مصطفی زمانیان در فرهیختگان نوشت: جایگزینی دبیر شورای عالی امنیت ملی در شرایطی حساس صورت گرفته که اهمیت این تغییر بیش از هر زمان دیگر بر صحنه سیاست و امنیت ایران نمایان است. این شورا نه تنها رکن هماهنگ کننده سیاست های دفاعی و امنیتی کشور محسوب می شود، بلکه محور اصلی طراحی نقشه گذار از تهدیدهای موجودیتی نیز به شمار می آید.

در چنین شرایطی، بازگشت علی لاریجانی - سیاستمداری باتجربه و خردمند که سال هایی در حاشیه مانده بود - انتظاری انباشته از بخشی از جامعه را نمایندگی می کند؛ انتظاری که حول محور عقلانیت، اعتدال و بازتعریف نقش ایران در معادلات منطقه ای و بین المللی شکل گرفته است.

بااین حال اهمیت این تحول صرفاً به سطح سیاسی محدود نمی شود. ایران در مواجهه با جنگی ترکیبی قرار گرفته است؛ جنگی که مرز آن تنها به میدان نظامی ختم نمی شود، بلکه ابعاد شناختی، رسانه ای و تصویری را نیز دربر می گیرد.

در گفت وگوی تفصیلی اخیر علی لاریجانی با رسانه khamenei. ir، نکات مهمی درباره امنیت ملی و رویکردهای آینده مطرح شد. اما آنچه این گفت وگو را برجسته تر می کند، پیوند آن با تجربه شخصی او در روایتگری از بحران هاست. فراموش نکرده ایم که در دوره جنگ 12 روزه، روایتگری لاریجانی از جنگ، نه صرفاً یک بازخوانی خبری، بلکه روایتی قدرتمند، روشن و اثرگذار بود که از بسیاری روایت های دیگر برتر نشست. همین تجربه است که امروز سطح انتظار از او را بالا برده؛ صرفاً استادی در روایت گذشته کافی نیست، اکنون معرکه تصویرسازی آینده است.

نقش امروز دبیر شورای عالی امنیت ملی، صرفاً روایت حوادث گذشته یا موضع گیری در قابل موضوعات ایام پرمسئله امروز نیست. به صراحت باید گفت از حیث نشانه پردازی عبارتی نظیر آینده را در آینده تدبیر می کنیم، نشانه خوبی از ایستادن در آینده نیست، بلکه در مقابل توقع آن است. او مأموریت خود و دبیرخانه را با اتکا به ظرفیت سیاسی و جایگاه ملی اش، برساخت آینده ای باورپذیر و امیدبخش برای ایران بداند. این مأموریت، همان چیزی است که می تواند دبیرخانه شورا را از یک نهاد هماهنگی امنیتی به یک اتاق فکر آینده ساز ملی ارتقا دهد.

برای تحقق این مأموریت، پنج چرخش تحول آفرین اولویت دار باید در کانون توجه قرار گیرد:

1- از روایت گذشته به تصویر آینده

واقعیت آن است که روایتگری درست می تواند به بخشی از قدرت ملی بدل شود. آن گونه که در بیان رهبر انقلاب آمده است رسانه ها بیش از موشک و پهپاد بر عقب راندن دشمن اثر می گذارند. امروز باید این مهارت در عرصه آینده نگاری به کار گرفته شود؛ به گونه ای که ایران در افکار عمومی داخلی و منطقه ای، به عنوان معمار آینده و نه صرفاً بازیگری منفعل و صرفاً بخشی از بازی دیده شود.

2- از امنیت تدافعی به امنیت قدرت ساز

امنیت تنها ابزار دفاعی نیست؛ باید موتور محرک توسعه و اقتدار باشد. تصویر ملی آینده باید ایران را کشوری با استقامت، نوآور و پیشرو نشان دهد؛ کشوری که امنیتش از دل اقتصاد قوی، فناوری نوین و انسجام اجتماعی برمی خیزد.

3- از شبه دولت دوم به میدان سازی ملی

یکی از شائبه های ناظر بر این دوره حیات دبیرخانه امکان دامن زدن به انگاره 2دولتی شدن کشور و مشابه سازی دبیرخانه به دولت دوم است. دبیر شورا باید باتکیه بر تجربه سیاسی خود، دبیرخانه را به نهادی میدان ساز تبدیل کند؛ نهادی که سایر سازمان ها و جامعه مدنی را برای مشارکت در خلق تصویر ملی آینده هماهنگ می سازد و مانع آن شود که دبیرخانه آرایش دولت دوم گرفته یا به رقیبی برای دولت تعبیر شود.

4- از تک صدایی به روایت ملی متکثر

انتظار از دبیر جدید شورا آن است که نه صرفاً نماینده یک جریان خاص، بلکه چهره ای ملی و اجماع ساز باشد؛ چهره ای که با زبان و رفتار خود پیام میانه روی و وحدت را منتقل کند. تحقق این انتظار زمانی ممکن می شود که دبیر شورا تنها به مناسک خاص سیاسی و انقلابی مانند هیئت و پیاده روی اربعین و نظایر آن محدود نشود، بلکه در میدان های متنوع اجتماعی نیز حضور یابد؛ در دانشگاه ها و محافل علمی، در میان کارگران و اصناف، در عرصه ورزش و هنر و نیز در مجامع بین المللی. تنها چنین ترکیبی از اجماع سازی و تنوع حضور می تواند از او تصویری امیدبخش بسازد، مردی که باید در میانه جریان های سیاسی و سلائق اجتماعی و فرهنگی بایستد تا آنگاه بتواند به بازسازی سرمایه اجتماعی و خلق تصویری نوین از ایران کمک کند.

5- از امنیت سخت افزاری به امنیت چندبعدی

توان نظامی و موشکی تنها یکی از مؤلفه های امنیت است. امروز امنیت ایران برایند شبکه ای از سرمایه اجتماعی، انسجام فرهنگی، دیپلماسی فعال و قدرت اقتصادی است. دبیرخانه شورا باید محور هماهنگی این اجزا باشد. دبیرخانه باید معماری جدیدی از امنیت ملی ارائه دهد که در آن نهادهای نظامی، دانشگاه ها، بخش خصوصی و سازمان های اجتماعی به عنوان گره های فعال شبکه امنیت ملی تعریف شوند. همچنین نظام ارزیابی امنیت ملی از شاخص صرفاً نظامی به شاخص های ترکیبی (اقتصادی، اجتماعی، فناورانه، فرهنگی) ارتقا یابد. این کار، تصویر ملی را به مثابه محصول یک شبکه هم افزا و چندبعدی به جامعه و جهان عرضه خواهد کرد.

بازگشت علی لاریجانی به دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، فرصتی تازه برای بازتعریف نقش این نهاد است. اگر او بتواند همان گونه که در روایت جنگ 12 روزه موفق بود، این بار روایت آینده ایران را با زبان سیاست و تصویر ملی بازآفرینی کند، آنگاه دبیرخانه نه صرفاً حافظ امنیت موجود، بلکه طراح امنیت آینده کشور و حتی منطقه خواهد شد.

انتظار امروز جامعه از لاریجانی این است که نخست خود در میانه بایستد و سپس دبیرخانه را به محور تصویرسازی ملی آینده ایران بدل سازد؛ تصویری باشکوه، عزتمند و قابل آرزوکردن برای ایرانیان و کشورهای هم پیوند و این مأموریتی است که بیش از هر زمان دیگر به آن نیازمندیم. بنابراین مأموریت اصلی دبیرخانه شورا در دوره جدید باید بازتعریف امنیت در نسبت با تصویر ملی ایران پساجنگ باشد؛ تصویری که از یک سو امید اجتماعی را در داخل تقویت کند و از سوی دیگر قدرت ساز در سپهر منطقه ای و بین المللی باشد.