در آستانه راه اندازی مکانیسم ماشه، دیپلمات های ایرانی به توافقی با آژانس دست پیدا کردند که برخی تحلیلگران آن را بستری برای توافقات مهم تر آینده می دانند. اما هر اندازه تلاش دیپلمات ها برای حل معادلات و رفع تحریم ها بیشتر می شود، توهین ها، تخریب ها و هتک حرمت های تندروها علیه دولت نیز افزون تر می شود.

به گزارش اعتماد، کانون اصلی این تخریب ها و توهین ها و هتک حرمت ها علیه رییس جمهور و عراقچی و سایر مقامات دولتی نه در تل آویو و واشنگتن و لندن، بلکه در میدان بهارستان تهران و صحن مجلس است. جایی که اعضای جبهه پایداری هر روز طرح تازه ای برای انگ زدن به دولتی ها می ریزند.

یک روز محمود نبویان، نماینده نزدیک به سعید جلیلی می نویسد: بانیان توافق برجام نظام را مجبور به عقب نشینی و دادن امتیازات مختلف به دشمن کرده اند و باز هم بر آن افتخار می کنند! و روز دیگر سید حمید رسایی مستقیما رییس جمهور را مخاطب قرار داده و او را با بنی صدر مقایسه کرده و از پیگیری طرح عدم کفایت سیاسی می گوید.

انگار نه انگار که تصمیم گیری در خصوص موضوعات راهبردی و کلیدی ایران را نه شخص رییس جمهور، بلکه دامنه وسیعی از نهادهای بالادستی اتخاذ می کنند. در چنین شرایط حساسی که ضرورت ارسال یک صدای واحد از درون کشور احساس می شود، تندروها همچنان همسویی عجیبی با مواضع دشمنان کشور دارند. محسن هاشمی معتقد است نظام برای عبور از وضعیت نه جنگ و نه صلح، قبل از هر چیز باید دامنه فعالیت های افراطی ها و رادیکال ها را محدود سازد. به اعتقاد هاشمی، نظام همزمان با توافق سازی در بیرون باید از طریق اصلاحات درونی، مطالبات مردم را نیز پاسخ دهد.

در شرایطی که سایه فعال سازی مکانیسم ماشه هر روز بیشتر از قبل بر سر کشور گسترده می شود، تلاش های دولت برای توافق سازی با آژانس و اروپا با تخریب ها و توهین های طرف مقابل مواجه می شود. تبعات این رویکردهای افراطی برای منافع ملی ایرانیان چه مواردی می تواند باشد؟

حالتی که تندروها برای کشور ایجاد می کنند و هر تصمیم دولت در توافق سازی را با توهین، تخریب و اعتراضات بی پایه و اساس پاسخ می دهند، برای کشور هزینه ساز است. این روند برخلاف منویات رهبری هم است. رهبری با صراحت اعلام کرده اند، شرایط نه صلح و نه جنگ، شرایط مناسبی برای کشور نیست و دولت باید راهبردهایی را اتخاذ کند که کشور را از این شرایط تعلیقی عبور دهد.

در واقع دولت باید ضمن توجه به بهبود معیشت خانوارهای ایرانی و پاسخگویی به مطالبات مردم، زمینه حل مشکلات بیرونی از طریق توافق سازی را نیز دنبال کند. فکر می کنم پس از صحبت های رهبری بود که نشست ویژه با آژانس برگزار شد و توافق اخیر از دل آن بیرون آمد.

البته هنوز متن کامل توافق را نخوانده ام، اما بر اساس داده هایی که شورای عالی امنیت ملی کشور منتشر کرده، ایران تلاش کرده روند فعال سازی مکانیسم ماشه را به تعویق بیندازد. باید توجه داشت که انزوای دیپلماتیک خواسته دشمنان ایران است.

هر اقدامی که منجر به افزایش انزوای دیپلماتیک ایران شود برخلاف منافع ملی ماست و در نقطه مقابل هر تصمیم دولت که باعث توافق سازی و تداوم مذاکره و گفت وگوها با طرف های مقابل شود، مصالح عمومی را محقق می کند.

پرسشی که ممکن است شکل بگیرد، این است که آیا چنین اقداماتی باعث حل معادلات موجود میان ایران و امریکا می شود؟ از این جهت این پرسش را طرح می کنم که هر قدمی که ایران به سمت توافق برمی دارد با زیاده خواهی طرف مقابل بی اثر می شود.

بر اساس داده هایی که منتشر شده، ایران تنها در صورتی به توافقات خود با آژانس پایبند خواهد بود که اقدامی خصمانه علیه ایران از سوی اروپا، امریکا و اسراییل صورت نگیرد. اگر این نوع اقدامات انجام شود، ایران هم تعهدات پذیرفته در توافق اخیر را کنار خواهد گذاشت. اما توافق با آژانس و اروپا برای جلوگیری از فعال سازی مکانیسم ماشه هر چند عاقلانه است، اما کافی نیست.

اتفاقی که رخ می دهد، این است که ایران با آژانس و سپس احتمالا با اروپا مذاکره می کند و توافقاتی هم منعقد می کند. اما توجه داشته باشید مشکل اصلی ما با امریکا و اسراییل است. ایران با آژانس و اروپا مذاکره می کند و احیانا امتیازاتی هم به طرف مقابل می دهد. در نقطه مقابل امریکا فشارها را علیه اروپا بیشتر می کند، تحریم ها در جای خود باقی می ماند و گرهی از هزار توی مشکلات ایران باز نمی شود. این تلاش ها در واقع تعلیق شرایط نه صلح و نه جنگی است که رهبری درباره آن هشدار می دهند.

پس چه باید کرد، چطور می توان به گونه ای تصمیم گیری کرد که منافع حداکثری ایران در بخش های گوناگون محقق شود؟

همان طور که آقای ظریف طی مقاله ای در اسفندماه به نگارش درآوردند ایران و امریکا باید به سمت مذاکرات جامع تر، هماهنگی های بیشتر و در صورت امکان توافقات افزون تر حرکت کنند. بده بستانی انجام شود تا کشور از حالت نه جنگ و نه صلحی که رهبری درباره آن صحبت کردند، خارج شود.

اما در شرایطی که تندروها و اعضای جبهه پایداری به دلیل مذاکره با آژانس و اروپا، رییس جمهور، وزیر خارجه و سایر مدیران را متهم به خیانت می کنند، رهبری در اظهارات اخیرشان اعلام کردند، اگر ضرورت تغییرات بنیادین در کشور احساس شود، نظام مشکلی با آن نخواهد داشت. چطور می توان این تعادل را میان منافع ملی و مطالبات طرف مقابل ایجاد کرد؟

به نظرم، ایران به اندازه کافی در امر غنی سازی پیش رفته و دانش و علم هسته ای را درونی کرده است. غنی سازی بیشتر اورانیوم امروز به کار ایران نمی آید. آنچه برای ایران مهم است، استفاده از منابع غنی شده اورانیوم و بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم است. ایران باید به سمت احداث رآکتورهای هسته ای پیش برود تا پس از غنی سازی آن ها را به نفع اقتصاد و معیشت ایران به کار بگیرد.

مثلا ایران با ناترازی برق روبه رو است، باید از منابع غنی شده اتمی خود برای تولید برق یا به گردش درآوردن چرخ صنعت و کشاورزی و…بهره جوید. این رویکرد کمک می کند تا مسائل ایران با غربی ها هم حل شود.

سه شنبه شب دیداری میان علی لاریجانی و بن سلمان ولیعهد سعودی انجام شد. ظاهرا دو طرف به دنبال شکل دهی به یک پیمان دفاعی منطقه ای هستند. قبلا هم امریکا به ایران پیشنهاد ایجاد یک کنسرسیوم هسته ای منطقه ای را داده بود. آیا می توان ایده پیمان دفاعی مشترک با عربستان و سایر کشورهای منطقه را با ایجاد یک کنسرسیوم هسته ای مشترک تضمین کرد؟

این هم می تواند یکی از راه حل ها باشد. اما به نظر می رسد، اولویت اصلی ایران به دست آوردن تکنولوژی رآکتور هسته ای برای تبدیل دانش هسته ای به ارزش افزوده اقتصادی و کاربردی است.

تحلیلگران معتقدند ایران همپای مذاکرات هسته ای با غرب و توافق سازی بیرونی باید در عرصه داخلی هم با اقشار مختلف مردم توافق سازی صورت دهد. این توافق سازی درونی در چه حوزه هایی معنا پیدا می کند؟

این یک ضرورت مهم است. توافق سازی در داخل و تن دادن به اصلاحات بنیادین، مکمل هر نوع توافق خارجی است. باید به مردمی که در جنگ 12 روزه پشت ایران ایستادند، اعتماد و مطالبات آن ها را محقق کرد. سیستم به یک درک مشترک با مردم نیاز دارد.

اما نظام سیاسی چگونه می تواند با مردم به یک درک مشترک برسد؟

فضای داخلی باید به سمت اعتدال حرکت کند و در هر زمینه ای از تندروی پرهیز شود. حاکمیت باید با مردم روراست باشد و تعاملات نزدیک تری برقرار کند. مطالبات مردم باید پاسخ داده شوند و سبک زندگی آن ها به رسمیت شناخته شود. بگیر و ببندهای شدید و فیلترینگ به دلیل رفتارهای عادی مردم هرگز راهگشا نخواهد بود. بدون رضایت مردم در داخل، هر توافقی در خارج با قدرت های بزرگ بلاموضوع است.

اما متاسفانه این روزها تندروها تصمیمات حاکمیت را به چالش می کشند و به دولت و دیپلمات ها انواع و اقسام انگ ها را می زنند. اگر در همه شوونات حکومت همان طور که اسلام خواسته اعتدال را اجرایی کنیم کشور به سمت رشد و پیشرفت حرکت می کند. در این صورت تغییرات مورد قبول مردم، احزاب و گروه های سیاسی نیز محقق می شوند. بدون این اصلاحات و تغییرات شک نکنید که مشکلات و ناترازی های کشور بیشتر و بیشتر می شود تا جایی که دیگر کاری از دست کسی ساخته نیست.