مهرداد پارسایی در ایران نوشت: سریال شغال ساخته بهرنگ توفیقی چند هفته است از پلتفرم فیلیمو در حال پخش است؛ اثری با حضور بازیگران شناخته شده و قصه ای که می توانست اثرگذار باشد، اما اضافه کردن خرده روایت های متعدد، مسیر کلی آن را تغییر داده و در نتیجه خروجی را به یک سریال متوسط تبدیل کرده است.

شغال ظاهراً می خواهد روایتی جنایی و روانشناختی از مناسبات قدرت و خشونت ارائه کند، اما در عمل با ضعف های جدی در فیلمنامه و پرداخت شخصیت ها روبه روست. ریتم کُند، خرده پیرنگ های زائد و تمرکز بیش از اندازه بر ذهنیات متجاوز، سریال را از مسیر اصلی خود خارج کرده و نتیجه را به اثری تبدیل کرده که اصولاً دیگر به قربانیان نمی پردازد.

از منظر محتوایی و تحلیل شخصیت ها، شغال با چالشی جدی مواجه است؛ از شخصیت های فرعی گرفته که در قسمت های اولیه سریال حضور مقطعی داشتند تا کاراکترهای مرکزی که بار درام قصه را به دوش می کشند. به طور خاص نگاهی به رفتار شخصیت های اصلی سریال مثل آوا، سیاوش، کامیار و آزاد نشان می دهد که هیچ کدام به درستی طراحی نشده اند و ضعف های ریز و درشتی در کنش و واکنش های آن ها وجود دارد. اما جدا از این موارد، موضوعی که به طور خاص در چند قسمت اخیر شغال بسیار مورد توجه قرار گرفته، سفیدنمایی یا توجیه رفتار شخصیت منفی در سریال است.

شخصیت کامیار، با بازی امیرحسین فتحی، در روایت سریال تا حدی با مظلوم نمایی مواجه می شود؛ یعنی گذشته یا انگیزه های او به گونه ای روایت می شود که مخاطب بتواند با او همدلی کند یا حتی رفتار خشونت آمیز او را به نوعی قابل فهم تصور کند. این رویکرد، در حالی که ممکن است از منظر روانشناسی شخصیت قابل دفاع باشد اما از نظر اخلاقی و اجتماعی خطرناک است.

برای مثال، زمانی که سریال به خاطرات او از کودکی و فشاری که ناپدری اش به او وارد کرده می پردازد، گویی قصد دارد این شخصیت را قربانی شرایط نشان دهد. در حالی که چنین رویکردی می تواند باعث شود مخاطب به صورت ناخودآگاه از شدت قضاوت خود نسبت به رفتار خشونت آمیز او بکاهد و حتی به نوعی با او همذات پنداری کند.

این مسأله در نقدهای اجتماعی و رسانه ای، به عنوان تضعیف مسئولیت اخلاقی شخصیت شناخته می شود و ضرورت پرداختن به آن در نقد آثار جنایی را پررنگ می کند. یعنی ما با اثری مواجه هستیم که تلاش می کند در پس رفتار خارج از عرف شخصیت او را قربانی وقایع رخ داده در کودکی اش معرفی کند.

مشکل دیگر سریال اینجاست که فیلمساز با انتخاب زاویه دید، عملاً قربانی را به حاشیه رانده است.

در حالی که باید تا چند قسمت پس از شوک قسمت اول تجربه آوا و پیامدهای روانی و اجتماعی حاصل از این حادثه وحشتناک به مرکز روایت بیاید و تمرکز بر ذهنیات کامیار، تلاش برای توجیه کردن پدرش و بهتر کردن روابط با برادر ناتنی اش باعث شده صدای اصلی خاموش شود. این جابه جایی خطرناک است؛ چون به جای بازنمایی درد و پیامد خشونت، مخاطب را وارد ذهن متجاوز می کند و با تکرار این روند همدلی برانگیز، بار منفی کنش او را کاهش می دهد.

در این میان بهرنگ توفیقی در کارگردانی هم با استفاده از نماهای طولانی و نورپردازی های نمادین، عملاً ذهن کامیار را به مرکز جهان سریال تبدیل کرده است.

شغال می توانست فرصتی باشد برای گفت وگوی جدی تر درباره خشونت و فساد، اما به اثری تبدیل شده که بیش از هر چیز، مسئولیت اخلاقی روایت را نادیده می گیرد. سفیدنمایی متجاوز نه تنها کیفیت هنری سریال را مخدوش کرده، بلکه پیام اجتماعی خطرناکی هم منتقل می کند؛ پیامی که تجاوز را قابل توضیح، قابل درک و در نهایت، کم اهمیت جلوه می دهد. تا اینجا چنین بوده و امیدواریم در ادامه دغدغه اصلی سریال قوام یابد.