کوروش احمدی در سرمقاله روزنامه شرق نوشت: در شرایطی که 12 روز بیشتر تا پایان دوره 30روزه اسنپ بک باقی نیست، بر مبنای داده های موجود و کنش سیاسی مقامات ایرانی و سه کشور اروپایی، مشکل می توان تصور کرد که راهی برای توقف روند اسنپ بک و جلوگیری از بازگشت قطع نامه های شورای امنیت علیه ایران وجود دارد. این در حالی است که در دوره کنونی، اسنپ بک مهم ترین موضوعی است که در دستور کار سیاست خارجی ایران و رابطه ایران با جهان خارج وجود دارد.

در شرایطی که آمریکا قبلا از برجام خارج شده و ایران نیز در قالب تدابیر جبرانی، برجام را ترک کرده بود، دو گام دیگر تا مرگ قطعی برجام باقی نیست؛ بازگشت قطع نامه های شورای امنیت علیه ایران و اقدام اتحادیه اروپا برای بازگرداندن تحریم هایی که در پی برجام لغو شدند. این در حالی است که بدون تردید برجام در محدوده مواضع کنونی نظام بهترین امکانی بود که برای ایران وجود داشت. به لحاظ حقوقی، هنوز در این 12 روز پیش رو امکان توقف اسنپ بک وجود دارد. در چارچوب بند 13 قطع نامه 2231، سه کشور اروپایی همچنان می توانند به شورای امنیت اطلاع دهند که مشکل حل شده است ، اما مشکل سررسید 26 مهر (18 اکتبر) برای مختومه شدن قطع نامه 2231 همچنان باقی خواهد بود.

در این سررسید و در صورت مختومه شدن کلیت قطع نامه مذکور، نه تنها شش قطع نامه ضدایرانی برای همیشه بازگشت ناپذیر خواهند شد، بلکه برنامه هسته ای ایران نیز از دستور کار شورای امنیت خارج خواهد شد. امکان پذیرش چنین گزینه ای برای چهار کشور غربی عملا منتفی است. حتی اگر توافقی بین ایران و 1+5 برای احیای برجام هم شکل می گرفت، باز هم آن چهار کشور حتما خواستار تمدید قطع نامه 2231 با هدف حفظ اسنپ بک در آن برای تضمین پایبندی ایران به توافق جدید می شدند.

بنابراین راه حل پیشنهادی آن ها برای تمدید سررسید حاوی سه پیش شرط بود: همکاری ایران با آژانس، حسابرسی مقادیر اورانیوم غنی شده و مذاکره ایران و آمریکا برای یک توافق جدید. اگر این شرایط محقق نشود، با توجه به سررسید 26 مهر، چهار کشور غربی بر نهایی شدن اسنپ بک اصرار خواهند داشت.

توافق مثبت و امیدبخش بین ایران و آژانس در قاهره می توانست برای تحقق دو پیش شرط اول و دوم راه گشا باشد، اما در ادامه مشخص شد زمان بندی ایران و آژانس و سه کشور اروپایی با هم نمی خواند و به روزهای باقی مانده از دوره 30روزه اسنپ بک نمی رسد. ایران از انجام بررسی های امنیتی و زیست محیطی در مراکز هسته ای بمباران شده، تهیه گزارش و کسب نظرات شورای عالی امنیت ملی و سپس ارائه گزارش به آژانس و مذاکره برای انجام بازرسی ها سخن گفت. سه کشور اروپایی نیز در بیانیه ای در جریان شورای حکام آژانس از بازرسی های بلافاصله و فوری سخن به میان آوردند.

درباره مذاکره ایران و آمریکا نیز سه کشور مذکور در همان بیانیه از مذاکرات مستقیم و بدون قید و شرط سخن گفتند که معلوم نیست مورد قبول طرف ایرانی باشد. مشکل مهم تر اروپا اکنون این است که اگر این روند 30روزه را متوقف کند، تنها از طریق تمدید سررسید می تواند اسنپ بک را حفظ کند. تمدید نیز به عنوان یک تصمیم ماهوی شورای امنیت باید از سد وتوی روسیه، چین و آمریکا بگذرد.

اگر اروپا امکان این دوره 30روزه را از دست بدهد، تضمینی نیست که چین و روسیه قطع نامه برای تمدید سررسید قطع نامه 2231 را وتو نکنند و در نتیجه با عبور از سررسید 26 مهر، قطع نامه مختومه و اسنپ بک برای همیشه منتفی نشود. بنابراین، هم به خاطر سه شرط اروپا و هم به دلیل تنگی فرصت، اروپا ظاهرا راهی جز به سرانجام رساندن اسنپ بک موجود در مقابل خود نمی بیند. در این میان، فشار آمریکا را نیز باید وارد معادله کرد.

تصمیم برای فعال کردن مکانیسم ماشه در 15 جولای و بعد از یک نشست تلفنی وزرای خارجه سه کشور با همتای آمریکایی گرفته شد. بعد از ارسال نامه 28 اوت و درحالی که سه کشور اروپایی نسبت به توقف این روند از طریق تفاهم با ایران اظهار امیدواری کردند، آمریکا تنها اظهار امیدواری به نهایی شدن اسنپ بک کرد. بازگشت شش قطع نامه کاملا به سود آمریکاست و این کشور که تا پیش از این به خاطر خروج از برجام هیچ کنترلی روی اسنپ بک نداشت، با استفاده از حربه وتو و اعمال کنترل بر آن قطع نامه ها، اهرم فشار تازه ای از کانال شورای امنیت به دست خواهد آورد.

تصور مقامات ما ممکن است اکنون این باشد که در این مرحله راهی برای توقف اسنپ بک وجود ندارد. ممکن است حق با آن ها باشد، اما حداقل از دو، سه ماه قبل مسیر پیش رو کاملا مشخص و قطعی بود و انتظار اقدامی می رفت. سؤال اکنون این است که راهبرد برای مراحل بعد چیست؟ آیا قرار است فقط نظاره گر اوضاع باشیم و توکل به خدا کنیم یا طرح و برنامه ای نیز در دست بررسی و اجراست؟