مسعود کاظمیان در اطلاعات نوشت: حمله هوایی اخیر اسراییل به پایتخت قطر، دوحه، رویدادی بود که فراتر از یک عملیات نظامی صرف، به مثابه یک بیانیه راهبردی از سوی تل آویو عمل کرد. این عملیات، نه تنها قوانین نانوشته روابط بین الملل را زیر پا گذاشت، بلکه پرده از انگیزه های عمیق، آسیب پذیری های امنیتی و پیامدهای گسترده ای برداشت که آینده دیپلماسی در خاورمیانه را به کلی دگرگون ساخت. این یادداشت به واکاوی این رخداد از منظر تحلیل روابط بین الملل و مطالعات اطلاعاتی می پردازد.

در ظاهر، توجیه رسمی اسراییل برای این عملیات، تلافی کشتار شش غیرنظامی در اورشلیم و نابودی رهبران حماس بود. اما تحلیل عمیق تر نشان می دهد که این حمله یک اقدام راهبردی حساب شده بود که چندین هدف را به صورت هم زمان دنبال می کرد:

نابودی فرآیند دیپلماتیک: اصلی ترین انگیزه این عملیات، خنثی سازی روند دیپلماتیک و برهم زدن مذاکرات آتش بس بود. حمله دقیقاً در لحظه ای حیاتی انجام شد که تیم مذاکره کننده حماس در حال بررسی آخرین پیشنهاد آمریکا برای پایان دادن به جنگ بودند. این اقدام، به مثابه برگرداندن میز مذاکره بود. برای دولتی که هدف خود را نابودی کامل حماس اعلام کرده است، هرگونه توافق که به بقای این گروه منجر شود، یک شکست بزرگ محسوب می گردد. نتانیاهو با این حمله، عملاً به مذاکرات خاتمه داد و بر عزم خود برای ادامه جنگ تأکید کرد.

ارسال پیام قاطع به متحدان و دشمنان: حمله در خاک قطر، که میزبان بزرگ ترین پایگاه هوایی آمریکا در منطقه است، حاوی یک پیام صریح و بی پرده به بازیگران کلیدی بود. این اقدام، به مثابه نمایش قدرت و استقلال اسراییل عمل کرد و نشان داد که تل آویو حاضر است برای تأمین امنیت خود، حتی در تقابل با منافع نزدیک ترین متحدانش، دست به عمل بزند.

این عملیات همچنین به حماس و محور مقاومت پیام داد که هیچ پناهگاهی در جهان برای رهبران آن ها امن نیست، و به کشورهای خلیج فارس، به ویژه عربستان سعودی، هشدار داد که برای عادی سازی روابط، باید خطوط قرمز اسراییل را کاملاً بپذیرند. حمایت مالی 1.8میلیارد دلاری قطر از حماس، پس زمینه محکمی برای توجیه اخلاقی و سیاسی این حمله از سوی اسراییل فراهم کرد.

تناقض در نقش آفرینی آمریکا: در حالی که بسیاری از منابع از نارضایتی ترامپ از این حمله گزارش دادند، برخی منابع اسراییلی مدعی شدند که رییس جمهور آمریکا پیش از حمله چراغ سبز آن را صادر کرده است. این تناقض، ابهام در نقش آمریکا را افزایش داد. اگر ترامپ واقعاً مجوز داده باشد، این به معنای آن است که واشنگتن نیز به دنبال فروپاشی مذاکرات بوده؛ وگرنه، به معنای ناتوانی آمریکا در مهار متحد خود است. در هر دو حالت، اعتبار آمریکا به شدت مخدوش شد.

پیامدهای این حمله نه تنها به صحنه داخلی فلسطین محدود نشد، بلکه لرزه های آن در سراسر منطقه و جهان احساس شد.

فرسایش اعتبار آمریکا: این عملیات، ناتوانی ایالات متحده را در مهار متحد نزدیک خود به نمایش گذاشت. واکنش های دونالد ترامپ و مقامات دیگر، که حمله را عاقلانه نبود و اهداف آمریکا را پیش نمی برد توصیف کردند، این واقعیت تلخ را آشکارتر ساخت. شرکای عرب آمریکا، به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس، به این نتیجه رسیدند که تضمین های امنیتی واشنگتن در برابر اقدامات غیرقابل پیش بینی اسراییل، اعتبار چندانی ندارد.

احیای همبستگی منطقه ای: در یک چرخش ژئوپلیتیکی نادر، این حمله به جای تفرقه، همبستگی کشورهای عربی را احیا کرد. سفر رییس امارات متحده عربی و ولیعهد عربستان سعودی به دوحه، نشانه ای از اتحاد در برابر آنچه که تجاوز وحشیانه اسراییل خوانده شد، بود. این واکنش ها، که به مراتب شدیدتر از محکومیت های رسمی بودند، نشان از یک اجماع منطقه ای در برابر یکجانبه گرایی اسراییل داشت و عملاً روند عادی سازی روابط با این رژیم را به بن بست کشاند.

فروپاشی سازوکارهای میانجیگری: مهم ترین پیامد این حمله، نابودی نقش حیاتی قطر به عنوان میانجی بود. با به خطر افتادن امنیت ملی قطر، این کشور مذاکرات را غیرقابل ادامه خواند. این امر خلأیی بزرگ در دیپلماسی خاورمیانه ایجاد کرد؛ زیرا در حال حاضر هیچ کشور دیگری قادر یا مایل به پذیرش این نقش پرخطر نیست. این عملیات، به طور مؤثر به دیپلماسی پنهان پایان داد و نشان داد که در شرایط کنونی، مذاکره با برخی از بازیگران، یک ریسک وجودی محسوب می شود.

هزینه-فایده برای اسراییل: اگرچه اسراییل به طور بالقوه توانست زمان بیشتری برای عملیات نظامی در غزه به دست آورد، اما هزینه های دیپلماتیک این اقدام بی شمار بود. این حمله نه تنها انزوای اسراییل را افزایش داد، بلکه به واکنش های عملی از سوی جامعه بین الملل مانند طرح تحریم های اتحادیه اروپا منجر شد. از منظر عملیاتی نیز، با وجود تلفات، ناکامی در ترور هدف اصلی، یعنی خلیل الحیه، موفقیت راهبردی عملیات را زیر سؤال برد.

اجرای این عملیات در پایتختی که دارای سیستم امنیتی قوی و پیشرفته است، خود حاوی درس های مهم اطلاعاتی و حقوقی می باشد:

دلیل عدم اقدام پدافند قطر: به گفته نخست وزیر قطر، پدافند هوایی آن ها به دلیل غافلگیری کامل نتوانست واکنشی نشان دهد. این حمله دقیقاً در ساعات بعدازظهر صورت گرفت و رهبران سیاسی و نظامی قطر را کاملاً دستپاچه کرد. این امر نشان می دهد که اسراییل برای انتخاب زمان و مکان عملیات، به طور دقیق از اطلاعات لحظه ای و حساس بهره برده است.

همچنین، هواپیماهای مهاجم اسراییلی از فناوری های گریز از رادار استفاده کردند تا از دید سیستم های پدافندی قطر و حتی رادارهای پیشرفته آمریکایی در پایگاه هوایی العدید پنهان بمانند. این امر، نشان دهنده یک برتری فناورانه قاطع است که امکان اجرای عملیات های مخفیانه با دقت بالا را فراهم می کند.

درس های حقوقی: عملیات دوحه به عنوان نمونه ای از استفاده فزاینده از تروریسم دولتی و عملیات های مخفیانه برای رسیدن به اهداف سیاسی، بدون پاسخگویی بین المللی، ثبت شد. این امر نشان می دهد که چارچوب های سنتی حقوق بین الملل در برابر بازیگران قدرتمند، ممکن است ناکارآمد باشند.

عملیات دوحه، بیش از یک حادثه نظامی بود؛ این یک بیانیه راهبردی از سوی اسراییل و نمادی از افول نظم موجود در خاورمیانه است. این حمله نه تنها روند دیپلماسی را متوقف کرد، بلکه با فرسایش اعتبار آمریکا و احیای همبستگی عربی، چشم انداز ژئوپلیتیکی منطقه را تغییر داد.

در حالی که اسراییل با این عملیات، عزم خود برای ادامه جنگ را به نمایش گذاشت، هزینه سنگین دیپلماتیک و سیاسی آن، آینده ای ناپایدار و پرمخاطره را برای تمامی بازیگران منطقه ای نوید می دهد.

اما در کنار این ضربه، این حمله یک نیروی متقابل را نیز بیدار کرد. این عملیات یکجانبه، نه تنها منطقه را متفرق نکرد، بلکه به صورت ناخواسته به سوی یک همبستگی نادر سوق داد. البته این عملیات به کشورهای منطقه که در زمان حمله اسراییل به ایران صرفا به بیانیه های دیپلماتیک بسنده کردند ثابت نمود که همگی در صف حملات اسراییل به نوبت ایستاده اند.