فرارو- آسمان شب یکشنبه 16 شهریور 1404، شاهد رخدادی نادر و تماشایی بود: ماه گرفتگی کامل یا ماه خونین ، پدیده ای که قرص ماه را به رنگ سرخ مسی درآورد و نگاه علاقه مندان به نجوم را خیره کرد. این رویداد، علاوه بر جلوه بصری خیره کننده، فرصتی علمی فراهم کرد تا ارتباط میان حرکت های دقیق کیهانی و تأثیرات نور و جو زمین بر ماه بررسی شود.

به گزارش فرارو، ماه گرفتگی همواره یکی از پرجاذبه ترین پدیده های آسمانی برای دانشمندان و رصدگران بوده است و فرهنگ ها و تمدن های مختلف، روایت های گوناگونی درباره آن دارند. ماه گرفتگی 16 شهریور اما به دلیل چند ویژگی منحصر به فرد، توجه همه را به خود جلب کرد؛ ماه در نزدیک ترین فاصله به زمین قرار داشت و عبور آن از مرکز سایه زمین باعث شد رنگ سرخ مسی و شدت بصری پدیده به حدی برسد که کمتر در طول سال دیده می شود. این ترکیب نادر از شرایط مداری و جوی، آن را به یکی از طولانی ترین و درخشان ترین ماه خونین های سال های اخیر تبدیل کرد و رصدگران در سراسر ایران و بسیاری از کشورهای همسایه توانستند تجربه ای علمی و بصری کم نظیر از این رویداد کیهانی داشته باشند.

ماه گرفتگی کامل یکشنبه شب 16 شهریور 1404 (7 سپتامبر 2025) یکی از مهم ترین رویدادهای نجومی سال بود که از ایران و بسیاری از نقاط جهان قابل مشاهده شد. این پدیده از ساعت 18:58 به وقت تهران با ورود ماه به نیم سایه زمین آغاز شد و تا ساعت 00:25 بامداد روز دوشنبه ادامه پیدا کرد. بخش اصلی و جذاب خسوف، یعنی گرفتگی کامل، از ساعت 21:00 شروع شد و حدود 82 دقیقه به طول انجامید و در ساعت 22:22 پایان یافت. اوج این گرفتگی در حوالی ساعت 21:41 بود، زمانی که ماه به عمیق ترین بخش سایه زمین وارد شد و قرص آن به طور کامل به رنگ سرخ درآمد. اهمیت این خسوف نه تنها در مدت زمان طولانی آن بلکه در گستره مشاهده پذیری وسیع آن نیز بود، چرا که این پدیده در سراسر ایران، بیشتر مناطق آسیا، استرالیا، شرق آفریقا و بخش هایی از اروپا به وضوح دیده شد، در حالی که قاره آمریکا از مشاهده آن بی بهره ماند.

پدیده ای که به نام ماه خونین شناخته می شود، در حقیقت نتیجه ی پراکندگی نور خورشید در جو زمین است. هنگام ماه گرفتگی، زمین بین خورشید و ماه قرار می گیرد و سایه خود را روی قرص ماه می افکند. اگر جو زمین وجود نداشت، ماه در هنگام گرفتگی باید کاملاً تاریک و ناپدید می شد، اما به دلیل وجود جو، پرتوهای خورشید هنگام عبور از لایه های آن دچار شکست و پراکندگی می شوند. در این فرآیند، نورهای با طول موج کوتاه تر مانند آبی و بنفش بیشتر پراکنده می شوند و از مسیر خارج می گردند، در حالی که طول موج های بلندتر، به ویژه نور قرمز و نارنجی، توان عبور بیشتری دارند و از لایه های جوی گذشته و به سطح ماه می رسند. به همین دلیل قرص ماه در هنگام خسوف کامل به رنگ سرخ متمایل به نارنجی دیده می شود و همین پدیده علت نام گذاری آن به ماه خونین است. شدت سرخی ماه نیز بسته به وضعیت آلودگی جوی، غبارهای آتشفشانی و شرایط اقلیمی ممکن است پررنگ تر یا کمرنگ تر دیده شود.

ماه گرفتگی 16 شهریور 1404 از چند جهت پدیده ای خاص و تماشایی به شمار می رفت. نخست آنکه این خسوف تنها چند روز پیش از حضیض مداری ماه، یعنی نزدیک ترین فاصله ماه به زمین، رخ داد و به همین دلیل ماه کمی بزرگ تر از حالت معمول در آسمان دیده می شد. دوم اینکه عبور ماه از مرکز سایه زمین، این گرفتگی را بسیار عمیق و طولانی کرد و آن را در ردیف خسوف های برجسته قرن قرار داد. همچنین ترکیب حضور ماه در فاصله نزدیک تر به زمین و طولانی بودن مدت گرفتگی باعث شد شدت سرخی ماه بیشتر به چشم بیاید و منظره ای منحصربه فرد در آسمان ایجاد کند. این ویژگی ها سبب شد بسیاری از رسانه های علمی جهان از این خسوف به عنوان یکی از مهم ترین ماه خونین های سال های اخیر یاد کنند. برای علاقه مندان به نجوم، این پدیده فرصتی ارزشمند برای مشاهده مستقیم تأثیر جو زمین بر نور خورشید و زیبایی های پویای کیهان بود که تا سال ها در حافظه رصدگران باقی خواهد ماند.