عباس عبدی، تحلیلگر اصلاح طلب معتقد است رهبری اصلی اعتراضات سال 1401 با نسل دهه 60 بود چراکه بیش از همه احساس تبعیض می کردند و با وجود تلاشی که دولت چهاردهم در تلطیف فضا داشته است اما راه زیادی مانده که شکاف ناشی از اعتراضات 1401 ترمیم شود.

به گزارش هم میهن در ادامه گفتگوی عباس عبدی را می خوانید.

سه سال از اعتراضات 1401 که در پی فوت مهسا امینی به وقوع پیوست می‎گذرد. جایگاه این اعتراضات در عرصه سیاسی کشور را چگونه می‎بینید؟ برخی آن را نقطه عطفی در اعتراضات و بسیار اثرگذار بر دوقطبی های سیاسی پس از آن می‎دانند و حتی در برخی تحلیل‎ها موضع گیری های دوران جنگ 12 روزه را نیز متاثر از آن دوقطبی‎ها می‎بینند. تحلیل شما در این زمینه چیست؟

واقعیت این است که اعتراضات 1401 به کلی از اعتراضات پیش از آن متفاوت بود. هم به لحاظ شکل گیری و هم مشارکت کنندگان و هم اهداف و مطالبات آن و هم از حیث اثرات، متفاوت از نمونه های گذشته بود. برخلاف تحلیل های رسمی که می خواهند آن را ناشی از توطئه بیگانگان بدانند، اما تا امروز هیچ شواهد جدی در این باره دیده نشده است، البته طبیعی است که پس از وقوع اعتراضات، هر کس از جمله خارجی ها سعی کردند بهره برداری خود را بنمایند.

مشارکت کنندگان هم قریب به اتفاق نیروهایی بودند که پوست و گوشت و استخوان ذهنی و فرهنگی و رفتاری آنان در ساختار موجود تربیت و شکل گرفته شده بود و به علت موضوع محوری آن که زن باشد، طبعاً زنان نقشی برجسته تر از اعتراضات قبلی داشتند.

بسیاری از مردمی که در این اعتراضات حضور مستقیم نداشتند نیز با آن همراهی و همدلی داشتند. دستاوردهای این اعتراضات نیز بسیار مهم بود و تلنگری جدی به ساختار سیاسی زد که عقب نشینی از مواضع متصلب خود را پذیرفته اند. این اعتراضات گسست جدی میان بخش های مهمی از جامعه و حکومت ایجاد کرد که ترمیم آن حتی اگر شدنی باشد بسیار سخت است.

با فاصله گرفتن از یک حادثه و کاستن از هیجانات آن، ابعاد مختلفی از آن مشخص می شود. با گذشت زمان نسبت اعتراضات سال 1401 را با اعتراضات 3 دهه اخیر یعنی در سال های 1376 در پی حوادث کوی دانشگاه، در سال 88 اعتراضات پس ازانتخابات، اعتراضات اقتصادی سیاسی 96 و اعتراضات 1398 چگونه می‎بینید؟

هر کدام از اینها نمودهای بخشی از ناترازی های گوناگون و متأثر از آن ها هستند. ناترازی هایی که حکومت علاقه ای به پذیرش وجود آن ها نداشته است. بنابراین فصل مشترک همه اینها وجود ناترازی بیش از اندازه است؛ ولی موضوعات و نحوه شکل گیری آن ها با یکدیگر فرق دارد. برخی به سرعت سیاسی یا خشن شدند. برخی به وسیله دست های پشت پرده داخل در سیاست، راه اندازی یا حمایت شدند. اغلب و در مقایسه با اعتراضات 1401 از خلوص سیاسی و اجتماعی کمتری برخوردار بودند.

این اعتراضات از نگاه برخی تحلیلگران اولین نقش آفرینی نسل z (متولدین دهه 80) تعریف شد. این جوانان چه تفاوتی با دانشجویان و جوانان در اعتراضات سال 76 و 88 دارند و نوع عمل کدام یک از لحاظ سیاسی اثرگذاری بیشتری داشته است؟

به نظر من رهبری اصلی این اعتراضات نه نسل z، بلکه در دست متولدین دهه 60 بود که بیشترین زخم را خورده بودند. جوانتر از آن ها تابع بودند و حتی بزرگتر از آن ها هم پیرو این گروه بودند. اینها اغلب بریده از سیستم بودند و تحصیلکرده و باتجربه بودند. بسیاری از آنان راهی هم به درون این سیستم نداشتند لذا احساس تبعیض بیشتری می کردند.

با توجه به اعتراضات رخ داده در این سال ها و حوادث پس از آن، تصور برخی اپوزیسیون این بود که مردم در جنگ 12 روزه همراهی لازم را نخواهند داشت اما چنین نشد. البته در تحلیل‎های بعدی اقدام دولت‎ و توجه بیشتر به خواست مردم را در کنار روحیه مردم ایران و بلوغ فکری و سیاسی آن ها نیز موثر بر این تصمیم دولت دانستند. عملکرد و نقش دولت قبل در گسترش آن و تاثیر دولت فعلی بر آرام سازی فضا در زمینه سبک زندگی و حجاب اجباری را چگونه می‎دانید؟

این دولت تا اندازه ای در تلطیف فضای پس از 1401 نقش داشته است. به ویژه با جلوگیری از اجرای مصوبه ضدامنیت ملی مجلس و نیز با وجود رویکرد و ادبیات سازنده آقای پزشکیان و دولت در این موضوع. ولی خیلی راه مانده که شکاف ناشی از 1401 ترمیم شود. رفتار مردم در جنگ هم مقوله جداگانه ای است. جنگ و تجاوز اخیر پیش از این که حکومت را تهدید کند موجودیت ایران را تهدید می کرد لذا واکنش مردم هم غیرمنتظره نبود و می توانستند این دو مقوله را تفکیک کنند.