ابوالفضل فاتح در روزنامه ایران نوشت: ​برجام برای ایران تنها یک توافق سیاسی نبود، بلکه آزمونی از حکمت جمعی و ظرفیت حکمرانی بود. برجام، همانند هر توافقی، نقاط قوت و ضعف داشت؛ اما معضل بنیادین اصلی در فقدان انسجام حکمرانی پس از تصمیم نهایی نهفته بود.

اگر حاکمیت پس از تصمیم به توافق، رفتاری یکپارچه نشان می داد، برجام می توانست به رغم ضعف هایش به سرمایه ای برای توسعه بدل شود و اگر جمع بندی نهایی منفی بود، مخالفت یکپارچه چه بسا با توجه به دست برتر ایران در آن زمان، امکان توافقی جایگزین فراهم می کرد.

اما دوگانگی های حکمرانی و رقابت ها و نمایش ها و رجزهای جناحی، هم منافع توافق را خنثی کرد و هم هزینه های مخالفت را دوچندان ساخت. در نهایت، این مردم بودند که هزینه اصلی را متحمل شدند و کشور نیز از دستاوردی پایدار محروم ماند.

همین سرنوشت را در تفاهمات و قراردادهای دیگری شاهد بودیم.

چه بسیار تصمیم ها در محافل محدود و بدون پشتوانه ملی شکل می گیرند و از آغاز ناقص خلق می شوند. حتی آنگاه که تصمیمی نسبتا درست گرفته می شود، مانع تراشی های درونی آن را بی اثر می کند، بر اینها منافع فردی و حزبی و فساد را هم باید افزود. نتیجه، انبوهی از بی تصمیمی ها، دیرتصمیمی ها، بدتصمیمی ها و تصمیم های نیم بند است.

افزون بر این، فرهنگ سیاسی ما گویی سیستم محاسبه یا تعریف روشنی از هر دو عنصر ایستادگی یا انعطاف ندارد. بسیاری از مسوولان هر نوع کوتاه آمدن را عین عقلانیت می دانند و بسیاری پافشاری بر موضع خود را قهرمانانه می نامند. یکی سیاست خود را حسینی (ع) و دیگری حسنی (ع) می داند. حال آنکه حضرت سید الشهدا (ع) چیزی را به ملت خود تحمیل نکرد و یکایک لشکر ایشان به اختیار و آگاهی کامل از افق پیش روی، همراه شده بودند و صلح امام حسن مجتبی (ع) نیز صلحی تحمیلی بود و نه از سر عافیت طلبی یا بیم و انفعال در برابر دشمن خارجی و هر دو مورد یعنی چه صلح امام حسن (ع) و چه نهضت امام حسین (ع)، مناقشه ای درون امت اسلامی بود و نه مناقشه ای با دول خارجی یا تهدید آنان.

روشن است که در هر دو سیره آموزه هایی برای امروز و تا ابد وجود دارد، اما هیچ یک از این دو سیره و اساسا تاریخ را نمی توان سلیقه ای به شرایط امروز تعمیم و تطبیق داد و با پناه گرفتن در پشت مقدسات، از روبه رو شدن با واقعیت طفره رفت.

در سیاست، نه پافشاری و نه انعطاف به تنهایی قداست ندارد؛ اصل در بهنگام بودن است. هر دو از مولفه های بلوغ و عقلانیت اند و مرز میان آن ها جز با ارزیابی نتایج در کوتاه مدت و بلندمدت و در عرصه های معنوی و مادی روشن نمی شود.

وقت توقف نیست. می توان از گذشته آموخت و به سوی آینده ای روشن تر حرکت کرد. چنانکه در جریان جنبش ملی شدن صنعت نفت ایران نیز، همراهی آحاد ملت و اتخاذ تصمیم با پشتوانه ملی، نتایج شگفتی آفرید و منافع ملت ایران را تضمین کرد یا تجربه دفاع مقدس 8ساله که قدرت های شرق و غرب آن روز عالم با عاملیت عنصری چون صدام بر ایران تاختند و ایران با دستان خالی اما جوهر وجودی اش ایستاد و چند دهه تضمین شد یا همین جنگ 12 روزه اخیر به رغم غافلگیری اولیه، نشان داد که یکپارچگی ملی و عزم بهنگام بر ایستادگی و پاسخ نظامی، سبب عبور از یکی از جدی ترین تهدیدهای تاریخ معاصر علیه کشورمان شد و حتی ارزش هایی تمدنی آفرید. اینکه کشوری بتواند با ظرفیت های درونی اش در برابر تجاوز پیشرفته ترین و نابودگرترین ارتش ها بایستد و آنان را وادار به توقف آتش کند، سخن کمی نیست و تغییر نگاه و رفتار در عرصه بین المللی را به دنبال خواهد داشت.