بابک بختیاری طی یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشت: آخرین نفرات از آخرین نسل که یادگار جامعه باربد بودند؛ جامعه باربدی که سال 1305 در خیابان لاله زار به دست استاد اسماعیل مهرتاش نوازنده تار و مدرس موسیقی پایه هایش بنیان گذاشته شد. جامعه ای که در آن قدیمی ترها از استادان ادیب خوانساری، ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی حضور داشتند تا مرضیه، عبدالوهاب شهیدی، جمال وفایی، هوشمند عقیلی، محمد منتشری و محمدرضا شجریان بود. اهمیت هوشمند عقیلی علاوه بر آثار ماندگاری که مردم هنوز آن ها را زمزمه می کنند، در حوزه هنر موسیقی بیشتر به خاطر حضورش در جامعه باربد بود.

هوشمند عقیلی در سوم مرداد ماه سال 1316 در شهر اصفهان متولد شده بود. قاعدتا تحت تاثیر ساز و جو هنری اصفهان آن زمان عقیلی ابتدا از تعلیمات استاد تاج اصفهانی بهره مند شد تا زمانی که در تهران به جامعه باربد پیوست و نزد استاد مهرتاش رفت و به فراگیری ردیف و آموختن گوشه ها نزد مهرتاش مشغول شد. مدتی از محضر محمود کریمی استفاده کرد و ردیف آوازی کریمی را آموخت. عقیلی صدایی نرم و لطیف داشت که آمیخته با تحریرهای صاف و شمرده و حساب شده بود.

در اواخر دهه سی با ظهور اکبر گلپایگانی و حسین خواجه امیری آواز در موسیقی ایران به این دو ستون محکم استوار شد که تحولی در حوزه آواز به حساب می آمد؛ تحولی که با گذشته بسیار متفاوت بود و اگر این اتفاق نیفتاده بود، آواز به نوعی به بن بست و یکنواختی رسیده بود و شاید به انزوا کشیده می شد، دقیقا یکتواختی و انزوایی که امروز به آن رسیده ایم. قاعدتا این تحول و سبک و سیاق گلپا و خواجه امیری روی خوانندگان زن و مرد تاثیر بسیار مهمی داشت.

هوشمند عقیلی هم از سبک استاد اکبر گلپایگانی و سوز و حال محمودی خوانساری تاثیراتی گرفت گرچه توانمندی، وسعت و قدرت صدا و تحریرهای عقیلی به گلپا نمی رسد و قابل قیاس با او نیست ولی به هر حال عقیلی متاثر از گلپا بود. لطافت، نرمی، دکلاماسیون شفاف و با احساس هوشمند عقیلی ضمن شناخت و رعایت ضرب، حال و هوایی منحصر برای آثارش بود. عقیلی که فعالیت های خود را حدودا از سال 1334 آغاز کرده بود، اولین اجرایش اثر ساقی نامه از استادش مهرتاش بود. او همچنین در کارنامه هنری خود همکاری با استاد همایون خرم را نیز دارد.

عقیلی یک اثر به نام خودستا با کلام تورج نگهبان را خوانده که ساخته همایون خرم است که بی راه نیست اگر بگویم که از زیباترین و قوی ترین آثارش به شمار می رود. عقیلی با همکاری جهانبخش پازوکی آهنگ هایی اجرا کرد که آمیخته ای بود از موسیقی ایرانی و پاپ مانند فردا تو می آیی که همچنان میان مردم زمزمه می شود. او با برنامه هایی مانند رادیو دریا همکاری مستمر داشت و همچنین با هنرمندانی همچون هایده، گلپا، وفایی و مهستی همراه بود.

در اواسط دهه پنجاه همکاری خود را با برنامه موسیقی ایرانی تلویزیون آغاز کرد و در این برنامه با زنده یادان سیاوش زندگانی، فرهنگ شریف، فضل الله توکل، امیرناصر افتتاح و… همکاری داشت. اثر دیدار ساخته فضل الله توکل یکی از یادگارهای این پیوند هنری بود. عقیلی در همان دهه پنجاه به امریکا مهاجرت کرد و در آنجا با جهانبخش پازوکی به همکاری خود ادامه داد و آثاری مانند چه خبر از ایران و… را خواند. در دهه شصت ضمن اجرای برنامه زنده با هایده، برنامه هایی را به علت علاقه و شیفتگی به دلکش، به این خواننده تقدیم کردند. عقیلی همچنین به بازخوانی برخی آثار قدیمی نیز دست زد.

در سال های اخیر از او در گفت وگویی شنیدم که برای آموزش و تدریس به جمع آوری گوشه های آوازی موسیقی ایران هم روی آورده و بعدترها گویا متاسفانه بعد از مدتی به بیماری دچار شد تا اینکه خبر درگذشتش در رسانه ها انتشار یافت. اسماعیل مهرتاش با تاسیس جامعه باربد و با تربیت شاگردانی در زمینه موسیقی، آواز، تئاتر و… در واقع مقر و پایگاهی را برای جمع شدن هنرمندان ساخت که در آن از عبدالوهاب شهیدی تا عقیلی ظهور کردند و این ثمره خدمات مهرتاش در جامعه باربد بود. روحش شاد و یادش گرامی باد.