فرد تغییر می دهند.

هنگامی که فرد به پهلوی راست می خوابد، اسید می تواند در نزدیکی محل اتصال مری و معده تجمع یابد. مطالعات نشان داده اند که در این وضعیت، مدت زمان تماس مری با اسید طولانی تر و روند پاکسازی کندتر است، که همین مسئله علائم رفلاکس را تشدید می کند.

از سوی دیگر، خوابیدن به پشت نیز در مقایسه با پهلوی راست، بهبودی چندانی در رفلاکس ایجاد نمی کند. بنابراین اگر رفلاکس نیمه شب باعث بیدار شدن شما می شود، چرخیدن به سمت چپ ساده ترین راهکار برای کاهش فوری علائم است.

علاوه بر این، تحقیقات تازه نشان می دهد که میکروبیوم روده نیز در طول خواب فعال است. یک مرور علمی در سال 2022 بیان کرد که خواب کوتاه در سالمندان با افزایش باکتری های التهاب زا همراه است، در حالی که کیفیت بهتر خواب با رشد باکتری های مفید ارتباط دارد.

اگرچه اثبات رابطه علت و معلولی دشوار است، اما مطالعه ای در سال 2023 با روش تصادفی سازی مندلی نشان داد برخی از باکتری های تولیدکننده اسیدهای چرب کوتاه زنجیر با خواب طولانی تر مرتبط هستند. این نتایج اهمیت عادات سالم خواب در تقویت ترکیب مفید میکروب های روده را برجسته می کند و نشان می دهد که مشکلات خواب می تواند تأثیر مستقیمی بر گوارش داشته باشد.

کار در شیفت شب چرخه شبانه روزی بدن را به هم می ریزد و معده نیز به این تغییر حساس است. بررسی جامعی در سال 2024 نشان داد که در پنج مطالعه از هشت مطالعه مورد بررسی، خطر ابتلا به زخم معده در میان کارکنان شیفتی بالاتر بود. در برخی از این پژوهش ها، شیوع زخم در میان کارکنان شب کار بیش از دو برابر کارکنان روزکار گزارش شد.

نویسندگان این تحقیق پیشنهاد دادند که راهکارهایی مانند تنظیم بهتر برنامه های کاری و زمان بندی مناسب وعده های غذایی می تواند خطر بروز زخم معده را کاهش دهد. این توصیه ها در کنار رعایت بهداشت خواب در منزل، می تواند نقش پیشگیرانه مهمی ایفا کند.

برای بیماران مبتلا به نارسایی قلبی، خوابیدن به پهلوی چپ ممکن است ناخوشایند باشد، زیرا فشار ناشی از بزرگ شدن و تپش شدید بطن چپ احساس ناراحتی ایجاد می کند. یک مطالعه کلاسیک در سال 2001 نشان داد بیماران قلبی تقریباً دو برابر بیشتر از پهلوی راست استفاده می کردند تا پهلوی چپ یا خوابیدن به پشت. همچنین خوابیدن به پهلوی راست توانست تعادل از دست رفته سیستم عصبی خودکار بدن را تا حدی بازگرداند.

از سوی دیگر، خوابیدن به پهلو می تواند خروپف را کاهش دهد، در حالی که خوابیدن به پشت اغلب مشکلات تنفسی هنگام خواب را تشدید کرده و در طول زمان فشار بیشتری بر قلب وارد می کند. افرادی که بیماری قلبی دارند، باید از پزشک خود درباره بهترین وضعیت خواب متناسب با شرایطشان مشاوره بگیرند، چراکه توصیه های شخصی همواره بر قوانین کلی برتری دارد.

برای افرادی که بیماری قلبی یا ریوی ندارند، خوابیدن به پهلوی چپ معمولاً بهترین گزینه برای کنترل رفلاکس است و خوابیدن به هر یک از پهلوها برای بهبود تنفس مفید خواهد بود. در بیماران مبتلا به آپنه خواب وابسته به موقعیت بدن، پزشکان اغلب توصیه می کنند که بیشتر به پهلو بخوابند.

اگر رفلاکس شما را از خواب بیدار می کند، پهلوی چپ را انتخاب کنید و دست کم سه ساعت پیش از خواب شام بخورید. استفاده از بالش هایی که سر و گردن و لگن را در یک راستا نگه می دارند، می تواند از فشار اضافی بر ستون فقرات جلوگیری کند. اگر نارسایی قلبی خوابیدن به پهلوی چپ را دشوار می سازد، پهلوی راست انتخابی مناسب تر خواهد بود.

همچنین محیط خواب باید تاریک، آرام و خنک باشد و رعایت یک برنامه خواب منظم می تواند به بدن کمک کند تا ریتم های گوارشی و قلبی خود را بهتر تنظیم کند. تحقیقات علمی تأکید می کنند که موقعیت خواب تنها یک عادت ساده نیست، بلکه عاملی کلیدی در سلامت معده، قلب و حتی میکروبیوم روده است.