مهدی زارع در اعتماد نوشت: زلزله ای به بزرگای 6 در 9 شهریور 1404 در شرق افغانستان در شمال شرق شهر جلال آباد و حدود 140 کیلومتری شرق کابل رخ داد که کانون آن در شهرستان نورگل استان کنر واقع شده بود و تا هفتمین روز پس از سانحه حدود 3هزار کشته برجای گذاشت.

ژرفای زلزله حدود 10 کیلومتر و ماهیت آسیب پذیر ساخت و سازهای مسکونی محلی منجر به اثر مخربی شد. این زلزله باعث تخریب گسترده در استان های کنر، ننگرهار، لغمان و نورستان شد.

این زلزله یکی از مرگبارترین زلزله ها در تاریخ اخیر افغانستان بود و انتظار می رفت تا با رسیدن تیم های امداد و نجات به روستاهای دورافتاده تر و منزوی تر، این ارقام افزایش یابد. هزاران خانه به طور کامل ویران شد.

ارزیابی های اولیه نشان داد که بیش از 6700 خانه آسیب دیده یا با خاک یکسان شده و ده ها هزار نفر بی خانمان شده اند. مناطق آسیب دیده در منطقه ای کوهستانی قرار دارند که خانه ها معمولا با سنگ خشک، گل و مصالح غیرمسلح ساخته می شوند و همین امر آن ها را در برابر لرزش های لرزه ای بسیار آسیب پذیر می کند.

زلزله و پس لرزه های آن باعث زمین لغزش شد که جاده های کلیدی را مسدود کرد و دسترسی تیم های نجات و کمک رسانی به جوامع آسیب دیده را بسیار دشوار ساخت. زیرساخت های ارتباطی نیز مختل شد.

صدها هزار نفر تحت اثر قرار گرفته و بسیاری از روستاها، به ویژه در ولسوالی های نورگل و چوکی کنر، به ویرانه تبدیل شدند. تمام خانواده ها و بخش قابل توجهی از جمعیت آسیب دیده بدون هیچ امکاناتی باقی ماندند.

این زلزله به بحران های جاری کشور، ازجمله فقر شدید، ناامنی غذایی و بازگشت گسترده اخیر پناهندگان افغان از کشورهای همسایه، می افزاید. بسیاری از مناطق آسیب دیده از زلزله، پیش از این نیز تحت فشار هجوم بازگشت کنندگان قرار داشتند.

زلزله در افغانستان یک بحران انسانی پیچیده و چندوجهی است که با وضعیت سیاسی تحت حکومت طالبان تشدید شده است. چالش های پیش روی مردم شدید است و با دشواری در ارائه کمک های موثر تشدید می شود. بسیاری از خانواده ها مجبور به زندگی در چادرهای موقت یا در فضای باز هستند که آن ها را در برابر آب و هوای نامساعد، به ویژه با شروع زمستان، آسیب پذیر می کند.

به نظر می رسد که تلفات زنان و کودکان بخش مهم تری از کل تلفات را تشکیل می دهند. زلزله در کشوری رخ داد که بدون زلزله نیز با مسائل جدی دست و پنجه نرم می کرد و حتی قبل از وقوع سانحه، درصد زیادی از جمعیت برای تامین نیازهای اولیه خود در تلاش توان فرسا بودند.

زلزله ها معیشت، محصولات کشاورزی و زیرساخت ها را نابود می کنند و مردم بیشتری را به فقر می کشانند. بازگشت اجباری تعداد زیادی از پناهندگان افغانستانی در این منطقه زلزله زده از پاکستان منابع را در مناطقی که بیشترین آسیب را از زلزله دیده اند، محدودتر کرده است.

بیمارستان ها و کلینیک ها اغلب با کمبود پرسنل و منابع لازم برای رسیدگی به تعداد زیاد بیماران، به ویژه در مناطق دورافتاده، هستند. زمین ناهموار و کوهستانی و زیرساخت های آسیب دیده (جاده های مسدود شده بر اثر زمین لغزش) دسترسی تیم های نجات و امداد را به دورافتاده ترین و آسیب دیده ترین جوامع بسیار دشوار می کند.

سوءعملکرد طالبان و کمبود منابع و نبود ارتباطات بین المللی متناسب موجب شده تا دولت طالبان با منابع محدود انسانی و مادی قادر به مدیریت مقیاس یک فاجعه بزرگ نیست. درحالی که آن ها درخواست کمک های بین المللی کرده اند و برخی نیروهای محلی را مستقر کرده اند، ظرفیت نیروهای محلی طالبان به شدت کم است. جامعه بین المللی رسما دولت طالبان را به رسمیت نشناخته است.

در نتیجه، بسیاری از کشورها و سازمان های بین المللی کمک های خود را کاهش داده یا محدود کرده اند که منجر به کمبود شدید بودجه برای عملیات بشردوستانه شده است. این موضوع از زمان بازگشت طالبان به قدرت در سال 2021 به طور مکرر مطرح بوده است.

سیاست های محدودکننده طالبان، ازجمله ممنوعیت کار زنان افغان برای سازمان های غیردولتی و سازمان ملل، به طور قابل توجهی مانع از فعالیت آژانس های امدادرسانی شده است. این امر به ویژه مشکل ساز است، زیرا امدادگران زن برای دسترسی و کمک به زنان و دختران به شیوه ای حساس به فرهنگ ضروری هستند.

سازمان های امدادی همچنین مواردی از مداخله طالبان و انحراف کمک ها را گزارش کرده اند. وجود امدادگران زن برای دسترسی و کمک به زنان و دختران در جامعه ای با فرهنگ محافظه کار بسیار مهم است. با توجه به بحران های جهانی متعدد مانند جنگ غزه و جنگ اوکراین که نیاز به توجه و بودجه دارند، وضعیت اسفناک افغانستان از کانون توجه بین المللی محو می شود و خستگی اهداکنندگان به کمبود مداوم و شدید بودجه برای طرح واکنش بشردوستانه برای افغانستان کمک کرده است.

یک چالش اصلی برای جامعه بین المللی این است که چگونه کمک های نجات بخش را بدون مشروعیت بخشیدن ناخواسته به رژیم طالبان یا انحراف کمک ها ارائه بدهد. این معضل منجر به رویکردی پراکنده و اغلب محتاطانه در ارائه کمک ها شده. واکنش بشردوستانه به زلزله، با بحران انسانی از پیش موجود در افغانستان و وضعیت سیاسی پیچیده شده است.

با این حال، طرح واکنش بشردوستانه برای افغانستان قبل از زلزله به شدت با کمبود بودجه مواجه بود و بحران جدید فشار زیادی بر سیستم وارد کرده است. چشم انداز کوهستانی و آسیب به جاده ها به شدت مانع تلاش های امدادی شده و بسیاری از امدادگران را مجبور کرده که برای رسیدن به روستاهای دورافتاده پیاده سفر کنند.