محمد هاشمی از فعالان سیاسی کشور می گوید در صورت یک جنگ جدید، کل منطقه درگیر خواهد شد و به همین دلیل احتمال درگیری را کم می داند.

به گزارش شرق، دولت چهاردهم (از زمان آغاز به کار کابینه)، فقط 12 روز است که پای در سال دوم خود نهاده، اما این ورود نه یادآور آغاز فصلی تازه که نشانگر ورود به مرحله ای پیچیده تر و حساس تر است. هم زمانی این مقطع با انباشت بحران های درونی و بیرونی، فضایی شکننده پدید آورده که کمتر مجال خطا باقی می گذارد. در جبهه داخلی، فشارهای معیشتی، کسری مزمن بودجه، مطالبات اجتماعی انباشته، بحران ساختاری اقتصاد و تشدید ناترازی انرژی و خشک سالی، همچون زنجیره ای به هم پیوسته بر دوش دولت سنگینی می کند.

در بیرون نیز تداوم پیامدهای تجاوز اخیر اسراییل به خاک کشور و افزایش تنش های منطقه ای، عرصه سیاست خارجی را به صحنه ای دشوار و پرریسک بدل کرده است. در این میان، اقدام مخرب سه کشور اروپایی در هفته گذشته و ارسال نامه به شورای امنیت برای فعال سازی مکانیسم ماشه، لحظه ای سرنوشت ساز در این مسیر به شمار می رود. چهار هفته آینده، تا زمان بررسی و احتمال بازگشت تحریم ها در شورای امنیت، به مثابه روزهایی حیاتی است؛ چراکه تصمیمات این مقطع می تواند سمت وسوی مذاکرات و حتی افق سیاسی، اقتصادی و دیپلماتیک کشور را رقم بزند.

برای آنکه تصویری روشن تر از موقعیت کنونی دولت چهاردهم، پس از گذر از نخستین سال فعالیت خود، به دست آوریم و دریابیم که این دولت در عرصه سیاست داخلی و سیاست خارجی دقیقا در چه نقطه ای ایستاده است، به گفت وگویی با محمد هاشمی رفسنجانی نشسته ایم تا تحلیل این عضو پیشین مجمع تشخیص مصلحت نظام را جویا شویم.

14 ماه از انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری دوره چهاردهم می گذرد و تقریبا یک سالگی عمر کابینه پزشکیان با بحران هایی در حوزه سیاست داخلی و سیاست خارجی همراه شده است. از این رو، گفت وگو با حضرت عالی به هر دو حوزه بازمی گردد. ابتدا از سیاست خارجی شروع کنیم. در حالی دولت چهاردهم 12 روز است وارد دومین سال عمر خود شده که با بحران فعال سازی مکانیسم ماشه و بازگشت قطع نامه ها و تحریم های شورای امنیت مواجه است. از سوی دیگر، شرایط پساجنگ 12روزه نیز معادلات منطقه ای و فرامنطقه ای را به نقطه ای شکننده رسانده است.

با وجود این، فضای کنونی با شعارهایی که مسعود پزشکیان در دوران رقابت های انتخاباتی مطرح کرده بود، فاصله ملموسی دارد و این موضوع، انتقاد جدی طیفی از حامیانش را در طول این یک سال به دنبال داشته است. به باور شما، چرا به این نقطه رسیدیم؟

سؤال نخست شما با پیش فرض هایی همراه است که من اساسا با آن ها موافق نیستم.

چرا؟

چون برخلاف آنچه عنوان کردید، من اصلا اعتقاد ندارم که فضای کنونی سیاست خارجی فاصله جدی و معناداری با شعارهای مسعود پزشکیان در دوره رقابت های انتخاباتی دارد.

برخی برخلاف آنچه عنوان کردید، این گونه تصور می کنند…

اگر از من می پرسید، من چنین برداشتی ندارم. اجازه دهید نگاهی کلی به وضعیت کنونی در سیاست خارجی داشته باشیم تا ببینیم ما الان کجا ایستاده ایم. الان روابط ما با همسایگان بسیار خوب و حسنه است و مناسبات اقتصادی و تجاری با تعدادی از آن ها نیز بسیار چشمگیر است.

ضمن اینکه در پیمان های سیاسی و دیپلماتیک منطقه ای، ایران حضور پررنگی دارد. علاوه بر این، روابط ما با کشورهای حاشیه خلیج فارس طی سال های گذشته دوباره از سر گرفته شده است. علاوه بر عمان و قطر، اکنون روابط خوب و حسنه ای با عربستان، بحرین، امارات و کویت داریم. هرچند این روابط فعلا در حوزه سیاسی و دیپلماتیک است و هنوز خروجی اقتصادی و تجاری برای ما نداشته، اما با این روند، احتمالا طی سال های آینده روابط اقتصادی نیز با آن ها از سر گرفته خواهد شد.

پس وضعیت منطقه ای ما و روابط با همسایگان بسیار خوب است. از طرف دیگر، ما یک قرارداد راهبردی 25ساله با چین داریم و طبق همین توافق، قرار است چینی ها 100 میلیارد دلار در ایران سرمایه گذاری کنند. البته هنوز محتوا، مفاد و جزییات این توافق 25ساله منتشر نشده است، اما توافق خوبی به نظر می رسد. یک قرارداد مشابه 20ساله نیز با روسیه داریم که اخیرا دکتر پزشکیان آن را رسما امضا کرد و قرار است در حوزه های اقتصادی و تجاری گام های خوب و مثبتی از سوی هر دو طرف، یعنی تهران و مسکو، برداشته شود.

بنابراین، سیاست خارجی منطقه ای ما فراگیرتر شده است و وقتی آن را با سال های قبل مقایسه می کنیم، می بینیم در این یک سال که دولت چهاردهم روی کار آمده، به شکل فعالی ظاهر شده و زمینه های متنوعی برای همکاری های منطقه ای با کشورهای دوست و همسایه ایجاد کرده و شرایط برای همکاری های منطقه ای و دوجانبه شکل گرفته است.

بدون تعارف، تصویری فانتزی از سیاست خارجی منطقه ای و فرامنطقه ای ایران ترسیم کردید. فراموش نکنیم که توافق سه جانبه ارمنستان، آذربایجان و آمریکا و معادلات قفقاز جنوبی ذیل پارامتر جدیدی به نام مسیر ترامپ یا همان کریدور زنگزور، شرایط ما را در مرزهای شمالی حساس کرده است. رقابت های ما با ترکیه هم بماند. بحران با طالبان در افغانستان نیز سر جای خود است.

همان طورکه به درستی اشاره کردید، روابط ما با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس صرفا در حوزه دیپلماتیک تعریف شده است. ضمن اینکه سفر آقای لاریجانی به عنوان دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی به عراق و لبنان نیز خود گویای معادلات جدیدی علیه تهران است که بدون شک با محوریت آمریکا و اسراییل در حال پیگیری است. بنابراین برخلاف آنچه…

اتفاقا نکته همین چیزی است که در آخر گفتید. آمریکا و اسراییل تکلیفشان کاملا روشن است، چون هر دو دشمن هستند. نمی توان از دشمن انتظار دوستی داشت. آن ها سعی می کنند معادلات منطقه ای و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را به نقطه ای متزلزل برسانند و ما را دچار انزوا کنند و روابط ما در منطقه و جهان تضعیف شود. اما مسئله ما چیز دیگری است. قطعا باید متناسب با برخورد دشمنان رفتار کنیم.

بدون شک دست ما بسته نیست و ابزارها، امکانات و ظرفیت های لازم را داریم. ما می توانیم یک سیاست خارجی منطقه ای قابل دفاع را تبیین کرده و پیش ببریم. کمااینکه در پاسخ به سؤال اول عنوان کردم، اکنون سیاست خارجی منطقه ای ما، به ویژه در این یک سال که دولت پزشکیان روی کار آمده، با وجود برخی دشمنی ها و جنگ اخیر، به نقطه خوبی رسیده است.

همین جا توقف کنیم. به جنگ 12روزه و تبعات آن اشاره کردیم. طیفی از ناظران معتقدند ما در آتش بس با آمریکا و اسراییل قرار نداریم، بلکه یک ترک مخاصمه مطرح است. ازاین رو فضا برای جنگ دوباره وجود دارد. پیرو این نکته، این احتمال مطرح است که در صورت بازگشت تحریم ها پس از فعال سازی مکانیسم ماشه، باید منتظر ماجراجویی دوباره اسراییل و آمریکا بود. آیا محمد هاشمی رفسنجانی نیز به این گزاره قائل است؟

بله، این احتمال وجود دارد. در پاسخ به سؤال قبلی گفتم آمریکا و اسراییل دشمن ما هستند و از دشمن انتظار زیادی وجود ندارد. آن ها به دنبال ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران هستند. بنابراین باید منتظر هرگونه اقدام مخربی از جانب آن ها باشیم. اما مسئله اینجاست که ما باید آمادگی خود را حفظ کنیم و به هرگونه تجاوز، پاسخ جدی و قاطع بدهیم.

کمااینکه مقامات بارها بر این نکته تأکید کرده اند که جمهوری اسلامی ایران خواهان جنگ نیست، چون ما جنگ طلب نیستیم و در تاریخ هم هیچ جنگی را آغاز نکرده ایم. ما جنگ نمی خواهیم، اما در دفاع از منافع و امنیت خودمان کوتاه نمی آییم. پس پاسخ به هرگونه تجاوز و ماجراجویی بسیار سخت خواهد بود، چون در دفاع از کشور با هیچ کس تعارف نداریم.

با این گفته شما، حالا اگر مکانیسم ماشه نهایتا فعال شود و قطع نامه ها و تحریم ها بازگردند، می توان تصور کرد که شاهد ماجراجویی جدیدی باشیم؟ یعنی امکان دارد این بهانه ای برای تجاوز مجدد باشد؟ به عبارت روشن تر، آیا بازگشت قطع نامه ها لزوما به معنای جنگ جدید خواهد بود؟

نمی توان با قاطعیت گفت که اگر مکانیسم ماشه فعال شود و قطع نامه ها بازگردند، جنگ دوباره شکل خواهد گرفت. اما این نکته بدیهی است که منطقه دیگر پتانسیل یک درگیری تازه را ندارد. همان طورکه گفتم و دوباره تأکید می کنم، ایران هیچ گاه آغازکننده هیچ جنگی نبوده، اما در دفاع از منافع، امنیت ملی و تمامیت ارضی خود با هیچ کس تعارف ندارد. پس اگر خدای ناکرده بعد از بازگشت قطع نامه ها شاهد جنگ جدیدی باشیم، تنها دامن ایران را نمی گیرد، بلکه کل منطقه به آشوب کشیده خواهد شد. شرایط اکنون در منطقه مانند گذشته نیست.

جنگ تنها متوجه ایران نمی شود، بلکه تبعات و آثار آن به کل منطقه سرایت پیدا می کند. در همان تجربه جنگ 12روزه دیدید که کشورهای عربی منطقه چقدر تلاش کردند اسراییل را مهار کنند. اکنون هم به باور من، کشورهایی که در منطقه ذی نفع هستند، اجازه تجاوز مجدد را به اسراییل نمی دهند و از هر تلاش و ابتکاری استفاده خواهند کرد تا مانع جنگ دوباره شوند.

ضمنا به نظر من، این کشورها در همین چند هفته ای که تا بازگشت قطع نامه ها علیه ایران فرصت باقی است، سعی خواهند کرد به نحوی شرایط را برای رسیدن به یک توافق مطلوب فراهم کنند تا نه تنها از بازگشت قطع نامه ها و تحریم های شورای امنیت جلوگیری شود، بلکه فضا یا بهانه ای برای تجاوز دوباره اسراییل فراهم نشود. این کشورها به صلح، ثبات و امنیت پایدار در منطقه نیاز دارند، چون اهداف اقتصادی و تجاری برای خود طراحی کرده اند.

پس جا دارد این را هم بپرسم که آیا محمد هاشمی رفسنجانی معتقد است که در این چهار هفته، تهران بتواند با ابتکارات دیپلماتیک مانع از بازگشت تحریم ها و قطع نامه های شورای امنیت شود؟ یعنی راه حلی وجود دارد یا اینکه حضرت عالی اذعان دارید که در نهایت شاهد بازگشت قطع نامه ها خواهیم بود؟

دولت های اروپایی برخلاف تعهدات برجامی، مکانیسم ماشه را فعال کرده اند. اما با وجود این رفتار خلاف مفاد برجام، تهران کماکان به دنبال تعامل، مذاکره و همکاری است. تا اینجا، اروپایی ها چند شرط داشتند؛ اول، همکاری کامل با آژانس بین المللی انرژی اتمی و دوم، تعیین تکلیف اورانیوم غنی شده.

ایران از یک سو اجازه داده است که بازرسان آژانس در نیروگاه اتمی بوشهر مستقر شوند و قرار است در یک شیوه نامه جدید، فصل تازه ای از همکاری های بین تهران و آژانس طراحی شود. گویا قرار است بازرسان دیگری نیز وارد کشور شوند و طبق همین شیوه نامه، موضوعاتی مانند اورانیوم غنی شده و مسائل دیگر حل وفصل شود.

اگر دولت های اروپایی دوباره نخواهند رفتار سیاسی از خود نشان دهند و بهانه جویی نکنند، امکان دارد در چند هفته آینده این مسئله حل وفصل شود. اما اگر اروپایی ها تحت فشار نتانیاهو، ترامپ یا هر هدف دیگری به دنبال بهانه جویی باشند، طبیعتا مسائلی مانند مذاکره با آمریکا یا سایر پیش شرط ها می تواند بحران فعلی را تشدید کند. به هر حال ایران نمی تواند خود را ملزم کند که هر پیش شرط یا بهانه ای از سوی اروپایی ها را بپذیرد و عملیاتی کند.

به توافق راهبردی 25ساله ایران و چین و همچنین توافق 20ساله ایران و روسیه اشاره کردید، آن هم در شرایطی که مسعود پزشکیان برای حضور در اجلاس سران شانگهای و شانگهای پلاس به چین سفر کرد. با وجود نکته ای که شما مطرح کردید، طیفی از ناظران معتقدند نه این دست توافقات سودی برای کشور در شرایط کنونی دارد و نه پیوستن ایران به پیمان ها و ائتلاف های منطقه ای و فرامنطقه ای مانند شانگهای، اکو، بریکس و آسه آن می تواند آورده ای برای کشور داشته باشد، چون تا زمانی که کشور زیر سایه تحریم ها و لیست سیاه اف ای تی اف باشد، عملا اتفاق خاصی رخ نخواهد داد؟

همان طورکه از نام توافقات برمی آید، ما یک توافق 25ساله با چین و یک توافق 20ساله با روسیه بسته ایم. توافق با روسیه همین سال گذشته بین آقای پزشکیان و پوتین امضا شد. پس این گونه نیست که ما امروز توافق امضا کنیم و فردا منتظر خروجی اقتصادی و تجاری آن باشیم. این دست موافقت نامه های راهبردی زمان بر هستند. برای به بار نشستن این توافقات، به یک زمان چندساله نیاز داریم.

فراموش نکنید که دولت دکتر پزشکیان تازه وارد دومین سال خود شده است، یعنی یک سال از عمر این دولت گذشته است، اما اراده جدی برای به بار نشستن این توافقات وجود دارد. ضمن اینکه فراموش نکنیم دشمنان ایران اسلامی به دنبال آن هستند که از هر ابزاری مانند تحریم ها یا محدودیت های بانکی استفاده کنند تا ما نتوانیم در ائتلاف های منطقه ای و فرامنطقه ای یا پیمان ها و سازمان های بین المللی به نتایج مثبت دست پیدا کنیم. اما معادلات ما باید کاملا متفاوت باشد. ما یک سیاست خارجی مستقل داریم و باید براساس آن عمل کنیم.

با این حال، سایه سنگین فعال سازی مکانیسم ماشه و بیم از بازگشت تحریم ها و قطع نامه های شورای امنیت در چهار هفته پیش رو، گویای فضای دیگری است؟

بله، مکانیسم ماشه در روزهای اخیر باعث اتفاقاتی در بازارهای ایران شده است. ولی باید قدری عمیق تر نگاه کنیم. واقعا اروپایی ها در پرونده هسته ای بسیار بد عمل کردند. آلمان، فرانسه و انگلستان با وجود آنکه عضو برجام بودند و طبق برجام تعهداتی را پذیرفتند، هیچ گاه، نه در دولت اول ترامپ، نه در دولت بایدن و نه در دولت دوم ترامپ به این تعهدات عمل نکردند.

حالا در یک فرار رو به جلو، به مکانیسم ماشه متوسل شده اند تا تهران را مجبور کنند به تعهدات خود ذیل برجام عمل کند، درحالی که خودشان به تعهدات شان عمل نکردند. این یک سوءاستفاده آشکار از توافق چندجانبه بین ایران و 1+5 بود. این نتیجه فشار اسراییل و آمریکاست.

ضمن اینکه فراموش نکنیم این دولت های اروپایی که اکنون مکانیسم ماشه را علیه ما فعال کرده اند، در طول تاریخ هم پرونده روشنی برای ما نداشتند. پس پاریس، برلین و لندن تحت فشار نتانیاهو و ترامپ، برخلاف مفاد برجام عمل می کنند. از زمانی که ترامپ در دولت اولش از برجام خارج شد، تقریبا اروپایی ها هم هیچ گونه تعهدی را عملی نکردند و این یک اشکال اساسی بود. قرار نبود ایران همه بار تعهد و مسئولیت را در برجام بپذیرد، اما مزایا و امتیازات آن را دیگر کشورها ببرند.

به بخشی از سؤال نخست گفت وگو با حضرت عالی بازگردیم. آیا واقعا نقطه کنونی که دولت چهاردهم در آن ایستاده، همان چیزی است که مسعود پزشکیان در انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری ذیل شعارهای انتخاباتی و وعده هایش مطرح کرده بود؟ آیا فاصله ملموسی بین نقطه موعود و نقطه کنونی احساس نمی کنید؟

وقتی از واقعیت سخن می گویید، باید واقعیات را هم در نظر بگیرید. درست است که دکتر پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته وعده های انتخاباتی متعددی را از سیاست خارجی تا سیاست داخلی مطرح کرد. ولی به نظر من، به بسیاری از آن وعده ها، بنا بر اختیارات و توانایی های ریاست جمهوری، عمل کرده است. حتی جاهایی حاضر شد هزینه و تبعات برخی اصلاحات و اقدامات را شخصا بپذیرد.

تا اینجا، من کارنامه دکتر پزشکیان را قابل دفاع می دانم و نقطه کنونی تا حد بسیار زیادی، همان چیزی است که پزشکیان وعده داده بود. ضمنا ما نمی توانیم بدون در نظر گرفتن معادلات جنگی و امنیتی در یک سال گذشته به کارنامه دکتر پزشکیان نگاه کنیم. کدام دولت را سراغ دارید که روز اولش با ترور رییس دفتر سیاسی حماس در تهران آغاز شود؟ بعد از آن هم تاکنون شاهد سلسله کنش ها و واکنش ها و در نهایت جنگ 12روزه هم بودیم. اما به هر حال، پزشکیان در همین شرایط جنگی توانست اقدامات درخور و شایسته ای انجام دهد. از سوی دیگر فراموش نکنیم که دکتر پزشکیان رابطه بسیار خوبی با مقام معظم رهبری دارد و همچنین روابط مناسبی با رییس قوه قضاییه و رییس مجلس دارد.

کم وبیش همین رابطه خوب و حسنه با سایر ارگان ها و نهادها نیز برقرار است. سپاه و ارتش، بسیج و نیروی انتظامی هم با توانایی ها و نیروهای خود، حمایت خوبی طی یک سال گذشته از دولت چهاردهم داشتند. دیگر نهادها و بنگاه های اقتصادی و تجاری داخلی نیز کم وبیش به دنبال تعامل با دولت هستند. ضمن اینکه دکتر پزشکیان روابط متوازن و خوبی با اصلاح طلبان، اصولگرایان، مستقلین و دیگر جریان های سیاسی دارد.

این در حالی است که دولت های قبلی روابط خود را تا حدی روی روابط جناحی تنظیم می کردند و عموما کمتر نگاهی فراجناحی داشتند. همان گونه که استحضار دارید، در دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی همین نگاه فراجناحی مطرح بود و اکنون هم به نظر من، دکتر پزشکیان همان مسیر فراجناحی را پیموده است.

ترکیب کابینه و اعضای دولت تقریبا فراجناحی است و سعی شده از متخصصان و تکنوکرات های هر حوزه در وزارتخانه ها استفاده شود. پس، هم ترکیب کابینه فراجناحی است و هم رفتار خود دکتر پزشکیان یک رفتار فراجناحی و فراحزبی است.

جلساتی هم که رییس جمهور برگزار می کند، نشان می دهد که پزشکیان برخوردی فراحزبی دارد. می بینید که رییس جمهور در این یک سال مرتب این جمله را تکرار می کند که دولت با کسی دعوا ندارد و برای خدمت به مردم آمده است و هرکسی که بتواند کمکی در راه خدمت به مردم انجام دهد، پای کار بیاید . اما اینجا ما شاهد دو برخورد با ادبیات رییس جمهور هستیم؛ یک برخورد انتقادآمیز و برخورد دوم از جنس تعامل، همراهی، همکاری، همفکری و همسویی که کاملا هم طبیعی است. بنابراین من در مجموع، فاصله نقطه کنونی را با آنچه دکتر پزشکیان وعده داده بود، خیلی زیاد نمی دانم.

با همین تحلیل تان وارد حوزه سیاست داخلی شدیم. اما باز هم به نظر من، تصویری غیرواقعی و سوررئال از شرایط داخلی ارائه کردید. واقعیت های جاری در حوزه ناترازی ها، از آب و برق گرفته تا محیط زیست، کسری بودجه شدید حدود 800 هزار میلیارد تومانی و سایه سنگین فعال سازی مکانیسم ماشه که در یک هفته گذشته سبب شده قیمت ارز و طلا به صورت آسانسوری بالا برود، گفته های شما را تأیید نمی کنند.

موضوع اقتصاد و معیشت از مباحث دیگر متفاوت است. اگرچه همه اینها با هم ارتباط دارند، اما باید در نظر داشت که مسائل اقتصادی و معیشتی مبحثی کاملا جداست. ضمن آنکه اعتراف می کنم کمبودها و کاستی های جدی وجود دارد، ولی باید متذکر شد که این مسئله محصول عملکرد یک ساله دولت نیست. این حجم از ناترازی انرژی، کسری شدید بودجه و سایر مسائل، حاصل انباشت مشکلات و بحران هایی است که از سال های گذشته وجود داشته و تاکنون ادامه دارد.

مشخصا موضوع تولید، یک مقوله محوری در اقتصاد و معیشت است؛ چراکه سایر پارامترها به آن ارتباط دارند. اگر مقوله تولید رونق پیدا کند، به تبع آن ضریب بیکاری و تورم نیز کاهش پیدا خواهد کرد و تأثیر مثبتی بر سفره و معیشت مردم دارد. تولید، کلید حل بحران اقتصادی امروز ایران است، اما خود تولید هم به پیش شرط هایی نیاز دارد که مهم ترین آن سرمایه است. برای مثال، شاید رونق تولید در ایران به سرمایه ای نزدیک به 50 میلیارد دلار نیاز داشته باشد.

این رقم، نه در توان دولت است و نه در توان بخش خصوصی. در عین حال، باید اذعان کرد با توجه به وضعیت امنیتی و شرایط ناشی از اتفاقات یک سال گذشته، به ویژه جنگ 12روزه، بسیار بعید است که سرمایه گذار خارجی بخواهد این میزان سرمایه را وارد ایران کند. ما به دلیل تحریم ها و محدودیت های پولی و بانکی، پتانسیل ورود این میزان سرمایه را نداریم. هرچند دولت چهاردهم در یک سال گذشته اقداماتی انجام داده که به تدریج سرمایه گذاران خارجی تمایل به حضور در بازار ایران پیدا کرده اند، اما این سرمایه گذاری با نقطه ایدئال فاصله بسیار زیادی دارد.

پس تا زمانی که این سرمایه فراهم نشود، طبیعتا رونق اقتصادی و تولید برای برون رفت از بحران معیشتی کنونی شکل نخواهد گرفت. کمااینکه مقام معظم رهبری نیز در نام گذاری سال جاری بر سرمایه گذاری برای رونق تولید تأکید کردند. لذا من هم مثل شما معترفم که ناترازی ها و کمبودها وجود دارد. مشخصا در مسئله ناترازی انرژی، تا زمانی که سرمایه گذاری خارجی یا در کل سرمایه گذاری برای افزایش تولید انرژی شکل نگیرد، ما همچنان با این بحران دست وپنجه نرم خواهیم کرد.

شما بدیهیاتی را مطرح کردید که فعلا جزء محالات است، اما مسئله من اینجاست که واقعا خروجی یک ساله دولت چهاردهم گویای یک وضعیت متفاوت و حتی متضاد است …

اتفاقا می خواستم به این نکته برسم. وقتی از سرمایه گذاری برای عبور و برون رفت از بحران کنونی و حل ناترازی ها و دیگر مشکلات اقتصادی و معیشتی صحبت می کنم، ناظر بر این مسئله است که شرایط فعلی محصول عملکرد یک ساله دولت چهاردهم نیست. همان طور که گفتم، این خروجی انباشت مشکلات و بحران های سال های گذشته است که یکباره به این شکل بروز و ظهور پیدا کرده است. مگر در دولت های قبلی همین ناترازی ها و کمبودها وجود نداشت؟ هم دولت دکتر روحانی این مشکلات را داشت و هم دولت مرحوم رییسی. دولت های قبل تر هم این مشکلات را کم وبیش داشتند.

به بخشی از تحلیل قبلی تان بازگردیم که من با آن فاصله جدی دارم؛ از نگاه فراجناحی و برخورد و رفتار فراحزبی دولت چهاردهم و شخص رییس جمهور گفتید. شاید این نگاه برای دولت مرحوم هاشمی رفسنجانی و تا حدی دولت حسن روحانی یک نقطه قوت بود، اما به اذعان بسیاری از ناظران و تحلیلگران سیاسی، قرائت شعاری دولت چهاردهم از پلورالیسم و تکثرگرایی حزبی و نگاه فراجناحی، ذیل کلیدواژه وفاق ، عملا سبب شد هزینه ها و بار مسئولیت دولت چهاردهم روی اصلاح طلبان، مستقلین و اصولگرایان میانه رو بیفتد، اما پست ها و مناصب و اصطلاحا غنائم به همان رادیکال هایی برسد که در یک سال گذشته توپخانه انتقاد خود را به سمت پاستور گرفته اند.

باز هم سؤال شما با پیش فرضی همراه بود که من آن را اصلا قبول ندارم؛ چون کافی است به ترکیب کابینه و اعضای دولت چهاردهم نگاه کنید. می بینید این کابینه، کابینه ای فراجناحی است.

جناب هاشمی، نگاه فراجناحی و فراحزبی ، کلمه ای است که بار معنایی خاص خود را دارد. به تقسیم بندی پست ها، وزارتخانه ها و وزن جریانات سیاسی در این یک سال دولت هم نگاه کنید که …

ببینید، بعد از یک سال از عمر دولت چهاردهم، وقتی به ترکیب آن نگاه می کنیم، می بینیم از همه جریان ها نمایندگانی در این دولت حضور دارند.

ولی کماکان وزن آن ها هم مطرح است.

وقتی از همه جریان ها، وزرایی در کابینه حضور دارند، پس اصل فراجناحی و فراحزبی در دولت چهاردهم رعایت شده است. حالا اینکه وزن اصلاح طلبان بیشتر است یا اصولگرایان، مقوله دیگری است؛ چون تقریبا نمی توان به توازن دقیقی رسید که دولت و رییس جمهور بتواند وزن یکسانی را برای همه احزاب و جریان ها داشته باشد.

ضمنا کاملا بدیهی است که وزن اصولگرایان بیشتر باشد؛ چون اکثر ارگان ها، سازمان ها، نهادها و بنگاه های اقتصادی را در دست دارند و امکاناتی در اختیار دارند که می توانند نمایندگان خود را وارد دولت کنند. بدیهی است که چنین امکاناتی در اختیار اصلاح طلبان نیست. این به معنای آن نیست که اصلاح طلبان هیچ نماینده ای در دولت دکتر پزشکیان نداشته باشند یا به طورکلی حذف شده باشند.

اکنون چند وزیر از اصلاح طلبان در دولت دکتر پزشکیان حضور دارند. ضمن اینکه باید متذکر شد خود دکتر پزشکیان برای چینش کابینه، فهرست دیگری در نظر داشتند و سعی کرده بودند افرادی را به دولت خود بیاورند که هم از نظر توانایی و هم از نظر دانش، تجربه و سواد، قدرت حل بحران های کنونی را داشته باشند. پس فهرست اولیه دولت و کابینه چهاردهم کاملا متفاوت از چیزی بود که امروز می بینیم. اما به دلایل مختلفی که اینجا جای گفتن آن نیست، نهایتا به این دولت رسیدیم. ضمنا فراموش نکنیم چهره هایی مانند دکتر ظریف، دکتر طیب نیا یا عبدالناصر همتی، میانه راه از دولت جدا شدند.

جدا شدند یا جدایشان کردند؟

سؤال شما تأیید حرف من است. من هم می گویم دکتر پزشکیان یک کابینه دیگری در نظر داشت و ایده آلش افراد دیگری بود، اما در نهایت به این ترکیب رسید. کاری ندارم که چه عوامل یا دلایلی باعث این اتفاق شد، اما رییس جمهور در ابتدا مسیر دیگری را برای چینش افراد و وزرا داشت. چهره هایی مانند دکتر ظریف، دکتر طیب نیا یا عبدالناصر همتی، دانش، تجربه و توان حل بحران ها را داشتند و در حد خود می توانستند گرهی از مشکلات کشور باز کنند. حالا دولت از نعمت حضور آن ها بی بهره شده است.

این افراد مورد نظر خود دکتر پزشکیان بودند، اما دیدیم که دکتر همتی با استیضاح مجلس کنار گذاشته شد، دکتر ظریف به واسطه انبوه انتقادها، هجمه ها و حمله ها به دلیل موضوع تابعیت فرزندان و دیگر مسائل به اجبار از قطار کابینه چهاردهم پیاده شد و دکتر طیب نیا و بسیاری دیگر هم اکنون در این دولت حضور ندارند. بااین حال، به نظر من، خود دکتر پزشکیان بسیار علاقه داشت این افراد و کسانی شبیه به این چهره ها در کابینه او حضور پیدا کنند. اگر این افراد کماکان در دولت حضور داشتند، وضعیت متفاوت از شرایط فعلی می بود.

به هر حال، در نهایت وضعیت طوری رقم خورد که اکنون آن ها در دولت پزشکیان حضور ندارند، ولی من معتقدم جایگزین های آن ها هم چندان اصولگرا نیستند، بلکه تا حدی اصلاح طلب یا مشخصا از قشر تکنوکرات هستند که دانش، آگاهی و سواد لازم را دارند. البته شاید تجربه آن ها چندان زیاد نباشد، اما در کل به آن تندی که شما سؤال کردید، قائل به این نیستم که دولت پزشکیان مناصب و پست ها را به تندروها داده و اصلاح طلبان تنها هزینه حمایت از دولت را پرداخت کرده اند.