روزنامه هم میهن در سرمقاله خود نوشت: هنگامی که تصمیم لازم و درست را در زمان مناسب نگیریم، ممکن است با گذشت زمان اعتبار و کارایی آن تصمیم ضعیف شود. از این نظر، ما استاد از دست دادن فرصت و زمان هستیم. علت این رفتار خیلی اهمیت دارد و ناشی از ویژگی های ساختار تصمیم گیری در ایران است.

فرض کنیم کسی هنگام گفت وگوهای چهار ماه پیش ایران و ایالات متحده می گفت که؛ بهتر است مطابق منافع ملی خود قدری انعطاف به خرج دهیم.

اگر این ایده پذیرفته و اجرایی می شد. طبعاً انتظار می رفت که جنگ رخ ندهد یا حتی رخ دهد. اگر به توافقی می رسیدیم و جنگی رخ نمی داد، منتقدین می گفتند امتیاز مهمی از دست دادیم که نباید می دادیم و چون جنگ رخ نداده بود که مقایسه کنند، حرفش شنیده می شد. اگر با نشان دادن انعطاف باز هم جنگ می شد، می گفتند که شما ضعف نشان دادید و آن ها حمله کردند.

در واقع، این نوع تحلیل ها مثل گربه ای است که هر جور بیندازی بالا، چهار دست و پا پایین می آید. پایین آمدنش ربطی به نوع پرتاب آن ندارد.

سیاستمداران در این حالت چه کاری باید انجام دهند؟ اولین کار، پرهیز از سیاست پرخطر (ریسکی) است. سیاستمدار باید منافع ملی و مردم را لحاظ کند. ما در امور شخصی خود می توانیم ریسک کنیم؛ ولی برای منافع مردم حق ریسک کردن نداریم. باید بدترین نتایج را در نظر گرفت و از آن پرهیز کرد.

اتخاذ سیاست پرخطر نشانه شجاعت نیست. راننده می تواند به تنهایی به مسیر پرخطر برود و با سرعت رانندگی کند، ولی حق ندارد مسافران را بدون علم و رضایت آنان به این مسیر پرخطر ببرد. سیاسیون چنین اجازه ای ندارند که جامعه را وارد مسیر پرخطر کنند.

مسئله دوم و مهم تر، این است که باید جامعه و اغلب نخبگان فکری و ذینفعان را در تصمیم سازی مشارکت دهند. مردم به میزانی که یک تصمیم را از خود بدانند، با آن همراهی و از آن حمایت می کنند و تبعاتش را هم می پذیرند.

با این مقدمه پیشنهاد روشن این است که مسیر منتهی به اسنپ بک، یک مسیر کم خطر نیست. برخی معتقدند که اجرایی شدن سازوکار ماشه، ابعاد تحریم های موجود را چندان افزایشی نمی دهد که ارزش نگران شدن داشته باشد.

چنین برداشتی کاملاً نادرست است، زیرا اسنپ بک موجب بازگشت قطعنامه های شورای امنیت می شود و به تحریم ها ماهیتی حقوقی و الزامی می دهد و بازگرداندن و دور زدن آن بسیار مشکل و پرهزینه است؛ درحالیکه تحریم های یکجانبه آمریکا چنین نیست و حتی تغییر دولت در آمریکا نیز موجب کاهش شدت تحریم ها می شود، همچنان که در سال1399 چنین شد. بنابراین، باید از آن پرهیز کرد.

دوم اینکه باید ایده های روشنی را در برابر اروپا قرار داد تا اگر هم شد بتوان به توافقاتی گام به گام نیز رسید و یا حداقل زمان برای رسیدن به توافقات اساسی تر فراهم شود.

اکنون هم اخباری از امکان رسیدن به توافق موقت و محدود شنیده می شود. هرچند ایران باید در مسیری گام بردارد که در اولین فرصت به سوی توافقی جامع درباره مجموعه مسائل خود دست یابد.