قطعنامه پیشنهادی عربستان و فرانسه موسوم به بیانیه نیویورک درباره راه حل دوکشوری برای بحران فلسطین در حالی با اجماع مجمع عمومی سازمان ملل به تصویب رسید که جمهوری اسلامی ایران در رای گیری مربوط به آن شرکت نکرد. اگرچه این قطعنامه مربوط به مجمع عمومی و غیرالزام آور بوده و کارکردی سیاسی دارد، اما غیبت ایران به عنوان یکی از طرف های درگیر در موضوع فلسطین در رای گیری برای آن، مورد توجه واقع شد.

به گزارش هم میهن، این قطعنامه که در آستانه نشست سران مجمع عمومی سازمان ملل در 22 سپتامبر تصویب شد، 142 رای مثبت، 10 رای منفی و 12 رای ممتنع گرفت. در میان 193 کشور عضو سازمان ملل، آمریکا، اسراییل، آرژانتین و مجارستان از جمله اعضایی بودند که به این قطعنامه پیشنهادی رای منفی دادند. علاوه بر ایران، کشورهای عراق، افغانستان، تونس، ونزوئلا، توالو، بنین، بولیوی، وانواتو، کیریباتی، اسواتینی (سوازیلند)، بوتان، اریتره و چند کشور دیگر در این رای گیری غایب بودند.

اهمیت این موضوع در آستانه برگزاری نشست سران از آن جهت است که برخی کشورها مانند بریتانیا، کانادا، فرانسه، بلژیک و استرالیا در جریان نشست پیش رو، به رسمیت شناختن کشور فلسطین را اعلام کردند.

نمایندگی ایران در سازمان ملل، به دنبال غیبت در این رای گیری، در نامه ای رسمی، دلایل خود را برای عدم حضور در رای گیری اینگونه اعلام کرد: جمهوری اسلامی ایران پیوسته خواستار آتش بس فوری و بدون قیدوشرط در غزه، دسترسی بدون مانع به کمک های بشردوستانه و بازسازی با احترام کامل به حقوق مردم فلسطین بوده است، ایران همچنین حمایت بی دریغ خود را از مقاومت پایدار مردم فلسطین در برابر اشغال، مداخله خارجی و سیاست های آپارتاید یادآوری می کند.

ایران تأکید می کند که صلح پایدار تنها از طریق پایان دادن به اشغال و تحقق کامل استقلال و حاکمیت کشور فلسطین حاصل می شود، این امر باید مبتنی بر اراده واقعی ساکنان اصلی آن، مسلمانان، یهودیان و مسیحیان، باشد که از طریق یک همه پرسی آزاد و فراگیر، همان طور که در سند S/2019/862 پیشنهاد شده است، ابراز شود.

قطعنامه مصوب مجمع عمومی، بیانیه ای هفت صفحه ای است که فرانسه و عربستان آن را پیگیری می کنند. در این بیانیه که راه حل دوکشوری یا دودولتی (هر دو عنوان در ترجمه ها استفاده شده است) را ارائه می دهد، انتقاداتی نسبت به حماس مطرح شده که بخشی از علت اعتراض ایران به آن است: این سند سازمان ملل علاوه محکومیت اقدامات رژیم اسراییل در غزه شامل حملات اسراییل علیه غیرنظامیان در غزه، زیرساخت های غیرنظامی، محاصره و گرسنگی ، اقدامات حماس از جمله حمله 7 اکتبر را نیز محکوم کرد.

این بیانیه از استقرار یک مأموریت بین المللی موقت برای ایجاد ثبات در نوار غزه سخن می گوید که متشکل از کشورهای عربی و احتمالاً اروپایی خواهد بود تا مانع باقی ماندن نیروهای اسراییلی در منطقه پس از توقف جنگ و تسهیل واگذاری مسئولیت های امنیتی به تشکیلات خودگردان فلسطینی شود. اقدام ایران در سازمان ملل، با واکنش های اندکی در فضای داخلی کشور روبه رو شد. صداوسیما در گزارشی خبری به صورت منفی این قطعنامه را مورد توجه قرار داد.

ابراهیم اصغرزاده، رییس کمیته سیاسی جبهه اصلاحات نیز در توییتر نوشت: ایران باعدم حضور خود در رأی گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد، در حقیقت به تشکیل دولت فلسطین نه گفت، درحالی که اکثریت جهان آری گفتند؛ یعنی اینجا در هنوز بر همان پاشنه سابق می چرخد. شرکت نکردن ایران یعنی تضعیف چانه زنی در دیپلماسی آینده و ادامه سیاست خارجی در خدمت ایدئولوژی و دور شدن از اجماع جهانی، و نتیجه آن انزوایی است که هزینه هایش را مردم می پردازند. رأی ندادن ایران در مجمع عمومی، عملاً همان کارکرد رأی منفی را داشت؛ یک پاس گل آشکار به اسراییل و آمریکا که تنها مخالفان جدی طرح بودند.

مهدی ذاکریان، استاد حقوق بین الملل در تحلیل تصویب این قطعنامه در سازمان ملل، گفت: اگر بخواهیم از منظر حقوق بین الملل به این موضوع نگاه کنیم، از قطعنامه طرح تقسیم فلسطین در 1947 تا امروز، قطعنامه ها و بیانیه های مختلفی در مجمع عمومی، شورای امنیت و شورای حقوق بشر سازمان ملل درباره موضوع فلسطین صادر شده است.

اما در روابط و سیاست بین الملل باید به این موضوع نگاه کنیم که عرصه عمل چه وضعیتی دارد. چه چیزی به نفع مردم فلسطین و چه چیزی به ضرر آن هاست. آن ها حدود 90 سال است که در چنین وضعیتی هستند. در عمل آنچه می بینیم، این است که قطعنامه ای صادر شده و با اکثریث نزدیک به دوسوم آرا به تصویب رسیده و مخالفان اندکی دارد. اتفاقاً مخالف اصلی آن هم اسراییل است. طبیعتاً اسراییل چیزی که به نفع مردم فلسطین باشد را نمی پسندد. به نظرم جامعه بین الملل حرکت خوبی انجام داد که تا آستانه اجلاس مجمع عمومی این اقدام را پیش ببرد.

این که دولت مستقل فلسطینی به رسمیت شناخته و از حقوق کامل یک دولت بهره مند شود، اسراییل را با چالش مواجه خواهد کرد. اگر نوار غزه نیز تحت سیطره یا تحت قلمرو تشکیلات خودگردان باشد، دست اسراییل از اساس بسته خواهد بود و یک نیروی متجاوز به دولتی دیگر محسوب می شود. در نهایت این موضوع به نفع مردم فلسطین است.

او در پاسخ به این سوال که آیا اقدام ایران مثبت تلقی می شود یا نه؟ گفت: آنچه ایران انجام داد، حرکتی معکوس در راستای حقوق مردم فلسطین بود. شعارها و خواسته هایی که در بیانیه نمایندگی ذکر شده، خوب هستند. اما اینکه آیا آرزوهای مذکور به مردم فلسطین کمک یا رسیدن آن ها به حاکمیت ملی را تسریع می کند، به نظر می رسد که این گونه نیست. موضع ایران همه پرسی است که سال ها پیش مطرح شده و بر اساس عدالت است.

با این شرایط، چنین اقدامی ظرف یک قرن آینده هم اتفاق نمی افتد. حدود سه دهه از این پیشنهاد ایران می گذرد و هر روز کمرنگ تر می شود. به راه حل تشکیل دو دولت هم آسیب می زند. آنچه می توانست ملموس باشد، یک دولت مستقل فلسطینی بود. اسراییل الان وجود دارد، عضو سازمان ملل است و از همه امکانات یک دولت بهره می برد. حتی با کشورهای اسلامی منطقه از جمله قطر که اخیراً به آن حمله کرد مراوده و ارتباطات تجاری و تا حدی سیاسی دارد.

آنچه ایران دارد انجام می دهد، اقدامی یکسویه است که برای مردم فلسطین نتیجه عملی ندارد. چیزی نیست که به صورت بالفعل در اختیار مردم فلسطین قرار بگیرد. ایران به نظر من با این غیبت، فشاری که می توانست با رای مثبت به قطعنامه بر اسراییل وارد کند را از دست داد. یا آن حقی که می توانست برای تشکیل دولت فلسطین مدنظر قرار دهد را تقویت نکرد. در حالی که می توانست رای مثبت بدهد و بیانیه خود را هم قرائت و اعلام موضع کند. این ها منافاتی با یکدیگر نداشتند.

وقتی این موضوع از سوی عربستان و فرانسه مطرح شد و کشورها موضوع به رسمیت شناختن فلسطین را طرح کردند، به این موضوع پرداختم که ایران باید به رایزنی با فرانسه و عربستان بپردازد.

با این محورها همکاری بکند. چون به نفع مردم فلسطین است و ایران می تواند نقش مثبت و سازنده خود را به عنوان کشوری که از راه های دیپلماتیک و چندجانبه برای کمک به مردم فلسطین استفاده می کند، ایفا کند. نه راه هایی که موجب مزاحمت برای مردم ایران باشد. ایران می توانست بانی این قطعنامه باشد و حتی اگر نبود، با بانیان آن همکاری کند. این طنز روزگار است که ایران در چنین جلسه مهمی غیبت کند. در شأن ایران نیست که به دیپلماسی WC رو بیاورد و کنار کشورهای ضعیف قرار بگیرد.

ذاکریان تاکید کرد: کشورهایی موقع رای گیری در مجمع به سرویس بهداشتی می روند که نمی خواهند مورد مذمت یا مجازات یکی از طرف های دعوا قرار بگیرند. نام کشورهایی که در این رای گیری شرکت نکردند را نگاه کنید. قرار گرفتن ایران کنار این کشورها باعث تاسف است. مثلاً کشورهایی که در این مورد، نمی خواهند تحت فشار لابی اسراییل در آمریکا یا فشارهای اقتصادی قرار بگیرند. یا اینکه به هر دو طرف بگویند ما علیه شما اقدامی انجام ندادیم.

این استاد دانشگاه درباره طرح ایران برای حل مسئله فلسطین گفت: ایران طرح رفراندوم عمومی را مطرح می کند. این همه پرسی را به رای بگذارند. اگر رای ندارد که نمی شود این کار را برای مردم فلسطین کرد و منافع ملی خود را هم به خطر انداخت. وقتی چنین طرحی پنج یا 10 رای داشته باشد، نشان می دهد که منزوی شده ای و منافع ملی در حال آسیب دیدن است. این ها مسائل پیچیده ای نیست.

متاسفانه شاهد این هستیم که دولت آقای پزشکیان در کنار تمام ناترازی هایی که با آن روبه روست، حتی در سیاست خارجی هم ناترازی دارد. برای رفع این ناترازی نیازی به ساختن نیروگاه نیست. نیاز آن بهره مند بودن از تخصص و بینش صحیح از مسائل بین المللی است. مسائلی مانند غنی سازی، مذاکرات هسته ای یا مسائل حقوق بشر پیچیده هستند.

اما ساده ترین چیز این است که ارزیابی داشته باشیم آن قطعنامه به نفع مردم فلسطین یا ضرر آن ها است. آنچه رخ داد نشان می دهد که ارزیابی شان نادرست است. چون نزدیک به دوسوم کشورها رای مثبت دادند و ایران آنقدر نظرش ضعیف است که از دیپلماسی سرویس بهداشتی استفاده کرد. این قطعنامه مناسب نبود؟

او ادامه داد: شاه با اسراییل کار می کرد، تبادلات امنیتی و اقتصادی داشت و دو طرف سفارت شان به صورت دوفاکتو راه اندازی کرده بودند. اما سال 1975 دولت وقت ایران به قطعنامه صهیونیسم برابر نژادپرسی در سازمان ملل رای داد. این سیاست خارجی فعال است. چراکه می داند فشار افکار عمومی در جامعه بین الملل علیه اسراییل بالاست و باید به این موضوع رای مثبت بدهد.

همان اقدامی که امروز کشورهایی مانند ترکیه، امارات و عمان هم انجام می دهند. اما ایران در چنین جایی که در حال مخاصمه با اسراییل است، کشور مورد حمله قرار گرفته، افسران، ژنرال ها و دانشمندهایش را هدف گرفتند، به قطعنامه ای که اسراییل با آن مشکل دارد رای نمی دهد. درحالی که اگر دولت مستقل فلسطینی به وجود بیاید، منجر به تضعیف اسراییل می شود.

در رای گیری چنین قطعنامه ای باید غایب باشیم؟ گویا تصمیم ها گرفته می شود و بعد می گویند مطابق منافع ملی است. به ما بگویند این تصمیمات چه کمکی به ما کرده است؟ این عدم حضور چه کمکی به قدرتمند شدن ما کرد؟ آن هم در زمانی که 142 کشور رای مثبت دادند و دولت ترامپ هم در حال ایجاد محدودیت برای حضور نمایندگان تشکیلات خودگردان در مجمع عمومی است. ایران باید در چنین شرایطی موضعی همراه با جامعه بین الملل داشته باشد. دولت آقای پزشکیان قرار بود دولت کارشناسان باشد. در چنین موضوعی حرف کدام کارشناس ها را گوش دادند؟