ایران دنبال مذاکره عاقلانه است، اما آمریکایی ها مذاکره را به چشم میزی برای گرفتن امتیازات بیشتر البته با زبان دیپلماتیک نگاه می کنند. در شرایطی که در فضای سیاسی داخل کشور از طرفی برخی جریان ها، مدام به این موضوع تأکید می شود که ایران باید برای جلوگیری از شروع جنگی تازه مذاکره و توافق با آمریکا را در دستور کار قرار دهد، حتی به قیمت تعلیق برنامه هسته ای ایران.

به گزارش فرهیختگان، روز گذشته دبیر شورای عالی امنیت ملی در پیامی توییتری نوشت راه مذاکره با آمریکا بسته نیست، اما آمریکایی ها مسیر مذاکره را مسدود می کنند.

لاریجانی اشاره کرد آمریکایی ها با طرح موضوعاتی مثل محدودیت های موشکی، دنبال گرفتن امتیاز در مذاکره هستند، این خواسته های زیاده خواهانه که روشن است، ایران زیر بار آن ها نخواهد رفت. علاوه بر آنکه نشان می دهد آمریکایی ها میز مذاکره را نه محملی برای دیپلماسی و گفت وگوی دوجانبه که فضایی برای گرفتن امتیازات بیشتر می دانند و در واقع بیش از رعایت اصول دیپلماسی، دنبال معامله ای برد - باخت، به نفع خودشان در میز مذاکره هستند.

ایران در دیپلماسی را باز گذاشته بود و در حال تدارک دور تازه مذاکرات در خردادماه بود که صهیونیست ها به آسمان ایران تجاوز کردند و پس از آن آمریکایی ها هم مستقیماً وارد این تجاوز آشکار شدند و تأسیسات هسته ای ایران را هدف قرار دادند. آمریکایی ها خودشان میز مذاکره را سوزاندند و راه دیپلماسی را تنگ کردند، اما بعد از آنکه صهیونیست ها مجبور به پذیرش آتش بس شدند، آمریکایی ها بازهم تأکید کردند ایران باید پای میز مذاکره بنشیند، اروپایی ها هم با تهدید ماشه به دنبال کشاندن ایران پای میز مذاکره بودند.

اما واقعیت این بود که دیپلماسی به کار گرفته شد تا جنگی آغاز نشود و حالا که این تجاوز انجام شده بود و آمریکا هم تهدیدش را عملی کرده بود، شرایط متفاوت شده است. حالا نمی توان با اعتماد از مذاکره و به نتیجه رسیدن آن صحبت کرد، اگر پیش از شروع تجاوز، مذاکرات در سایه بی اعتمادی پیش می رفت، بعد از مذاکره، بی اعتمادی جزو جداناپذیر میز مذاکره با آمریکایی ها است. بااین وجود، اما ایران بعد از توقف جنگ 12 روزه اعلام کرد هیچ زمان دیپلماسی را رها نمی کند.

ایران اولین دور مذاکراتی با اروپایی ها در مورد فعال سازی ماشه را بعد از جنگ، در ترکیه و البته در سطح معاون وزرا ادامه داد. اما در مورد مذاکره با آمریکایی ها مدام به این گزاره تأکید می شد ایران این بار با پیش شرط پای میز مذاکره خواهد آمد.

سیدعباس عراقچی در مصاحبه با فایننشال تایمز در مورد اینکه آیا مذاکراتی با آمریکایی ها شروع خواهد شد یا نه گفت: ایران دیگر حاضر به ادامه روند فعلی مذاکرات نیست؛ چراکه آمریکا در حال مذاکره با ایران بود که به دیپلماسی پشت کرد و وارد جنگ شد. آنان باید توضیح دهند که چرا در میانه مذاکرات به ما حمله کردند و باید تضمین دهند که در آینده این کار را تکرار نخواهند کرد.

او در ادامه هم گفت: راه مذاکره باریک است، اما غیرممکن نیست. ، اما هم دستگاه وزارت خارجه هم دیگر مقامات مسئول ایران به این موضوع تأکید کردند ایران این بار با پیش شرط، پای میز مذاکره خواهد آمد شرط اول آنکه آمریکا باید به این سؤال پاسخ دهد که چرا به ایران حمله کرده و علاوه برآن تضمین دهد که این بار در حین مذاکرات به ایران حمله نخواهد کرد.

تأکید ایران بر پایبندی به دیپلماسی حتی در شرایط توقف جنگ از چندجنبه اهمیت دارد. آمریکا با وجود تجاوز و حمله به ایران، همواره تلاش دارد تا ایران را به عنوان تهدیدی برای منطقه معرفی کند. تأکید ایران بر اینکه به دنبال حل وفصل چالش ها از مسیر دیپلماتیک است این پیام روشن را به جهان منتقل می کند که ایران نه تنها خواهان جنگ نیست، بلکه به دنبال مدیریت بحران ها از مسیر مذاکره نیز است. علاوه بر آن در داخل کشور طیف سیاسی خاص، معتقدند ایران باید مانع از شروع جنگ شود.

جلوگیری از شروع جنگ تنها با دیپلماسی ممکن است، چراغ سبز ایران برای اجرای دیپلماسی البته با حفظ عزت نیز برای آن بخش از افکار عمومی که تصور می کنند باید از مذاکره استفاده کنند، این موضوع را روشن می کند که ایران علی رغم آنکه تجاوز را پاسخ می دهد، اما به استقبال جنگ نمی رود و به دنبال آن است که تا جای ممکن از ابزار صلح آمیز برای مدیریت تنش ها استفاده کند.

البته ایران درعین حال که اشاره کرد راه مذاکره را نبسته تلاش کرد در اظهارات رسانه ای نیز به گونه ای موضع نگیرد که طرف مذاکره کننده تصور کند می تواند از موضع ضعف با ایران رفتار کند. تأکید ایران به این موضوع که این بار با پیش شرط پای میز مذاکره خواهد نشست و تا آمریکایی ها تضمین ندهند، پای میز مذاکره نخواهد نشست، نشان می داد ایران تلاش دارد در دیپلماسی را باز بگذارد و آن را کاملاً نبسته، اما قرار هم نیست که در میز مذاکره باب میل آمریکایی ها رفتار کند و هر امتیازی که می خواهند به آن ها بدهد.

با وجود حسن نیت ایران، اما آمریکایی ها و اروپایی ها میز مذاکره را به چشم میزی برای امتیازگیری می بینند. اروپایی ها در جریان مذاکرات برای فعال سازی ماشه، آن هم تنها برای تعویق احتمالی ماشه سه شرط را روی میز گذاشته بودند، از جمله آنکه بازرسان به ایران برگردند، ایران مذاکره مستقیم را بدون پیش شرط با آمریکا را بپذیرد و ایران بگوید ذخایر اورانیوم کجا پنهان شده است. این خواسته های زیاده خواهانه تنها در ازای تعویق ماشه- نه حتی لغو دائمی فعال سازی تحریم ها- مطرح شده بود.

اروپایی ها همچنان سعی کردند با چماق ماشه از ایران پای میز مذاکره امتیاز بگیرند، اما ایران با وجود آنکه گفت وگوها را ادامه داد به این موضوع تأکید کرد که اروپایی ها به خاطر حمایت از تجاوز به تأسیسات هسته ای ایران وعدم محکومیت این اقدام، صلاحیت حقوقی صحبت در مورد اسنپ بک را ندارند.

آمریکایی ها هم در حالی از مذاکره صحبت می کنند که مدام تأکید می کنند تأسیسات هسته ای ایران را نابود کردند این ادعا این گمانه را تقویت می کند که اگر انگیزه ای برای مذاکره نیز در میان باشد گفت وگویی از موضع ضعف خواهد بود. مجموع این مواضع اثبات می کند که این اروپا و آمریکا هستند که علاقه ای به مذاکره ندارند و خواسته هایی که مطرح می کنند بسیار دور از استانداردهای مذاکره است و گویی اساساً برای محقق نشدن مطرح شده است. درحالی که ایران خواهان مذاکره از موضع برابر است، اروپا و آمریکا به دنبال آن هستند که از موضع ضعف و برای گرفتن امتیازات زیاده خواهانه مذاکره کنند در غیر این صورت مذاکره برای آن ها معنایی ندارد.

در میان گمانه زنی هایی که از مذاکره یاعدم مذاکره با آمریکا مطرح می شود، سه شنبه علی لاریجانی در پیامی در ایکس صراحتاً اعلام کرد آمریکایی ها علاقه ای به مذاکره ندارند. دبیر شورای عالی امنیت ملی در بخشی از پیامش نوشت: راه مذاکره با آمریکا بسته نیست، این آمریکایی ها هستند که فقط از مذاکره حرف می زنند، اما پای میز مذاکره نمی آیند و به غلط ادعا می کنند جمهوری اسلامی، مذاکره نمی کند.

مطرح کردن پیش شرط هایی مثل محدودکردن برد موشک های ایران تا 500 کیلومتر و قطع ارتباط با محور مقاومت وعدم حمایت از حزب الله لبنان و حشدالشعبی عراق، طبیعتاً خواسته هایی نیستند که ایران آن ها را بپذیرد. این خواسته ها در شرایطی مطرح می شوند که تأسیسات هسته ای ایران مورد حمله مستقیم آمریکایی ها قرار گرفته است و هیچ تضمینی هم برای عدم تجاوز مجدد به ایران وجود ندارد.

این خواسته ها عملاً مسیر مذاکره را مسدود می کنند و گویی شروطی است برای محقق نشدن. پذیرش این خواسته ها بعد از تجاوز آمریکا و به تعبیر خودشان نابودی برنامه هسته ای به این معنی است که ایران با دو دست خود، خواسته آمریکا برای تضعیف ایران این بار در حوزه دفاعی را بپذیرد.

روشن است ایران زیر بار پذیرش این تهدید نخواهد رفت، اما بیان این شروط چند نکته اساسی را روشن کرد: امکان مذاکره با آمریکا از موضع برابر با حفظ عزت و مصلحت تقریباً ممکن نیست؛ چرا که آمریکایی ها ایران را ضعیف شده می بینند و تنها به دنبال گرفتن امتیازات بیشتر از ایران هستند. اثبات عدم تمایل آمریکا برای مذاکره این گزاره را اثبات کرد این ایران نیست که زیر میز مذاکره زده و به آن بی اعتناست، بلکه همچنان آمریکایی ها هستند که به خاطرعدم تحقق خواسته های زیاده خواهانه شان زیر میز مذاکره می زنند.

ایران البته پیش ازاین نیز برآورد دقیقی داشت که مذاکره با آمریکا و اروپا نتایج چندان روشنی ندارد، به همین منظور سبد سیاست خارجی را متنوع چید و به سمت شرق حرکت کرد و به سوی تقویت ارتباط با کشورهایی مثل روسیه و چین- که چالش هایی با اروپا و آمریکا دارند- حرکت کرد.

بعد از آنکه اروپا آخرین ابزار تهدیدی را که در اختیار داشت علیه ایران فعال کرد، وزارت خارجه ایران، روسیه و چین نامه ای مشترک در تیانجین و در حاشیه اجلاس شانگهای امضا کردند که در بخشی از آن آمریکا و اروپا به بدعهدی محکوم شده بود و علاوه برآن تأکید شده بود اروپا فاقد صلاحیت قانونی برای فعال سازی مکانیسم ماشه است.

علاوه برآن روسیه در موعد مقرر یک ماهه نیز پیش نویسی برای جلوگیری از فعال سازی ماشه آماده کرده است. امضای این نامه و آماده کردن پیش نویس اثبات می کند که ایران از متحدان قدرتمند برای مقابل با تهدید اروپا استفاده خواهد کرد تا مانعی در مقابل خواسته های زیاده خواهانه آن ها تعریف کند.