سردار غلامرضا جلالی، رییس پدافند غیرعامل درباره فعالیت ها و اقدامات و همچنین برنامه های آینده پدافند غیرعامل، گفتگویی انجام داده است.

به گزارش فارس، اهم سخنان وی را در ادامه می خوانید؛

* سازمان پدافند غیرعامل کشور، برخلاف تصور عمومی، یک دستگاه اجرایی با امکانات گسترده و بودجه های کلان نیست. این سازمان اساساً با یک وقفه طولانی پس از انقلاب دوباره شکل گرفت و تا سال 1402 هم حتی قانون مشخصی برای آن وجود نداشت. تازه در آن سال بود که مجلس و دولت وظایف و حدود اختیارات این سازمان را تعریف کردند.

* طبق قانون، نقش این سازمان نه اجرا بلکه سیاست گذاری، هدایت، راهبری و نظارت است.

*در شرایط جنگ، مردم سازمان پدافند غیرعامل کشور را به عنوان مرجع اصلی مطالبه می کنند و شاید کمتر کسی بداند که این سازمان عملاً تنها یک نهاد ستادی است. همین تفاوت انتظارات با واقعیت مأموریت ها، بخشی از سوءتفاهم ها و انتقادها را شکل داده است.

* بودجه سالانه این نهاد حتی از یک خبرگزاری دولتی هم کمتر است. در سال 1404، کل بودجه سازمان 293 میلیارد تومان تعیین شده است.

*نباید فراموش کرد که همین سازمان در سال های اخیر مجموعه ای از دستورالعمل های عملیاتی و تخصصی را تدوین کرده است. دستورالعمل هایی که از مدیریت بحران هسته ای و حملات سایبری گرفته تا تداوم کارکرد نانوایی ها در شرایط قطع گاز و برق را شامل می شود. حتی مانورهای متعددی هم به صورت بی سروصدا برگزار شد تا دستگاه های مسئول، وظایف خود را تمرین کنند.

* آنچه مردم می بینند نه جلسات و دستورالعمل ها بلکه نتیجه عملی در میدان است. مردم انتظار دارند که بدانند چه کسی مسئول آماده سازی پناهگاه هاست، چرا هشدارها دیر داده شد، یا اینکه چه تدابیری برای کاهش نگرانی هایشان اندیشیده شده است.

* پدافند غیرعامل نیازمند عزم جدی دستگاه های اجرایی و حمایت مالی و قانونی مجلس است. وقتی منابع مالی مشخصی برای اجرای مصوبات در اختیار دستگاه ها قرار نگیرد، دستورالعمل ها روی کاغذ می مانند و هیچ تضمینی برای اجرای آن ها وجود نخواهد داشت.

*جنگ 12 روزه یک پیام روشن برای همه داشت: پدافند غیرعامل باید به اولویت ملی تبدیل شود. این موضوع تنها وظیفه یک سازمان ستادی نیست؛ بلکه تکلیف همه دستگاه های اجرایی، شهرداری ها، وزارتخانه ها و حتی نهادهای فرهنگی است.

*پدافند غیرعامل مبتنی بر رصد، پایش، پیش بینی و برآورد تهدیدات انسان ساخت است که عمدتاً از جنس جنگی و دفاعی اند؛ تا براساس تشخیص تهدید و هماهنگی با مراجع دفاعی، بتوان راهبردها، برنامه ها، دستورالعمل ها و راهکارهای اجرایی پدافندی در بخش های مختلف را تدوین و ابلاغ کرد.

* در قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور، این سازمان نقش سیاست گذاری، هدایت، راهبری و نظارت را برای حصول اطمینان از اجرای قوانین و ضوابط مذکور بر عهده دارد.

*سازمان پدافند غیرعامل کشور یک سری جمع بندی هایی داشت، ستاد کل نیروهای مسلح، قرارگاه مرکزی خاتم و شورای عالی امنیت ملی نیز جمع بندی های خاص خود را داشتند.

*در طراحی هایمان فرض را بر این گذاشتیم که احتمالاً جنگ اتفاق خواهد افتاد. تدابیر بالادستی نیز این بود که در طراحی و برنامه ها نیز این موضوع در نظر گرفته شود. منتهی تا قبل از شروع جنگ، هم ستاد کل و هم دولت، ملاحظاتی داشتند که اخبار و اطلاع رسانی به حوزه مردم در ارتباط با جنگ، محدود باشد تا باعث اشاعه ترس، اضطراب و پیامدهای ناشی از آن مانند تأثیرات اقتصادی و مسائلی از این دست نشود.

*از شروع عملیات های وعده صادق 1 و 2 و بعد از آن تا عملیات وعده صادق 3، با فرض اینکه احتمال دارد حمله نظامی شود، طرح ها و دستورالعمل های عملیاتی جامعی را برای هر حوزه کشوری که بنا به تشخیص بخش دفاعی کشور نیازمند رویکرد پدافندی بودند، آماده و برای اجرا ابلاغ کردیم.

*در قالب 11 دستورالعمل عملیاتی دقیق، با تصویب شورای عالی پدافند غیرعامل کشور و با امضای سپهبد شهید محمد باقری، مصوب و به دستگاه های اجرایی ابلاغ شد که موضوعات بسیار متنوعی را شامل می شود.

* برای واحدهای صنعتی پرخطر مانند واحدهای شیمیایی، نفتی، گازی و امثال آن، موضوع مدیریت کاهش مخاطرات را پیش بینی کردیم؛ یعنی در صورت جنگ، اصابت پرتابه یا آسیب، چه اقداماتی باید انجام شود که ضمن کنترل انتشار مواد خطرناک، از تشدید و هم افزایی تهدید جلوگیری شود.

*در بهمن 1403، یعنی تقریباً 6 ماه قبل از جنگ، با سناریوی احتمال حمله نظامی به مراکز هسته ای، طرح پدافند غیرعامل تهیه، آموزش و پیاده سازی شد. این رزمایش در شهرهای قم (تأسیسات هسته ای فردو)، کاشان (تأسیسات هسته ای شهید احمدی روشن) و اصفهان (تأسیسات هسته ای UCF) برگزار شد.

* دستورالعمل عملیاتی، فنی و صنعتی تخصصی پدافند غیرعامل به نام سردار مهندس مهدی باکری را داشتیم که برای زیرساخت های فنی و صنعتی، وظایف این حوزه را در شرایط جنگی مشخص کرده بود. در آن، تکالیف تک تک عناصر اصلی صنعت در فرآیند تولید در شرایط جنگی تعیین شده بود.

* یک دستورالعمل اختصاصی به نام امیر سپهبد شهید علی صیاد شیرازی برای کنترل و کاهش تهدیدات و مخاطرات در زیرساخت های پرخطر تهیه کردیم.

*در این دستورالعمل مشخص شده است که اگر زیرساختی که مواد شیمیایی، گاز، نفت، بنزین و امثال آن دارد، در وضعیت های مختلف سفید، زرد، نارنجی و قرمز عملیاتی قرار گرفت، چه اقداماتی باید انجام دهد. در این زمینه، مجموعه اقداماتی تهیه، ابلاغ، آموزش و توجیه انجام شد.

*در حوزه مردم، دستورالعمل عملیاتی پدافند مردم محور به نام سرلشکر شهید سیدمحمد حجازی، به عنوان دفاع غیرنظامی، تنظیم و ابلاغ کردیم و استانداران به عنوان فرماندهان دفاع غیرنظامی کشور با حکم سردار شهید باقری منصوب شده بودند.

*در حوزه های مختلف، مثل خرابکاری های فنی و الکترونیکی، دستورالعمل تخصصی پدافند الکترونیک شهید چمران را داشتیم که مشخص کرده بود اگر مثلاً اتفاقی افتاد یا اقدام مشکوکی وجود داشت، چه کاری باید انجام شود.

* در حوزه پدافند سایبری، دستورالعمل سردار شهید زاهدی را داشتیم که به دفاع عمیق زیرساخت های سایبری می پردازد.

*برای تداوم کارکرد نانوایی ها، دستورالعمل شهید آبشناسان 6 ماه قبل از جنگ ابلاغ و تأمین منابع آن از طریق شبکه بانکی کشور انجام شد، با این هدف که گاز به صورت کپسول و مولد برق اضطراری به نانوایی های منتخب داده شود تا در صورت قطع گاز و برق، پخت اضطراری نان برای مردم متوقف نشود. تا قبل از جنگ، در 4 استان، رزمایش تداوم کارکرد نانوایی ها برگزار شد.

*برخی مطلع نبودند که چه کاری به کدام نهاد و ارگان مربوط می شود. مثلاً برخی فرق بین پدافند غیرعامل و پدافند هوایی را نمی دانستند و سوالاتی از ما پرسیده می شد که چرا سازمان پدافند غیرعامل کشور در هنگام حمله هوایی، اعلام آژیر قرمز نمی کرد، این در حالی است که اساساً سیستم آژیر و اعلام وضعیت حمله هوایی در اختیار پدافند هوایی کشور است که سیستم راداری و رصد کشور را برعهده دارد و بنابر تشخیصی که قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء (ص) دارد، به آن ها اعلام می کند که هشدار حمله بدهند یا ندهند. این موضوعات به سازمان پدافند غیرعامل کشور ارتباط مستقیم نداشت ولی مردم از ما مطالبه داشتند که پیگیری کنیم.

* چرا پناهگاه درست نشده بود یا پناهگاه های موجود آماده نبود؟ در حالی که کمیته دائمی این مسئولیت را به شهرداران واگذار کرده بود از چند سال قبل از وقوع جنگ.

*در این جنگ کاملاً اثربخشی و اهمیت پدافند غیرعامل به صورت ملموس برای همه کاملاً اثبات شد.

* مثلاً در حوزه حملات دشمن علیه زیرساخت های حوزه موشکی، تا روز آخر جنگ با رویکرد پدافند غیرعامل، این بخش کاملاً توانست ادامه کارکرد بدهد و با وجود هر نوع حملات هوایی، این سیستم توانست پاسخ دشمن را بدهد. این در واقع کارکرد و اثربخشی رویکرد پدافند غیرعامل بود که توانست بخش موشکی کشور را سرپا نگه دارد که بسیار مهم است.

*دستورالعمل ایجاد و ساماندهی پناهگاه ها در سال 98 به استانداران ابلاغ و مجدد در سال 1403 به روزرسانی و ابلاغ شد. با این وجود، بعد از جنگ شاهد انتظارات به حق مردم در مورد پناهگاه ها و نقایصی در کار بودیم. از همین رو، دستورالعملی آماده کردیم که در جلسه اخیر کمیته دائمی پدافند غیرعامل به تصویب رسید و با امضای امیر سرلشکر موسوی، رییس جدید کمیته دائمی پدافند غیرعامل و رییس ستاد کل، ابلاغ شد.

*در این دستورالعمل، تعریف پناهگاه ها در چهار سطح امنیتی و مقاومتی در نظر گرفته شده است؛ پناهگاه سطح 1، سطح 2، سطح 3 و سطح 4. هر یک از این سطوح، درجه ای از تهدید را پاسخ می دهد. مثلاً در پناهگاه سطح 4، فضای امن جان پناهی داریم که در برابر موج انفجار و ترکش از مردم حفاظت می کند. مانند اینکه بخشی از ساختمان محل سکونت به عنوان یک محل امن در نظر گرفته شود یا در مجتمع مسکونی، طبقات منفی یا طبقات مرکزی اش امن است که به عنوان پناهگاه سطح 4 در نظر گرفته می شود. سایر سطوح نیز متناسب با نوع کارکرد، سطح متفاوتی از حفاظت را دنبال می کند.

*برای مسئله هشداردهی نیز هماهنگی هایی با اپراتورها انجام شده که از طریق تلفن همراه بتوانند هشداردهی را انجام دهند. طبیعتاً در نهایت تصمیم گیری در خصوص اعلام وضعیت با سازمان پدافند غیرعامل کشور نیست، اما زیرساخت ها باید آماده باشد.

* برای آموزش عمومی، همه دستگاه های فرهنگی کشور مکلف شدند که آموزش های عمومی پدافند غیرعامل را برابر ماده 58 احکام دائمی انجام دهند.

*جنگ ما یک جنگ پیچیده، ترکیبی و مدرن است و با الگوی جنگ تحمیلی 8ساله که در ذهن برخی هم سن وسال های من است، متفاوت است. آن الگو شاید تکرار نشود. در واقع ما امروز با یک جنگ ترکیبی روبه رو هستیم؛ بخشی از این جنگ نظامی است، بخشی امنیتی، بخشی سایبری و بخشی نیز عملیات شناختی. در چنین فضایی هر دستگاهی با توجه به مأموریت های خود، رسالتی را برعهده دارد.

* بعید می دانم اتفاقی که رد پیجرهای لبنان افتاد در گوشی ها رخ بدهد، برای اینکه یک نوع خودکشی اقتصادی است. البته ممکن است برای مسئولین یا افراد خاصی که از بعضی از این ابزارها استفاده می کنند، یک سری ملاحظات و پیش بینی هایی وجود داشته باشد.

* هیچ یک از فرماندهان ما تا آنجایی که من مطلع هستم از گوشی های هوشمند و اپلیکیشن هایی که روز آن نصب شده، استفاده نمی کردند. بسیاری را دقیق مطلع هستم و برخی نیز احتمال قوی می دهم که استفاده نمی کردند. پس استفاده از این ابزارها برای ردیابی فرماندهان ما از این منظر، به نظر من کاملاً منتفی است؛ چون فرماندهان نظامی ما کاملاً مطلع بوده و هوشمندانه عمل می کردند.

* ما از دو سال پیش با فرض احتمال حمله نظامی به زیرساخت های هسته ای کشور، اقداماتی را پیش بینی کردیم. در این راستا، آمادگی هایی در سایت های هسته ای فردو، نطنز و اصفهان و همچنین در شهرهای اطراف آن ها تحت عنوان دستورالعمل پدافند پرتوی سردار شهید محسن فخری زاده به عنوان یک دستورالعمل ویژه برای مدیریت بحران هسته ای تهیه کردیم.

پس از آن، اقدامات مختلفی برای کاهش آسیب پذیری و مدیریت مخاطرات در حوزه مواد پرخطر هسته ای انجام دادیم و در نهایت، در بهمن ماه 1403، در سه سایت و سه شهر مختلف، به مدت سه روز مانورهایی برگزار کردیم.

*صداوسیما اخیراً تحت حمله دشمن قرار گرفت و شاهد بودیم که دشمن به طور مستقیم به ساختمان شیشه ای رسانه ملی حمله کرد. اما نکته مهم، حفظ پخش آنتن مستقیم صداوسیما پس از این حمله بود. این موضوع برای مردم بسیار جالب بود و در فضای مجازی و اجتماعی سوالاتی مطرح شد که چطور آنتن صداوسیما قطع نشد؟ پدافند غیرعامل چه نقشی در این زمینه ایفا کرد؟

*با توجه به نقش مهم رسانه ملی در حفظ انسجام ملی، اطلاع رسانی و مرجعیت اخبار در زمان تهدید، همواره بر تداوم فعالیت صداوسیما تأکید داشتیم. حتی در دوران تغییر رؤسای مختلف صداوسیما، مسئله حفظ کارکرد این رسانه در مواقع بحران برای ما یک اولویت جدی بود.

*نیروی انسانی ما کمتر از 500 نفر با تنوع عضویت هاست. شاید ما یکی از کوچک ترین سازمان های پدافند غیرعامل دنیا باشیم. در کشوری مانند روسیه، یک وزارتخانه متولی مباحث مرتبط با پدافند غیرعامل است، در حالی که ما یک سازمان ستادی هستیم و بودجه ما طبق قانون، 293 میلیارد تومان برای سال جاری است. البته یک بودجه عمرانی 150 میلیارد تومانی نیز پیش بینی شده است که در اغلب سال ها، در اختیار ما قرار نمی گیرد.

*در خصوص همکاری با کشورهای دیگر در حوزه پدافند غیرعامل، باید بگویم که این همکاری ها به صورت غیررسمی انجام می شود. بازدیدهایی از سوی کشورهای مختلف داریم و همچنین بازدیدهایی از سوی آن ها از ایران انجام می شود که به تبادل تجربیات و اطلاعات کمک می کند.

*از نظر فنی، ما در حوزه های مختلف پدافند غیرعامل، از جمله پدافند هسته ای، زیستی و سایبری پیشرفت های زیادی داشته ایم.

*سازمان پدافند غیرعامل نیازمند نظام نوین حکمرانی خاص خود است؛ از مجلس گرفته تا دولت و از دستگاه های اجرایی گرفته تا بخش دفاع، همه و همه باید به موضوع پدافند غیرعامل وفادار باشند. اینکه تنها سازمانی که وظایفی ستادی و نه اجرایی بر عهده دارد را مسئول اجرای همه چیز بدانیم، طبیعتاً درست نیست و همه دستگاه ها در این زمینه تکلیف دارند.

*یکی از بزرگ ترین درس های نبرد 12 روزه، درک اهمیت واقعی پدافند غیرعامل توسط مسئولان است که می تواند استقلال کشور را حفظ کرده و حائز اهمیت باشد.

*ما باید حتماً یک بار دیگر برنامه های اجرایی و توسعه ای کشور را با فرض تهدیدات بازنگری و به روزرسانی کنیم و حتماً در این زمینه دولت و مجلس باید حمایت کنند.