سید مجتبی موسوی، استادیار پژوهشکده ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، در وبینار حریم گسل ها و برنامه های توسعه شهری با بیان اینکه بحث های مرتبط با حریم گسل ها در کشور طی چهار تا پنج سال اخیر به صورت جدی مطرح شده است، گفت: این موضوع در محافل علمی، نشست ها و سمینارها مورد بحث قرار گرفته و تلاش شده است تا با ارائه شفاف مسائل فنی، مدیریت ریسک گسل ها بهتر بررسی شود.

به گزارش ایسنا، وی با اشاره به تأثیر مدیریت سیاسی بر بحث های فنی افزود: در برخی موارد، به دلیل تضاد منافع یا پروژه های خاص، چینش سخنرانان در نشست ها به گونه ای انجام شده است که مشکلات پروژه خاصی ایجاد نشود و این موضوع گاهی باعث محدودیت در ارائه مسائل فنی شده است.

موسوی با یادآوری نخستین جلسات مطرح شده در کلاب هاوس در 15 دی 1400، اظهار کرد: در آن جلسه به رویه موجود کشور در مواجهه با خطر گسترش سطح گسل ها اشاره کردم و چشم انداز آینده و مشکلات احتمالی برای کشور مورد بحث قرار گرفت.

وی ادامه داد: در سال 1401، دستورالعمل ساخت و ساز منتشرشده در پاییز 99 مورد نقد و بررسی قرار گرفت و در سال 1402 نیز در نشستی که توسط مرکز مطالعات مدیریت برنامه ریزی شهر تهران برگزار شد، رهنمودهایی در زمینه قوانین و مقررات حاکم بر ساخت و ساز ارائه شد تا اشکالات موجود شناسایی شود.

استادیار پژوهشکده ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی با بیان اینکه در سال های اخیر نیز مباحث مرتبط با احداث ساختمان های بلندمرتبه در محدوده های نزدیک به گسل ها مطرح شده است، گفت: نشست های متعددی با حضور مهندسان مشاور و کارشناسان زلزله برگزار شد تا مسائل به صورت فنی و شفاف بررسی شود، از جمله نشست برگزارشده در هتل ولنجک.

وی تأکید کرد: در ابتدا باید دو مفهوم متفاوت را از یکدیگر تمیز دهیم؛ نخست خطر گسیل سطحی و دوم اثرات حوزه نزدیک یا بیرفیلد و پاسخ های ناشی از نزدیک بودن سازه به کوثر گسل ها. در این سخنرانی، تمرکز ما بر خطر گسیل سطحی است و تفاوت آن با سایر اثرات زمین لرزه باید مورد توجه قرار گیرد.

موسوی با بیان اهمیت شفاف سازی مسائل فنی گفت: هدف ما ارائه دیدگاهی فنی و علمی درباره خطر گسل سطحی است تا در برنامه ریزی شهری و طراحی سازه ها، تصمیم گیری های دقیق تر و ایمن تری انجام شود.

استادیار پژوهشکده ژئوتکنیک پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی با بیان جزییات خطر ناشی از جابجایی تفاضلی دو سوی گسل گفت: اگر این جابجایی به سطح زمین برسد و به خاک و سازه های روی آن منتقل شود، اثر قابل توجهی بر عملکرد سازه ها خواهد داشت.

موسوی با اشاره به تصاویر ارائه شده در این زمینه یادآور شد: در این تصاویر، جابجایی قائم تا دو متر و افقی حدود یک و نیم متر مشاهده می شود که تفاوت قابل توجهی با طراحی های معمول مهندسی پی و سازه دارد و نشان می دهد خطر گسل سطحی می تواند به شکل ویژه ای سازه ها را تحت تأثیر قرار دهد.

وی خاطر نشان کرد: نقطه عطف توجه جهانی به خطر گسل سطحی در سال 2019 میلادی رخ داد، زمانی که دو زلزله بزرگ در ترکیه و تایوان اتفاق افتاد و گستره زیادی از گسل ها مشاهده شد. برخی سازه ها، حتی با طراحی مناسب، دچار چرخش و جابجایی شدند، اما آسیب جدی به ساختمان وارد نشد. این موضوع اهمیت بررسی دقیق خطر گسل سطحی را نشان می دهد.

موسوی با اشاره به آیین نامه 2800 در ایران گفت: از ابتدای دهه 80 شمسی، این آیین نامه به صراحت بیان می کرد که احداث ساختمان بر روی یا مجاور گسل های فعال که احتمال ایجاد شکستگی سطحی در هنگام زلزله دارند، باید اجتناب شود و در صورت لزوم، ضوابط فنی ویژه برای این سازه ها لحاظ شود.

وی تاکید کرد: با توجه به اینکه بسیاری از کلان شهرهای ایران بر روی یا در مجاورت گسل های فعال احداث شده اند، توجه به این موضوع حیاتی است. اهمیت موضوع از همان دوره دکترای من در پژوهشگاه مطرح شد و برنامه های پژوهشی متعددی برای مدل سازی گسترش سطحی و بررسی تأثیر آن بر سازه ها تعریف شد.

موسوی ادامه داد: در 15 سال اخیر، همراه با دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری، اثر گسل سطحی بر تونل ها، لوله ها و سازه های مختلف بررسی شده است. نتایج این پژوهش ها در کنفرانس های جهانی زلزله ارائه شده و ایران به عنوان یکی از مراجع علمی معتبر در زمینه گسترش سطحی شناخته شده است.

وی با توضیح نحوه انتشار گسل ها در خاک افزود: مطالعات ما نشان داده است که هر چه به هسته گسل نزدیک می شویم، شدت گسترش کاهش می یابد. این نتایج در طراحی مهندسی و ارزیابی خطر گسل سطحی بسیار حائز اهمیت است و باید در محدورد توجهوده چند ده متر از سطح زمین به دقت مورد توجه قرار گیرد.

این استادیار پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی تأکید کرد: یکی از سؤالات مهم این است که چرا برخی سازه ها بر روی گسل های فعال آسیب ندیده اند. پاسخ به این سؤال بستگی به مقدار جابجایی، فاصله از هسته گسل و طراحی سازه دارد. از همان زمان، هدف ما بررسی و مدل سازی دقیق خطر گسترش سطحی برای ارزیابی و کاهش ریسک سازه ها بوده است.