فرارو- همایش ملی توانمندی ها و فرصت های سرمایه گذاری مناطق آزاد و تجاری ایران پانزدهم شهریور در تهران برگزار شد؛ همایشی که گرچه شامل سخنرانی ها و وعده های زیادی از سوی مدیران ارشد و وزیر امور خارجه بود، اما در نهایت مثل همیشه با سوالات متعددی پایان یافت. برای مثال اگرچه عراقچی در این همایش بر لزوم توسعه روابط خارجی و دیپلماسی در این مناطق صحبت کرد اما چرا این موضوع که سالهاست مطرح می شود، به نتیجه قطعی نمی رسد؟

ناصر ذاکری، مدیر پیشین بازرگانی منطقه آزاد قشم و کارشناس ارشد برنامه ریزی و توسعه در گفت و گو با فرارو به این پرسش ها پاسخ داده است:

ناصر ذاکری به فرارو گفت:د مسئله سرمایه گذاری و توسعه مناطق آزاد، یک بعد داخلی دارد و یک بعد سیاست خارجی و بحث ارتباطات ما با کشورهای مختلف منطقه و تعامل با اقتصاد جهانی. در کشورهای مختلف، به غیر از این که بحث ساماندهی داخلی، قوانین مختلف و نحوه مدیریت مسئله مطرح است، بحث ارتباطات خارجی نیز بسیار تاثیر گذار است. برای این کشورها مهم است که یک تعامل سازنده و قدرتمند با اقتصادهای جهانی داشته باشند تا راحت تر جذب سرمایه کرده و همکاری های لازم را برای همراهی بین المللی داشته باشند. قوانین و مقررات و مسائل داخلی نیز باید حل شوند. متاسفانه ما در هر 2 حوزه مسئله داریم. یعنی هم در بحث مدیریت مناطق آزاد و شیوه تصمیم گیری و ارتباطات این مناطق با سازمانهای دولتی مشکلاتی داریم و هم در رابطه با فضای دیپلماسی مناسب برای استفاده از ظرفیت های این مناطق مشکل داریم و هیچگاه هم دنبال حل این مشکلات نبوده ایم.

وی افزود: با این تفاسیر بسیار طبیعی است که مناطق آزاد در کشورهای همجوار ما بسیار قوی تر و دقیق تر عمل می کند ولی ما همچنان با برخی مشکلات دست و پنجه نرم می کنیم. ما با محدود و معدود سرمایه گذاران داخلی کار می کنیم و ظاهرا توانی هم برای جذب سرمایه گذاران خارجی نداریم.

مدیر پیشین بازرگانی منطقه آزاد قشم در خصوص مسائل سیاست خارجی در دوران کنونی و نقش این شرایط در وضعیت مناطق آزاد گفت: درست است که اکنون در شرایط بسیار خاصی قرار داریم اما فارغ از دوران جنگ و پساجنگ و در دوران عادی نیز مدت ها است که در بخش مناسبات با کشورهای همسایه با محدودیت عمل می کنیم. وقتی ما قاطعیت کافی برای جذب سرمایه گذار را در مقایسه با سایر نقاط جهان نشان نمی دهیم، طبیعیست که نمی توانیم مثل بقیه موفق نمی شویم. این حقیقت را باید بپذیریم که سرمایه گذار، خود به خود سراغ ما نمی آید. قاعدتا باید در شرایط فعلی، امتیازات پررنگ و جذابی ارائه دهیم تا سرمایه خارجی جذب کنیم. در بحث رقابت به تلاش هایی جدی و سیاست گذاری های قوی نیاز داریم.

وی افزود: شاید بدون رعایت این موارد بتوانیم برخی اقدامات اولیه را انجام داده یا برخی سرمایه ها را جذب کنیم اما این عملکرد ضعیف کافی نخواهد بود و باید بسیار بیشتر از این ها تلاش کنیم. مساحت منطقه آزاد جبل علی(یکی از شهرکهای بندری امارات) حدودا برابر با منطقه یک تهران است. بنابراین یک منطقه بسیار کوچک است. اما گردش مالی این منطقه، بالای 100 میلیارد دلار است. این در حالی است که کل تولید ناخالص داخلی ما زیر 500 میلیارد است. یعنی بخش زیادی از اقتصاد ما در همان منطقه کوچک جمع شده و همه این ها در شرایطی است که حجم بزرگی از سرمایه گذاری خارجی در آن منطقه جذب شده است و مدیریت آن منطقه توانسته با آزادی کامل با این سرمایه ها برخورد کند.

کارشناس ارشد برنامه ریزی و توسعه در ادامه گفت: در مناطق آزاد ظاهرا مدیر ارشد منطقه آزاد باید شخص نهایی و تعیین کننده باشد و نیازی نیست از یک سازمان دیگر اجازه بگیرد اما یکی از موضوعات عجیب که در کشور ما رخ می دهد این است که همه چیز برعکس است. چند سال پیش در منطقه آزاد قشم، قرار شد که خط کشتیرانی ایران و بندر خصب در عمان راه اندازی شود، اما این اجازه به قشم داده نشد و با حرکت اولین قایق تندرو در منطقه، کارشکنی ها آغاز شد. علت این بود که نهادهای سازمان تعیین کننده نبودند، بلکه نهادهای دیگر، این اختیار را داشتند که تصمیم گیری و ورود کنند. در این شرایط که هر لحظه دستورالعمل جدید می آید، طبیعتا تمایل به سرمایه گذاری هم کم می شود.در قانون مناطق آزاد نیز ایرادات جدی وجود دارد که باید اصلاح شود.

وی افزود: در بحث خصوصی سازی هم مشکلات متعددی در بخش های اجرایی داریم. نگاه به مناطق آزاد از ابتدا، نگاه درستی نبوده و تصور می شده که اگر یک تابلو بزنیم و شعار دهیم که در این مکان منطقه آزاد افتتاح خواهد شد ، منطقه آزاد توسعه پیدا می کند. یعنی نه دولت آورده اولیه را تامین کرده و نه ارتباطات مناطق آزاد و نهادهای دولتی به درستی تنظیم شده است. وزیری که برای خود تشکیلاتی دارد، منطقه آزاد را رقیب دستگاه های خود می بیند و به طور طبیعی، نگاهی محدود کننده خواهد داشت و با همان عینکی که به حوزه های دولتی نگاه می کند به مناطق آزاد نگاه می کند و نتیجه این می شود که هیچگاه نگاه خارج از نگاه دولتی در این مناطق پذیرفته نمی شود. بنابراین باید اشخاصی برای اداره این مناطق انتخاب شوند که این مناطق را فرزند ناتنی نبینند. بلکه مستقل عمل کنند. متاسفانه نگاه از ابتدا ایراد داشته است. تنگ نظری ها و عدم درک درست از مناطق آزاد نیز بر مشکلات دامن می زند. حتی حل همه این موارد بدون تعامل درست با کشورهای دیگر، عملا بی فایده یا کم اثر خواهد بود.