فرارو جاشوا چفن خبرنگار ارشد بخش بین الملل روزنامه وال استریت ژورنال

به نقل از روزنامه وال استریت ژورنال، در روزهای پس از حملات 7 اکتبر 2023 حماس علیه اسراییل، به نشان همبستگی غرب، نمادهای جهانی چون برج امپایر استیت، برج ایفل و دروازه براندنبورگ به رنگ های آبی و سفید پرچم اسراییل درخشیدند. اما کمتر از دو سال بعد، این موج همدلی جای خود را به تردید و فاصله گیری داده است. کارزار نظامی بی وقفه اسراییل در غزه، که به کشته شدن ده ها هزار غیرنظامی، آوارگی صدها هزار نفر و بحرانی کم سابقه از گرسنگی و خطر قحطی انجامیده، جایگاه بین المللی تل آویو را متزلزل کرده و حتی روابطش با متحدان دیرینه را در معرض فرسایش قرار داده است.

این تحولات در دورانی رقم می خورد که شبکه های اجتماعی، تصاویر ویرانی و رنج انسانی را بی وقفه به صفحه تلفن های میلیاردها نفر می رسانند. هاوارد ولفسون، استراتژیست برجسته حزب دموکرات آمریکا، اخیراً در یک پادکست تاکید کرد: جنگ برای دل ها و ذهن ها از دست رفته است؛ واقعیت این است که افکار عمومی با سرعت و شدتی کم سابقه علیه اسراییل در حال چرخش است.

حمله اخیر اسراییل به رهبران سیاسی حماس در قطر، تازه ترین نشانه از سیاست بی پروای دولتی است که به رهبری بنیامین نتانیاهو در هدف گیری دشمنان خود کمتر از همیشه به پیامدهای بین المللی می اندیشد. اسراییل پیش تر عملیات های مشابهی را در لبنان و ایران انجام داده بود، اما این بار دست به اقدامی زد که در خاک یکی از متحدان آمریکا رخ داد؛ درست زمانی که سران حماس برای بررسی طرح آتش بس پیشنهادی واشنگتن در غزه گرد هم آمده بودند. پیامی که از این اقدام مخابره شد آشکار بود: اسراییل تمایلی به گفت وگو ندارد.

دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، با وجود همدلی با هدف حذف حماس، به تندی این حمله را نکوهش کرد و آن را اقدامی بی ثمر برای منافع آمریکا و اسراییل دانست. آلمان و بریتانیا نیز صریحاً این عملیات را محکوم کردند و دولت کانادا اعلام کرد روابط خود با تل آویو را مورد بازنگری قرار خواهد داد. دونالد ترامپ در کنار دیگر متحدان قدیمی اسراییل، نگرانی اصلی را متوجه وجهه این کشور می داند؛ وجهه ای که سال ها به عنوان تنها دموکراسی خاورمیانه بر آن تأکید می شد. او هفته گذشته هشدار داد: شاید جنگ نظامی را ببرند، اما جنگ افکار عمومی را از دست می دهند ـو این برایشان پرهزینه است.

اکنون اکثریت آمریکایی ها با ادامه عملیات نظامی اسراییل در غزه مخالف اند. تازه ترین نظرسنجی ها نشان می دهد 60 درصد از شهروندان ایالات متحده با این جنگ همراهی نمی کنند، در حالی که تنها 32 درصد حامی آن هستند ؛ رقمی که پس از حملات 7 اکتبر بیش از 50 درصد بود. در تحولی تاریخی، برای نخستین بار از سال 2001، شمار آمریکایی هایی که با فلسطینیان همدلی دارند (37 درصد) از حامیان اسراییل (36 درصد) پیشی گرفته است. همچنین نیمی از جمهوری خواهان جوان یا رأی دهندگان متمایل به این حزب، اسراییل را با نگاهی منفی می نگرند.

فراتر از آمریکا، جایگاه اسراییل در اروپا نیز به پایین ترین سطح در تاریخ نظرسنجی ها رسیده است. در بریتانیا، تقریباً نیمی از بزرگسالان بر این باورند که رفتار اسراییل با فلسطینیان شباهتی هولناک به رفتار نازی ها با یهودیان در هولوکاست دارد. هم زمان، نگرش های ضدیهودی در این کشور طی پنج سال اخیر دو برابر شده است. ادامه جنگ، موج تازه ای از یهودستیزی را در سراسر جهان دامن زده؛ موجی که زندگی میلیون ها یهودی را پیچیده کرده و پرسشی بنیادی را پیش روی صهیونیسم قرار داده است: آیا امنیت یهودیان در اسراییل باید به بهای افزایش خطر برای یهودیان در دیگر نقاط جهان تمام شود؟

اسراییل در دو سال گذشته توانست با تضعیف حماس در غزه، فشار بر حزب الله در لبنان و عقب راندن برنامه هسته ای ایران، دست کم در کوتاه مدت احساس امنیت بیشتری به دست آورد. با این حال، بسیاری از تحلیلگران هشدار می دهند که همین جنگ ها ممکن است در بلندمدت نتیجه ای معکوس داشته باشد. خصومت ها در جهان عرب و اسلام حتی در میان دولت های میانه روی خلیج فارس افزایش یافته و در عین حال حمایت متحدان دیرینه اسراییل به ویژه آمریکا، بریتانیا و آلمان رو به افول گذاشته است.

مایکل کاپلو، پژوهشگر اندیشکده انجمن سیاسی اسراییل در واشنگتن معتقد است: وقتی جنگ متوقف شود، اوضاع به حالت پیشین بازنخواهد گشت. نگاه افکار عمومی به اسراییل تغییر کرده و این تغییر پایدار خواهد بود؛ تغییری که پیامدهای گسترده ای در عرصه اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی برای این کشور به همراه دارد.

پیامدهای این شرایط برای سیاست داخلی آمریکا می تواند چشمگیر باشد. به باور مایکل کاپلو، مناقشه اسراییل و فلسطین در انتخابات ریاست جمهوری پیش ِرو به مهم ترین چالش سیاست خارجی حزب دموکرات تبدیل خواهد شد. او پیش بینی می کند که دولت دموکرات آینده ( هر زمان که روی کار آید) احتمالاً فروش سلاح به اسراییل را محدود خواهد کرد. این روند پرسش های تازه ای را در میان استراتژیست های دموکرات برانگیخته است؛ از جمله اینکه آیا کاهش محبوبیت اسراییل می تواند به زیان جاش شاپیرو، فرماندار یهودی پنسیلوانیا و از حامیان دیرینه تل آویو تمام شود اگر او در انتخابات ریاست جمهوری 2028 نامزد حزب دموکرات شود؟

هم زمان، فضای جدید سیاسی در آمریکا به صعود ظهران مامدانی، سیاستمدار 33 ساله سوسیالیست و منتقد جدی اسراییل شتاب بخشیده است. او اکنون شانس بالایی برای پیروزی در رقابت شهرداری نیویورک دارد؛ شهری که پس از تل آویو دومین جمعیت بزرگ یهودیان جهان را در خود جای داده است. پیروزی او نه تنها نیویورک را صاحب نخستین شهردار مسلمان خواهد کرد، بلکه نماد تغییر در معادلات سیاسی آمریکا خواهد بود. بردلی توسک، استراتژیست نامدار دموکرات می گوید: می توانم استدلال کنم که اگر نتانیاهو نبود، مامدانی هم وجود نداشت. در همین حال، در جناح راست نیز برخی از چهره های بانفوذ جنبش ماگا نزدیک به دونالد ترامپ، همچون تاکر کارلسون و استیو بنن، موضعی آشکارا انتقادی نسبت به اسراییل اتخاذ کرده اند؛ نشانه ای از شکافی فزاینده که از مرزهای حزبی گذشته است.

اسراییل همواره به تصویر خود در خارج از مرزها حساس بوده است؛ بخشی به دلیل نیاز یک کشور کوچک در منطقه ای خصمانه به حمایت قدرت های بزرگ و بخشی هم از منظر عاطفی، چرا که تنها دولت یهودی جهان به دنبال جایگاهی پذیرفته شده در عرصه بین المللی است. اما جنگ کنونی هر دو بُعد این معادله را به چالش کشیده است.

چند کشور غربی که سنتاً روابطی دوستانه با اسراییل داشته اند از جمله فرانسه، بریتانیا، کانادا، استرالیا و بلژیک اکنون تصمیم دارند تا پایان ماه جاری کشور فلسطین را به رسمیت بشناسند؛ اقدامی که سال ها از آن پرهیز می کردند. مقامات اسراییلی می گویند چنین تصمیمی در جهان عرب به منزله پاداشی برای حملات حماس تلقی خواهد شد. در همین حال، آلمان، دومین تأمین کننده بزرگ تسلیحات اسراییل بخشی از صادرات نظامی خود به این کشور را به حالت تعلیق درآورده است. حتی جورجیا ملونی، نخست وزیر ایتالیا و یکی از حامیان سرسخت تل آویو، اخیراً هشدار داد: ما در دفاع از اسراییل تردیدی نداشتیم، اما اکنون نمی توانیم در برابر واکنشی که فراتر از اصل تناسب رفته است، سکوت کنیم.

ده ها دانشگاه به ویژه در اروپا، همکاری های علمی خود با مؤسسات اسراییلی را متوقف کرده اند. رییس دانشکده پزشکی دانشگاه تل آویو هشدار داده که در حوزه پزشکی نوعی تحریم خزنده در حال شکل گیری است؛ از جمله جلوگیری از پذیرش پزشکان اسراییلی در دوره های کارآموزی بین المللی. این تغییر تصویر به وضوح در عرصه فرهنگی هم مشهود است. در سال 2019، اسراییل میزبان جشنواره یوروویژن بود و اورشلیم و تل آویو در تبلیغات گردشگری اروپا حضوری پررنگ داشتند. اما امروز، به گفته آمیت سگال، روزنامه نگار اسراییلی، نام اسراییل بیش از هر چیز با غزه، قحطی و گرسنگی گره خورده است. اکنون اتحادیه پخش اروپایی قرار است در دسامبر آینده درباره احتمال اخراج اسراییل از یوروویژن تصمیم بگیرد؛ ایرلند نیز اعلام کرده اگر اسراییل حضور داشته باشد، از شرکت انصراف خواهد داد. در حوزه ورزش، انجمن مربیان فوتبال ایتالیا تعلیق اسراییل از فیفا، نهاد جهانی فوتبال را خواستار شده است.

نسل جوان امروز، اسراییل را نه به عنوان کشوری کوچک و محاصره شده، بلکه به عنوان قدرتی اشغالگر می بیند که با سرسختی سرزمین های فلسطینی را در کنترل خود نگه داشته است. در همین حال، سیاست داخلی اسراییل هرچه بیشتر به سمت راست متمایل شده و ایده الحاق دائمی کرانه باختری که در ادبیات مذهبی یهودیان با نام های یهودا و سامره شناخته می شود از حاشیه به متن سیاست رسمی راه یافته است. نتیجه این تغییرات روشن است: اسراییل کمتر در قامت داوود و بیشتر در هیئت جالوت دیده می شود.

در منازعات پیشین با حماس، بنیامین نتانیاهو همواره تأکید می کرد که نگاه جهانی به اسراییل پس از پایان جنگ بهبود خواهد یافت. اما این بار، طولانی شدن درگیری وضعیت را متفاوت کرده است. برخی از اسراییلی ها نیز به نظر می رسد دیگر تلاشی برای توجیه اقدامات کشورشان در سطح جهانی نمی کنند و باور دارند که افکار عمومی جهان همواره علیه آنان خواهد بود. اشاره مکرر به اتهام نسل کشی که تقریباً بلافاصله پس از آغاز ضدحمله اسراییل مطرح شد، برای این گروه نشانه ای از همین باور است.

بسیاری از نزدیک ترین دوستان اسراییل، حتی در میان یهودیان، از بی توجهی این کشور به تصویر بین المللی اش دلخورند. هاوارد ولفسون، استراتژیست دموکرات، دراین باره گفته است: یا نمی دانند چه رخ می دهد، یا از پیامدهای آن غافل اند. او یادآور می شود که هر جنگ در دو میدان موازی جریان دارد: یکی میدان واقعی نبرد، و دیگری عرصه اطلاعاتی و روابط عمومی برای جلب افکار عمومی. به باور او، اسراییل در جنگ غزه اگرچه در میدان نظامی دست بالا را دارد، اما در نبرد برای دل ها و ذهن ها با چالش های سخت تری روبه رو است.

حمله 7 اکتبر تنها یک روز به طول انجامید، اما پاسخ نظامی اسراییل نزدیک به دو سال است ادامه دارد. تصاویر اولیه از حمله حماس خیلی زود جای خود را به عکس های ویرانی غزه و اجساد غیرنظامیان دادند؛ تصاویری که اکنون 23 ماه است بی وقفه در شبکه های اجتماعی بازنشر می شوند. شلومو بن عمی، وزیر خارجه پیشین اسراییل، در تحلیلی نوشت: اسراییل هنوز ماهیت میدان های نبرد امروز را درک نکرده است؛ میدان هایی که دیگر محدود به خاک جنگ نیستند، بلکه به عرصه عمومی جهانی و گرداب پرآشوب شبکه های اجتماعی کشیده شده اند؛ جایی که حماس در چشم بسیاری به نماد مقاومت قهرمانانه تبدیل شده است.

آنچه اسراییلی ها از جنگ می بینند، با برداشت جهانی فاصله ای عمیق دارد. رسانه های داخلی اسراییل به ندرت تصاویر قربانیان غزه را نمایش می دهند؛ در عوض، تمرکز اصلی بر ماجرای گروگان هاست. همین تمرکز سبب شده بسیاری از شهروندان اسراییل درنیابند چرا جامعه جهانی تا این حد خشمگین است، به ویژه آن که به باور آنان آغازگر درگیری حماس بوده است.

پیتر لرنر، سخنگوی پیشین ارتش اسراییل استدلال می کند که کشورش پاسخ های محکمی برای رد اتهام های جنایات جنگی یا نسل کشی دارد. او می گوید: اگر بیش از 60 هزار فلسطینی کشته شده باشند و یک سوم آن ها عضو حماس بوده باشند، نسبت تلفات غیرنظامیان در مقایسه با بسیاری از جنگ های مدرن به ویژه در مناطق شهری متراکم و بی پناه پایین تر است. با این حال، لرنر اذعان دارد که چنین محاسباتی در برابر تصاویر تلخ رنج و مرگ غیرنظامیان عملاً کارایی ندارد و افکار عمومی را قانع نمی کند.

اتهام های نسل کشی علیه اسراییل تا حد زیادی از سخنان رهبران این کشور پس از 7 اکتبر اعتبار گرفته است. در اواخر 2023، آفریقای جنوبی پرونده ای را در دیوان بین المللی دادگستری گشود و به نقل قول های صریحی از مقامات اسراییلی استناد کرد. یوآو گالانت، وزیر دفاع، پا را فراتر گذاشت و گفت اسراییل با حیوانات انسانی می جنگد و وعده داد که هیچ برق، آب، غذا یا سوختی به غزه وارد نخواهد شد. او بی پرده اعلام کرد: ما همه چیز را نابود خواهیم کرد.

پیتر لرنر، سخنگوی پیشین ارتش اسراییل، بر این باور است که دولت فاقد روایتی یکپارچه درباره چرایی جنگ در غزه بوده است. اهداف رسمی یعنی آزادی گروگان ها و پایان حاکمیت حماس و جایگزینی آن با نهادی غیرتهدیدکننده بارها با اظهارنظرهای متناقض مقامات در مورد جابه جایی فلسطینیان یا الحاق کرانه باختری تضعیف شده است. او هشدار می دهد: برای موفقیت، نیاز به هدفی نهایی و دست یافتنی است؛ هدفی که مردم آن را بفهمند و همه نهادهای حکومتی در یک مسیر حرکت کنند. بدون چنین هدفی، هر مقام راه خود را می رود و این میان، تنها سردرگمی و بی اعتمادی در میان متحدان اسراییل برجای می ماند.

آمیت سگال، روزنامه نگار اسراییلی، برآورد کرده است که جنگ برای کشورش تا کنون حدود 300 میلیارد شکل (نزدیک به 89 میلیارد دلار) هزینه داشته است. با این حال، او تردید دارد که حتی یک میلیارد شکل از این رقم صرف ابتکارهای دیپلماسی عمومی یا روابط بین الملل مانند دعوت از سیاست گذاران و تأثیرگذاران شبکه های اجتماعی به اسراییل شده باشد.

الیاهو استرن، استاد تاریخ یهود در دانشگاه ییل تاکید می کند که اسراییل در گذشته با نوعی عمل گرایی استراتژیک توانسته بود خواسته های خود را با واقعیت های پیرامون متوازن کند. او به سال 1948 اشاره می کند؛ زمانی که اسراییل طرح تقسیم سازمان ملل را پذیرفت، هرچند قلمرویی به مراتب کمتر از ادعای اولیه به دست آورد ؛ تصمیمی که رهبران فلسطینی از اتخاذ آن سر باز زدند. در دهه های بعد نیز اسراییل در سازش های گوناگون بخشی از سرزمین های تصرف شده را در ازای صلح واگذار کرد.

به باور استرن، اما جنگ کنونی و هدف اعلام شده آن یعنی نابودی کامل توان نظامی و حکمرانی حماس نقطه گسست از این عمل گرایی تاریخی است. او می گوید: اسراییل هیچ گاه پیش تر چنین زبان حذف گرایانه ای به کار نبرده بود. هرگز نگفته بود می خواهد ایران را نابود کند. شما نمی توانید همه دشمنانتان را ریشه کن کنید؛ باید یاد بگیرید این چالش ها را مدیریت کنید. از منظر راهبردی، استرن هشدار می دهد که سود حاشیه ای کشتن شمار بیشتری از نیروهای حماس باید در برابر خطرات ادامه جنگ در غزه سنجیده شود. او یادآور می شود حتی اگر دیوان بین المللی دادگستری حکم دهد که اسراییل مرتکب نسل کشی شده است، تل آویو ممکن است این حکم را نادیده بگیرد؛ اما پرسش اصلی آن است که در چنین شرایطی چه بر سر جایگاه شهروندان اسراییلی خواهد آمد، وقتی یک سرباز پیشین بخواهد از اروپا یا آمریکای جنوبی عبور کند؟ استرن در نهایت می گوید: اسراییل کشوری کوچک است؛ انزوا برایش اهمیت حیاتی دارد. دولت اسراییل می گوید که باید حماس ریشه کن شود، اما چه ارزشی دارد اگر حق با شما باشد ولی در نهایت منزوی بمانید؟