یکی از نقاط اساسی اختلاف نظر در فضای سیاسی ایران و بین دو قطب سیاسی و اصلی فعال در ایران پیرامون محوری مهم در زندگی بشر با نام گفت وگو است؛ موضوعی که یک طرف همیشه از آن حرف زده است اما طرف دیگر، موضع یکسانی درباره آن ندارد. طی همین چند وقت اخیر هم بحث پیرامون این موضوع وجود داشته و پس از جنگ 12 روزه ایران و اسراییل و ورود به دوره آتش بس هم یکبار دیگر موضوع گفت وگو و مذاکره به میان آمده است؛ ماجرایی که پس از اعلام تلاش اروپا برای فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم های سازمان ملل، پررنگ تر از قبل شده است.

به گزارش هم میهن، در یک سمت، اصلاح طلبان، اعتدال گرایان و بخشی از اصول گرایان قرار دارند که مدافع گفت وگو و حل مسائل کشور با مذاکره به شمار می روند و در مورد اخیر و پس از جنگ، باز هم گفت وگو را بهترین ابزار می دانند. برای مثال می توان به جمله ای اشاره کرد که اخیراً اسحاق جهانگیری در یکی از سخنرانی های خود بیان کرد و گفته بود: الان هم سایه جنگ باید از پیش روی کشور برداشته شود. این وظیفه حاکمیت است. ما دیپلمات های قوی داریم، راهی جز مذاکره وجود ندارد. کسانی که مذاکره را رد می کنند چه چیزی جایگزین دارند؟! و یا علی لاریجانی که گفته بود: ما در مسئله هسته ای نیز مذاکره را مسیر حل و فصل می دانیم. مذاکره ای عاقلانه و واقعی.

اما در سمت مقابل، جریان تندرو اصول گرا و حامیان سابق محمود احمدی نژاد قرار گرفته اند که درباره مذاکره و گفت وگو با جهان، دو نوع برخورد می کنند. آن ها یا می گویند به صورت کلی نباید دنبال مذاکره رفت که نمونه آن را می توان به دو جمله قبل و بعد از جنگ ایران و اسراییل مشاهده کرد. بهمن ماه سال گذشته، مرتضی آقاتهرانی یکی از لیدرهای اصلی جبهه پایداری اینگونه می گوید: دولت می داند که مذاکره راه حل مشکلات نیست و نباید این مسیر تجربه شده را دوباره رفت. تجربه خسارت مذاکره یک بار صورت گرفته است و معطل کردن کشور به مذاکره فرصت ها را از بین می برد و جلوی فعالیت ها را می گیرد.

اخیراً و بعد از جنگ هم روزنامه کیهان به عنوان یکی از تریبون های اصلی جریان تندرو، می نویسد: بعد از جنگ تحمیلی دوازده روزه، اهمیت توان نظامی و اتحاد بیش از هر زمانی برای همه ما اثبات و معلوم شد با مذاکره، بسیاری از این مشکلات را نمی توان حل کرد؛ چراکه دشمن وسط همین مذاکره حمله و 1100 تن از هموطنان مان را به شهادت رساند.

اما نکته جالب توجه درباره این جریان، به جایی برمی گردد که آن ها استثنایی هم برای مذاکره قائل می شوند و جهان را به دو نیمکره شرقی و غربی تقسیم می کنند. کیهان اخیراً نوشته بود: اکنون پرسش اصلی این است. آیا وقت آن نرسیده که جریان غربگرا از خواب بیدار شود و به جای نسخه فرسوده ارتباط با غرب به هر قیمت، نگاه خود را متوجه فرصت های بی نظیر در جهان غیرغربی کند؟

در کنار این دیدگاه ها درباره مذاکره، ذکر یک نکته درباره فضای داخلی تندروهای اصول گرا و مخالفان مذاکره مهم است. بخشی از آن ها که به صورت مشخص نزدیکان گذشته محمود احمدی نژاد محسوب می شوند و در دولت حسن روحانی با عنوان دلواپسان مشغول به کار بودند، پس از اقدام اروپا برای فعال کردن مکانیسم ماشه، فریاد زدن را شروع کرده اند و می گویند اقدام احتمالی اروپا برای فعال کردن مکانیسم ماشه، به علت اشتباهی بوده است که در دولت حسن روحانی در برجام صورت گرفته است.

اما هیچ یک از آن ها به این پرسش پاسخ نمی دهند که تحریم هایی که قرار است برگردد محصول عملکرد چه دوره ای است؟ بدهکارانِ طلبکار، ظاهراً یا خودشان را به فراموشی مصلحتی زده اند یا تصور می کنند که جامعه آلزایمر گرفته و یادش رفته که آنچه قرار است با مکانیسم ماشه برگردد، حاصل دوره ای است که مدیریت دولت در اختیار محمود احمدی نژاد بود و سعید جلیلی در رأس تیم مذاکره کننده هسته ای قرار داشت و حالا آن ها دلواپس بازگشت تحریم هایی شده اند که ماحصل مدیریت نورچشمی های خودشان است.

در همین راستا و طی گفت وگویی با حسین کنعانی مقدم فعال سیاسی اصول گرا به بررسی بیشتر این موضوع پرداختیم.

حسین کنعانی مقدم، فعال سیاسی اصول گرا معتقد است که راهکارهای دیپلماتیک و گفت وگو بهتر از رویارویی است و باید در همین راستا به گفت وگو با جهان پرداخت تا دشمن تصور نکند که ایران کشور تنهایی است.

یکی از مسائل مهمی که این روزها فضای سیاسی کشور را درگیر خود کرده، بحث اسنپ بک است. در ابتدا ارزیابی و برداشت تان از این موضوع را بگویید.

قطعاً ما باید پنجره گفت وگو را باز نگه داریم چون ثابت شده است که راهکارهای دیپلماتیک برخی اوقات بهتر از رویارویی است. هرچند کشورهای اروپایی نشان داده اند که در سیاست خارجی شان نسبت به ما شریک دزد و رفیق قافله با آمریکایی ها هستند ولی ما باید در این بحث از روش های گفت وگو برای کاهش تنش ها استفاده کنیم. در ارتباط با اسنپ بک، ما نباید می گذاشتیم شرایط به این مرحله برسد که آن ها بخواهند از این ابزار استفاده کنند ولی ما هم قدرت بازدارندگی داریم. من قبلاً هم گفته ام که ماشه می تواند در مقابل ماشه باشد، یعنی ایران توانایی این را دارد که در مقابل تهدیدات این چنینی از قدرت بازدارندگی اش استفاده کند. اروپایی ها روش شان اینطور است که هزینه و فایده را نگاه می کنند.

ما اینها را توجیه کردیم که منافع و هزینه ها برایشان چیست. یکی این است که آن ها بخواهند برای بازگرداندن قطعنامه ها اقدام کنند و ما را ذیل فصل هفتم ببرند، ظاهراً آمریکایی ها دنبال این هستند که ناتو را مجبور به این کنند که نسبت به ایران عکس العمل نشان دهد. در این صورت ما در خلیج فارس امکان این را داریم که بازرسی هایی انجام دهیم که اگر این کار را انجام دهیم، خواه ناخواه صف طولانی از کشتی ها ایجاد خواهد شد که ممکن است قیمت نفت را به بالای 200دلار برساند و این قدرت بازدارندگی ماست. در عین حال، ما می توانیم از NPT خارج شویم و به نقطه رهایی و بدون بازگشت برسیم. این هم چیزی نیست که اروپایی ها چندان به آن تمایل داشته باشند.

شما معتقد به گفت وگو هستید. اما این گفت وگو باید چه شرایطی داشته باشد؟

در قاموس سیاسی، گفت وگو به معنی معامله است؛ یعنی اینکه شما باید ببینید از قبال این گفت وگو چه می دهید و چه می گیرید. اینکه بعضی ها فکر می کنند که گفت وگو این است که ما برویم و خواسته هایمان را به طرف مقابل تحمیل کنیم و یا اینکه آن طرف بیاید و خواسته هایش را به ما تحمیل کند، اسمش گفت وگو و مذاکره نیست. در سیاست، ما و آن ها برای خودمان منافعی متصور هستیم. باید برویم و ببینیم چقدر در این معامله می توانیم سود کنیم.

در مواردی هم بالاخره باید امتیازهایی را بدهیم تا بتوانیم منافع و امنیت ملی مان را حفظ کنیم. اما تعبیر غربی ها براساس حرف های آقای ترامپ این است که مذاکره نکنند، می گویند شما بیایید و تسلیم شوید و کاری را انجام دهید که ما می گوییم. به عبارتی می خواهند مثل عربستان گاوشیرده باشیم و این موضوع در قاموس سیاسی جمهوری اسلامی نمی رود که زیر بار ذلت برود. این نقطه ای است که درهای مذاکره را می بندد.

ما تجربه ای طولانی را از دوره دوم ریاست جمهوری سیدمحمد خاتمی از این مذاکرات داریم. اگر بنابر استفاده از تجربه این سال ها باشد؛ باید براساس تجربه ای که به دست آورده ایم؛ چطور رفتار کنیم؟

در دوره آقای خاتمی، بحث گفت وگوی تمدن هایی که مطرح شد بیشتر در چارچوب تنش زدایی بود که ما بتوانیم تنش هایی که وجود داشت را کاهش دهیم اما چیزی که در آمریکا درباره ایران تصمیم گیری می شود، دولت های آمریکا نیستند بلکه این لابی صهیونیست است که تصمیم می گیرد و در تلاش است که آمریکا را وارد درگیری نظامی طولانی مدت با ایران کند که از قبال این درگیری، بتواند امنیت خودش را تامین کند.

ما باید تعریف جدیدی از دشمن و دوست داشته باشیم. اینکه رژیم صهیونیستی می آید و تمام ابزارهای خودش را به کار می گیرد تا آمریکا را وارد درگیری با ما کند، باید ما روی این بحث در نظام و سیاست گذاری هایمان بررسی های جدی تری داشته باشیم. اگر تنش زدایی کنیم، می توانیم از توان رژیم صهیونیستی کم کنیم اما اگر کاری کنیم که اجماع جهانی علیه ما شکل بگیرد، اسراییل از آن بر علیه مان استفاده می کند.

بعد از جنگ 12 روزه، در دوره آتش بسی قرار داریم که مشخص نیست موقت باشد یا دائمی. برای اینکه دوباره ما شاهد تکرار جنگ نباشیم، چه می توان کرد؟

چیزی که اتفاق افتاده، نه آتش بس است و نه اینکه توقف عملیات اتفاق افتاده است، بلکه شرایط در حالت شناوری قرار دارد. ما با آمریکایی ها هیچ نوع توافقی برای آتش بس نداریم؛ یعنی پاسخ به آمریکا درباره حمله به مراکز هسته ای ما، همچنان به قوت خود باقی است. در ارتباط با رژیم صهیونیستی، شرایط به این سمت رفت که ما آخرین حمله را انجام دهیم به این علت که آن ها عملیات پیش دستانه کرده بودند. شرایط در یک نوع بلاتکلیفی و شناوری قرار دارد. قاعدتاً اینطور توقف جنگ ها که پشتوانه و تضمین ندارد و توافقی امضا نشده است، شکننده است.

رژیم صهیونیستی هم که تا حالا ده ها بار آتش بس را امضا کرده اما به هیچکدام عمل نکرده و دنبال این بوده در بزنگاه عملیات خودش را انجام دهد. من اعتقادم این است که رژیم صهیونیستی توان عملیات را ندارد، به همین خاطر توقف کرده است و آمریکا از ترس مرگ صهیونیست ها به ایران حمله کرد. به نظر می آید اگر که ما قدرتمندتر باشیم، صلح به معنی توقف جنگ خواهد بود، نه به این عنوان که شرایط آمریکا و اسراییل را قبول کنیم، ولی اگر ما ضعیف شویم، دشمن طمع می کند.

اگر مکانیسم ماشه فعال شود و تحریم های سازمان ملل برگردد، به نظرتان با توجه به تجربه هایی که به دست آمده است، مجموعه دولت باید چگونه عمل کند؟

سه پایه و مؤلفه اصلی وجود دارد. اول وحدت و انسجام ملی است. اینکه ما تمام توان مان را جزم کنیم و هم افزایی داشته باشیم. دوم این است که اعتماد مردم نسبت به حاکمیت افزایش پیدا کند. یعنی ممکن است حوادثی اتفاق نیفتد اما اینکه مردم در زمینه های مختلف به حاکمیت اعتماد داشته باشند، یک اصل است. مؤلفه سوم هم این است که ما بتوانیم در نظام بین الملل جایگاه خودمان را تثبیت کنیم. یعنی اینطور نباشد که قدرت های بزرگ احساس کنند که ما تنها هستیم و هر کاری بخواهند می توانند علیه ما انجام دهند.

به انسجام ملی اشاره کردید. نقش گروه ها و تفکرات سیاسی در این میان چیست و چطور می توانند نقش آفرینی کنند؟

در سپهر سیاسی کشور رقابت یک اصل و لازمه پویایی است اما نکته مهم این است که در مسائل کلی و به خصوص در برابر تهدیدات دشمن، وحدت و انسجام شکل بگیرد و اختلافات کنار گذاشته شود. اگر این کشتی غرق شود، همه غرق خواهیم شد. بحث رقابت های سیاسی در ایران باید بازتعریف شود. اینکه بعضی ها شپیور جنگ دست شان گرفته اند و می زنند و بعضی ها هم پرچم سفید را تکان می دهند، به نفع دشمن خواهد بود.