فرارو کارن دی یانگ، سردبیر همکار و خبرنگار ارشد امنیت ملی در روزنامه واشنگتن پست

به نقل از روزنامه واشنگتن پست، بریتانیا، فرانسه و آلمان روز پنجشنبه به طور مشترک به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع داده اند که ایران توافق هسته ای سال 2015 را نقض کرده است؛ اقدامی که روند بازگشت خودکار تحریم های بین المللی تعلیق شده در چارچوب آن توافق را فعال می کند.

مقررات موسوم به ماشه شامل بازگرداندن تحریم های تسلیحاتی، محدودیت بر تولید موشک های بالستیک، مسدود شدن دارایی ها و ممنوعیت صدور روادید است. این تحریم ها به صورت خودکار 30 روز پس از فعال سازی اجرا می شوند، مگر آنکه شورای امنیت تأیید کند ایران به تعهدات برجامی خود پایبند بوده و ادامه تعلیق تحریم ها را تصویب کند.

مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، در بیانیه ای اعلام کرد: ایالات متحده از حمایت متحدان خود در این مسیر قدردانی می کند. پیش تر نیز دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا، در فوریه با صدور یادداشت امنیت ملی، دولتش را موظف کرده بود برای اجرای سازوکار ماشه با متحدان همکاری کند. در مقابل، عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، این اقدام اروپایی ها را بی پایه، ناعادلانه و فاقد مبنای حقوقی توصیف کرد و هشدار داد ایران برای دفاع از حقوق و منافع ملی خود پاسخی مناسب خواهد داد. به گزارش رسانه های داخلی، ایران، اروپا را به نقض توافق متهم کرده و تهدید کرده بود در صورت ادامه این روند، از معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) خارج خواهد شد؛ معاهده ای که بر اساس آن بازرسی ها و الزامات پادمانی بر برنامه هسته ای کشورها اعمال می شود.

تصمیم اخیر اروپایی ها پس از سال ها تهدید و هفته ها مذاکره بی نتیجه با تهران اتخاذ شد. بریتانیا، فرانسه و آلمان در کنار ایالات متحده، اتحادیه اروپا، روسیه و چین از امضاکنندگان توافق هسته ای سال 2015 بودند؛ توافقی که دونالد ترامپ در نخستین دوره ریاست جمهوری خود از آن خارج شد. پس از خروج آمریکا، ترامپ سیاست فشار حداکثری را با اعمال تحریم های گسترده علیه ایران دنبال کرد. در ژوئن، هم زمان با حملات اسراییل به تأسیسات و دانشمندان هسته ای ایران، او کارزاری نظامی به راه انداخت که هدف آن نابودی سه مرکز اصلی مرتبط با برنامه هسته ای ایران اعلام شد.

جنگ دوازده روزه، روند مذاکرات میان واشنگتن و تهران را که به کندی پیش می رفت، مختل کرد. دونالد ترامپ این گفت وگوها را تلاشی برای دستیابی به یک توافق بهتر با هدف مهار برنامه غنی سازی اورانیوم ایران تا سطح تسلیحاتی توصیف کرده بود. او مدعی شد تأسیسات هسته ای ایران به طور کامل نابود شده است؛ اما سازمان اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین المللی انرژی اتمی تأکید کردند که هرچند آسیب جدی به این برنامه وارد شده، سرنوشت ذخایر اورانیوم با غنای بالا و ظرفیت تولید بیشتر همچنان نامشخص است.

اروپایی ها در ادامه مذاکرات ضرب الاجلی تا پایان اوت تعیین کردند تا ایران پیشرفتی ملموس در گفت وگو با ایالات متحده نشان دهد. این پیشرفت شامل ارائه گزارشی درباره حدود 400 کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا و همچنین بازگرداندن بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی است؛ بازرسانی که در پی بمباران ها از ایران خارج شده بودند.

وزرای خارجه سه کشور اروپایی در نامه مشترک روز جمعه خود به شورای امنیت اعلام کردند که از سال 2019، ایران از محدودیت های برجام در زمینه اورانیوم غنی شده، آب سنگین و سانتریفیوژها فراتر رفته، فعالیت های راستی آزمایی و نظارت آژانس را محدود کرده و اجرای توافق های پادمان هسته ای را کنار گذاشته است.

تصمیم اروپایی ها برای فعال سازی مکانیسم ماشه با تاریخ 18 اکتبر (26 مهر)، یعنی موعد پایان بند تحریم های برجام، هماهنگ شده است. هدف آن ها این است که روند 30 روزه پیش از آغاز ریاست دوره ای روسیه بر شورای امنیت از اول اکتبر (10 مهر) به نتیجه برسد.

عباس عراقچی در گفت وگویی با روزنامه الشرق الاوسط اعلام کرد ایران آماده ورود به مذاکرات منصفانه و متوازن با ایالات متحده درباره برنامه هسته ای است، به شرط آن که تضمین شود در جریان گفت وگوها هیچ اقدام نظامی علیه ایران انجام نخواهد شد. او تأکید کرد: اگر مذاکرات بر اساس منافع متقابل باشد، سود آن نصیب هر دو طرف خواهد شد؛ اما اگر تصور کنند از طریق مذاکره می توانند به همان چیزی برسند که با حملات نظامی ناکام ماندند، چنین گفت وگویی شکل نخواهد گرفت. در همین حال، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، روز جمعه گفت: ایالات متحده همچنان آماده تعامل مستقیم با ایران است… فعال سازی سازوکار ماشه نه در تضاد با دیپلماسی ماست، بلکه آن را تقویت می کند.

رافائل ماریانو گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، روز چهارشنبه اعلام کرد که همچنان امکان ازسرگیری گفت وگوهای ایران و آمریکا وجود دارد. او در جریان سفرش به واشنگتن، جایی که با مارکو روبیو، استیو ویتکاف نماینده ویژه رییس جمهور و کریس رایت وزیر انرژی دیدار کرد، به خبرنگاران گفت: احساس می کنم آمادگی برای این امر وجود دارد، البته به شرطی که مذاکرات معنادار باشد و به توافق های ملموس و تماس های مستقیم منجر شود. به گفته او، در مذاکرات اوایل امسال با میانجیگری عمان، ایران حاضر نشد فراتر از یک دیدار نمادین با ویتکاف پیش برود و گفت وگوهای مستقیم تنها در سطحی پایین تر انجام شد.

گروسی همچنین خبر داد که تیمی از بازرسان آژانس به ایران بازگشته و روز چهارشنبه از نیروگاه هسته ای بوشهر بازدید کرده است. او تاکید کرد مذاکراتی درباره بازگشت به بازرسی ها و راستی آزمایی های الزام آور در سه سایت فردو، اصفهان و نطنز در جریان است؛ تاسیساتی که پیش از بمباران های آمریکا مراکز اصلی تولید و ذخیره اورانیوم با غنای بالا و سانتریفیوژها بودند.

به گفته گروسی، بخش عمده گفت وگوها بر این موضوع متمرکز است که آیا تأسیسات بمباران شده همچنان قابل دسترسی هستند یا خیر؛ تصمیمی که به گفته او باید بر اساس بازدیدهای میدانی بازرسان گرفته شود. او تأکید کرد: بگذارید ما قضاوت کنیم ؛ عبارتی که به گفته خودش مستقیماً به ایران منتقل کرده است. در پاسخ به پرسشی درباره گزارش ها مبنی بر انتقال مقادیر زیادی اورانیوم با غنای بالا به مکانی نامعلوم پیش از حملات، گروسی گفت: ما هیچ نشانه یا باوری مبنی بر وقوع جابه جایی عمده مواد در اختیار نداریم.