عطاءالله مهاجرانی در روزنامه ایران نوشت: ما مصری ها، شیعیان افراح و شما ایرانیان شیعیان احزان هستید! این سخن و تعبیر اندیشه برانگیز را (اندیشه به هر دو معنی تفکر و نیز دغدغه و بیم) اولین بار در قاهره از مرحوم حسن حنفی فیلسوف و نظریه پرداز معاصر مصری شنیدم.

در قاهره، با او به مسجد رأس الحسین درست درهمسایگی دانشگاه الازهر رفته بودیم. ایام ولادت امام حسین علیه السلام بود. می توانم بگویم از جشن های نیمه شعبان قبل از انقلاب هم رنگین تر بود! دور تا دور مسجد رأس الحسین جمعیت انبوهی حلقه زده بود. در واقع برای عبور از میان جمعیت و گشودن راهی تا مسجد با فشار جمعیت و زحمت روبه رو بودیم. همه خندان و شادمان بودند. بساط چای و قهوه و کیک و شیرینی و سوپ و موسیقی و قوالی و بوی عطر و عود و کندر فضا را پر کرده بود.

مسجد رأس الحسین کانون تمام شادی ها و حضور مردم است. ضریح مسجد شبیه حجله عروس آراسته شده است. از شبکه ضریح می توان انواع ارائه ها را در درون دید؛ ظروف نقره یا آینه ها با قاب طلایی. مردم سبدهای گل می آوردند. سبدهای گل را که معمولاً گل سرخ بود، دور تا دور بالای ضریح می چیدند. عطر گل سرخ فضا را پر می کرد.

نماز خواندیم و به کافه رستورانی در محله خان خلیلی در نزدیکی قهوه خانه مشهور فیتشاوی رفتیم. صحبت مان درباره عزاداری و شادی در مناسک دینی شیعه و اهل سنت گل انداخته بود.

حسن حنفی با پرسشی مرا در مخمصه انداخت. او بارها به ایران سفر کرده بود، با نگاه دقیق و موشکاف و تحلیلگری که داشت، ایران را می شناخت. سالی به ایران آمده بود. تهران، قم و مشهد رفته بود. پرسید شما در ایران در روز تولد امام حسین قبل از انقلاب یا حالا مثل مصری ها مجالس جشن و سرور داشتید؟ الان دارید؟ مکث کرد. گفتم: یک کلمه نه! پرسید چرا چنین است؟

بحث ما آغاز شده بود. تا نماز مغرب به طول انجامید. حسن حنفی گفت: ما مصری ها شیعیان افراح هستیم.

حسن حنفی چهار سال پیش در 86 سالگی به رحمت خدا رفت. آخرین بار 10 سال پیش در قاهره در برنامه معرفی کتابش او را دیدم. اما سخنش برای همیشه در ذهنم زنده مانده است. همین ایام اخیر، وقتی به مجلس جشن میلاد پیامبر محمد مصطفی و امام صادق علیهما السلام در مجلسی در لندن نگاه می کردم، دیدم جشن کم رونق میلاد، بسیار متفاوت از مجالس عزاداری است؛ هم از جهت شکل و نیز محتوا.

ما برای فاطمیه دو دوره 3 روزه از 13 تا 15 جمادی الاولی و از 3 تا 5 جمادی الآخر مجلس عزا داریم، چون دو روایت درباره رحلت فاطمه زهرا سلام الله علی ها مطرح شده است، تا جایی که به دهه فاطمیه معروف شده است. مراجع تقلید هم در این باره و انجام عزاداری در هر دو مناسبت ایام فاطمیه تأکید داشته اند. اخیراً هم برخی در کنار دهه عاشورا و دهه اربعین و دهه فاطمیه تلاش می کنند تا دهه چهارم محسنیه هم در هفته اول ماه ربیع الاول برگزار شود؛ نشانه ای تازه بر همان سخن حسن حنفی. پس هر چه عزاداری پررنگ تر بهتر! البته دیگر آش چنان شور شده که آیات عظام شبیری زنجانی و مکارم شیرازی دهه محسنیه را به رسمیت نشناختند و گفتند چنین امری در شیعه سابقه ای ندارد. خداوند توفیقشان بدهد.

حضرت آیت الله شبیری زنجانی، مرجع بصیر و آینده نگر در نقد طرح عزاداری دهه محسنیه - به روایت پایگاه اطلاع رسانی شان آیت الله شبیری زنجانی ترویج دهه های پیاپی عزاداری را زمینه ساز رویگردانی جامعه از عزای اهل بیت علیهم السلام دانستند و گفتند: همین طور پشت سر هم دهه درست کردن، توسط جامعه قابل پذیرش نیست و به مرور زمان زمینه انکار مجموعه عزاداری ها را به وجود می آورد. افراط در عزاداری ها به تفریط می انجامد.

تمام سخن و سخن تمام همین است! ما هزینه افراط را کم نپرداخته ایم. نمونه زنده و جاری اش، به تعبیر شهید مرتضی مطهری مسأله حجاب است.

تمامی مراسم شادمانی مانند میلاد رسول اکرم و امام صادق علیهم السلام در برابر عزاداری ها رنگ و نمودی ندارد. چرا دو روایت میلاد پیامبر یعنی 12 و 17 ربیع را به عنوان ایام جشن ولادت پیامبر برگزار نمی کنیم؟ چرا سخنرانان درباره پیامبر (ص) سخن نمی گویند؟ چرا از عالمان اهل سنت به مجالس شیعیان دعوت نمی کنیم تا رفت وآمد علمای دین شیعه و سنی به مساجد یکدیگر ترویج شود؟

هفته وحدت را در حد تبلیغات برگزار نکنیم. بگذاریم تا ریشه ها در اعماق جامعه به هم بپیوندند. با شاهین عقلانیت و تسامح عدم تعادل عزاداری و شادی، کفه فوق سنگین عزاداری و کفه پَر وزن شادمانی را به نقطه تعادل برسانیم.

در تاریخ شیعه، به دلیل در اقلیت بودن شیعیان، شهادت امامان (ع) و نیز فقیهان مانند شهید اول و دوم و نیز آزار و زندانی شدن شیعیان، عزاداری تبدیل به پناهگاه شد. گویی شیعیان برای بقای خود و حضور خود، هویت و سبک زندگی مبتنی بر فرهنگ عزا ساختند.

آیا با توجه به تحولات عصری و نسلی، می توان انتظار داشت جوانان و نسل نو این رویکرد را بپذیرند؟ به روایت آیت الله شبیری زنجانی، این راه و رسم ترویج و تشدید دهه های عزاداری نتیجه عکس نمی دهد؟ نداده است؟ چرا ما امام حسین (ع) و امامت او را در 10 سال قبل از دهه اول محرم و روز عاشورا نمی بینیم؟

ما امت وسط هستیم و شیعه، مکتب عقلانیت و خردمندی است. مهم ترین کتاب حدیث ما اصول کافی با کتاب العقل آغاز می شود. شیعه مکتب زندگی است. میلاد پیامبر (ص) از 12 تا 17 ربیع را تبدیل به جشنواره ملی- دینی کنیم.

عید غدیر و میلاد امام علی (ع) و دیگر امامان را پر رونق و خوش آب و رنگ جشن بگیریم. بکوشیم شادی بر عزا غلبه کند یا به تعادل برسد. همان طور که در خانه ها عزاداری های خانگی برگزار می کنیم، مجالس جشن خانگی هم به مناسبت میلاد پیامبر (ص) و امامان (ع) برگزار کنیم. این مذهب را تبدیل به مکتب زندگی کنیم!