سه کشور اروپایی طرف برجام، روز پنج شنبه، با ارسال نامه ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد خواستار آغاز فرآیند اسنپ بک یا پس گشت و بازگشت قطعنامه های تحریمی علیه ایران تحت فصل هفتم منشور ملل متحد شدند. از همین رو، برخی از نمایندگان مجلس و فعال سیاسی تاکید دارند که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه باید از معاهده NPT خارج شد. اما ایران باید چه پاسخی به اقدام تروییکای اروپایی بدهد؟ آیا احتمال وقوع جنگ وجود دارد؟

به گزارش خبرآنلاین، محمود واعظی، رییس دفتر دولت دوازدهم، درباره احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه بیان کرد: با عنایت به وضعیت موجود کشور، اگر مکانیسم ماشه ادعایی فعال شود، شرایط سخت تر خواهد شد و ضروری است دستگاه دیپلماسی تمهیداتی بی اندیشد تا از طریق راهبردهای به روز شده و چند وجهی، اهداف طرف مقابل، محقق نشود.

وی درباره احتمال واکنش ایران به اقدام تروییکای اروپایی گفت: با توجه به وضعیت موجود و از همه مهمتر نقش خنثی آژانس در جریان حمله رژیم گردن کش صهیونیستی و دولت آمریکا به مراکز صلح آمیز هسته ای ایران که با هیچ واکنشی از سوی آن ها روبه رو نشد و با سکوت جانب دارانه مشروعیت این نهاد به جد زیر سوال رفت، باید عضویت ما در چنین نهاد غیر موثری بررسی جدی شود.

واعظی درباره احتمال وقوع جنگ تاکید کرد: اگر اسنپ بک شود، مستند به بندی از قطعنامه های مورد بحث، ذیل فصل هفت منشور ملل متحد قرار می گیریم و این موضوع می تواند به نوعی شرایط را سخت کند، ولی ارتباط مستقیمی میان اسنپ بک و جنگ وجود ندارد.

مشروح گفتگوی محمود واعظی، رییس دفتر دولت دوازدهم را بخوانید؛

تروییکای اروپای در نامه ای به شورای امنیت درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه را ارائه کرده است. این اقدام چه تبعاتی به همراه دارد؟

متاسفانه این اقدام غیر سازنده سه کشور اروپایی در راستای تقویت پروژه امنیتی سازی صهیونیسم برای مشروع ساختن اعمال زور و تحمیل می تواند بر روی روند مذاکرات اثر منفی بگذارد و اصل اعتماد را با چالش جدی مواجه کند. شایان ذکر است که اساسا موضوعی به نام مکانیسم ماشه در برجام وجود ندارد و از عنوان مکانیسم حل وفصل اختلافات از آن یاد می شود.

اختلافات باید مستند به اصول حقوقی معتبر و مستدل حل و فصل شود نه صرفا ادعاهای سیاسی و جانبدارانه. استفاده از مکانیسم ماشه ادعایی مشروعیت شورای امنیت سازمان ملل متحد را تنزل می دهد. اقدام غیرموجه تروییکای اروپایی از نظر حقوقی برخلاف سازوکار حل و فصل اختلافات در برنامه جامع اقدام مشترک است؛ این اقدام غیر مسئولانه تلاشی غیرقانونی برای بازگرداندن قطعنامه های لغوشده در مغایرت آشکار با قطعنامه 2231 است.

آمریکا که از اقدام سه کشور اروپایی حمایت کرد خود به هیچ یک از تعهداتش عمل نکرد و به شکل یکطرفه از برجام خارج شد و در سال 2018 نه تنها تحریم های خود را بازگرداند بلکه از هر فرصتی برای اعمال تحریم جدید استفاده کرد. علی رغم انجام تعهدات از سوی ایران، کشورهای اروپایی نیز هیچ گونه تلاشی در پی اعمال تعهدات خود برای کاهش آثار اقتصادی خروج آمریکا انجام ندادند.

فلذا اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی عضو برجام نه تنها تعهدات خود را انجام ندادند، بلکه تحریم های غیرقانونی و غیر مسئولانه جدیدی علیه شرکت های هواپیمایی و کشتیرانی ایران اعمال کردند.

با عنایت به وضعیت موجود کشور، اگر مکانیسم ماشه ادعایی فعال شود، شرایط سخت تر خواهد شد و ضروری است دستگاه دیپلماسی تمهیداتی بی اندیشد تا از طریق راهبردهای به روز شده و چند وجهی، اهداف طرف مقابل، محقق نشود. طی یک سال گذشته، جمهوری اسلامی ایران نهایت تلاش خود را برای احیای برجام کرده و همواره رویکرد سه کشور اروپایی مانع بوده است.

مذاکره ویدیو کنفرانسی وزیر امور خارجه کشورمان با وزرای خارجه سه کشور اروپایی در جمعه گذشته و همچنین گفتگوهای معاونین در روز سه شنبه پس از آن، علی رغم اینکه نتیجه ملموسی در پی نداشت، اما یک گام به پیش بود و مطلوب است که اینگونه تعاملات و رایزنی ها ادامه پیدا کند. از سوی دیگر، تماس هایی که بین ایران و آژانس انرژی اتمی در هفته های گذشته رخ داده در مسیر حل تعارض ها موثر واقع خواهد شد.

سفر هیئت کارشناسی به نمایندگی آژانس بین المللی انرژی هسته ای به ایران و متقابلا سفر هیئت ایرانی به ژنو که نتیجه اش اتخاذ تصمیمات اخیر است، گامی مثبت تلقی می شود. باتوجه به شرایط نه جنگ و نه صلح کنونی ضروری است تمهیداتی اندیشیده و از موضع عزت مذاکراتی هوشمندانه برای تغییر وضعیت با آمریکا نیز صورت گیرد؛ تا فرصتی فراهم شود که مکانیسم ماشه عملیاتی نگردد و اهداف شوم صهیونیسم محقق نشود. منطبق با آن چه که در برجام و قطعنامه 2231 ذکر شده، تاریخ پایان برجام پس از 10 سال 18 اکتبر و در مهر ماه امسال است.

لذا معتقدم که به جد مراقبت شود تا تحریکات و شیطنت هایی که در حال انجام است، منجر به تحقق این اقدام خلاف امنیت ملی نشود و پنجره دیپلماسی و تعامل بسته نشود و مذاکرات با توجه به منافع ملی ایران مستمرا پیگیری شود. این مهم وظیفه دستگاه سیاست خارجی و در راس آن شخص وزیر امور خارجه و همچنین مسئولان ذیربط است که با تدابیر خود مانع عملیاتی شدن این اقدام مخرب شوند.

باتوجه به این که آقای عراقچی هم در گفتگو با وزرای خارجه سه کشور اروپایی گفتند به این اقدام پاسخ می دهیم، فکر می کنید پاسخ ایران باید چه باشد و از این به بعد باید چه اقدامی انجام داد؟

باید تلاشی مجدانه صورت گیرد تا به آن نقطه نرسیم. اما اگر آن ها بخواهند بر بازگشت شش قطعنامه لغو شده، اصرار بورزند، طبیعتا همانطور که در گذشته نیز اعلام شده است، واکنش و عکس العمل های متقابلی خواهیم داشت؛ در درجه اول، ضروری است به عضویت ایران در NPT بازنگری شود.

با توجه به وضعیت موجود و از همه مهمتر نقش خنثی آژانس در جریان حمله رژیم گردن کش صهیونیستی و دولت آمریکا به مراکز صلح آمیز هسته ای ایران که با هیچ واکنشی از سوی آن ها روبه رو نشد و با سکوت جانب دارانه مشروعیت این نهاد به جد زیر سوال رفت، باید عضویت ما در چنین نهاد غیر موثری بررسی جدی شود.

این عدالت حقوقی نیست که ایران به عنوان عضوNPT تا به امروز، صادقانه به ابعاد مختلف این معاهده متعهد باشد و در جاده ای یکطرفه به این شکل تبعیض آمیز تحت فشار قرار بگیرد و در اقدامی غیر قانونی، این شش قطعنامه بازگردد. فلذا باید در عضویت NPT بازنگری کارشناسی کنیم. باید ببینیم که آیا لازم است متعهد به این معاهده باشیم یا خیر؛ هزینه فایده آن به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

یعنی باید به سمت خروج از این NPT برویم؟

اگر نتیجه بررسی کارشناسی هزینه و فایده خروج باشد، راه دیگری متصور نیست. اگر قرار باشد غیر مسئولانه و سیاسی با ایران رفتار شود و برای این که عضو این معاهده هستیم و به دفعات صراحتا اعلام کرده ایم که به دنبال ساخت و توسعه سلاح کشتار جمعی هسته ای نیستیم، هزینه های غیر ضرور پرداخت کنیم و اگر تصمیمات سازمان های بین المللی بر مبنای عدالت و اصل احترام متقابل نباشد و قطعنامه های لغو شده خلاف قانون صرفا با فشار سیاسی و توصیه قدرت ها بازگردد، راه دیگری جز اقدام متقابل باقی نمی ماند. فلذا خروج از این معاهده غیر مثمر یک آلترناتیو جدی بر میز تصمیم گیری ایران خواهد بود.

برخی در کشور می گویند که فعال شدن مکانیسم ماشه مسئله مهمی نیست. آیا این تفکر درستی است یا به سمت پاک کردن صورت مسئله می روند؟

این عینا همان اندیشه رییس دولت نهم و دهم در ارتباط با برنامه های شورای امنیت است که خلاف نظر کارشناسان امر اعلام کرد این ها کاغذپاره است! و از آن روز تا به حال ایران و ملت ایران هزینه های بسیاری برای این تفکر پرداخته است.

وقتی قطعنامه ها بازگردد، عملا تحریم های اقتصادی امروز که صرفا تحریم های آمریکا است بسط یافته و تحریم های سازمان ملل هم به آن ها اضافه می شود. یعنی ایران که در حال حاضر در روابط اقتصادی و تجاری و هم در روابط بین المللی و مسائل سیاسی با اکثریت کشورهای جهان مراوده دارد با محدودیت های بیشتری در مراودات عادی خود روبرو می شود.

آن دسته افراد و متخصصینی که به قوانین بین الملل و تاثیرات آن اشراف دارند و با تصمیمات شورای امنیت، منشور سازمان ملل متحد و بالاخص فصل 7 منشور آشنا هستند، نمی توانند نسبت به این موضوع مهم بی تفاوت باشد. به نظرم افرادی که اینگونه غیر کارشناسانه صحبت می کنند، یا آشنایی و اطلاع کافی ندارند و یا پیرو همان افرادی هستند که قطعنامه های شورای امنیت را کاغذ پاره می دانستند.

حتما باید تلاش کنیم که این اقدام غیر قانونی رخ ندهد و وقت آن هم اکنون است و باید بیشترین بهره را از متغیر زمان برد. باید تصمیمات درست را در زمان درست خود بگیریم و اجازه ندهیم فرصت ها از دست برود. باید در همه ابعاد و همه وقت از انواع نارسایی های داخلی و خارجی به موقع پیش گیری کنیم و نگذاریم به مرحله درمان برسد؛ زیرا در آن مرحله شرایط به مراتب سخت و حساس تر می شود

با این اقدام، چقدر ممکن است جنگ دوباره آغاز شود؟

اگر اسنپ بک شود، مستند به بندی از قطعنامه های مورد بحث، ذیل فصل هفت منشور ملل متحد قرار می گیریم و این موضوع می تواند به نوعی شرایط را سخت کند، ولی ارتباط مستقیمی میان اسنپ بک و جنگ وجود ندارد. شروع جنگ تحمیلی دیگر، موضوع چند بعدی است که از یک طرف به سیاست های اعمالی ایران و در طرف دیگر به محاسبات طرف متخاصم بستگی دارد. تحلیل بنده از وضعیت موجود این است که احتمال شروع جنگ جدید پایین است.

البته به شرطی که ما آینده نگری و تدابیر لازم یا همان پیش گیری که بدان اشاره شد را همواره اولویت قرار داده و از طرفی از فرصت هایمان استفاده تا وضع موجود نه جنگ و نه صلح را به شکل سازنده تغییر دهیم.

لذا برخلاف تبلیغات و عملیات روانی گسترده رژیم صهیونیستی و رسانه های غربی معاند به ویژه ایران اینترنشنال به عنوان رسانه مستقیم رژیم صهیونیستی که با هدف تشویش اذهان مردم، اختلال در اقتصاد و نهایتا ناامیدسازی اجتماعی نسبت به آینده از طریق القای شروع جنگ جدید صورت میگیرد، با عنایت به بازدارندگی متقارن ایران در جنگ دوازده روزه، شرایط منطقه و رویکرد خود اروپایی ها احتمال آغاز جنگ جدید پایین است.

البته ضروری است تا نیروهای امنیتی، اطلاعاتی و نظامی ما همواره در بالاترین سطح آمادگی باشند. اما باید تلاش شود تا شرایط برای مردم، صنعتگران و افرادی که کار اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می کنند عادی باشد. نباید این جنس نگرانی های تحمیلی مانع شود تا مردم و جامعه زندگی عادی خود را نداشته باشند.

لازم است که مسئولین بیشتر با مردم صحبت و از دستاوردها و برنامه های آینده خود اطلاع رسانی کنند تا مردم در زندگی آرامش داشته و به آینده امیدوار گردند. لذا برخلاف تبلیغ و جنگ روانی پررنگ صهیونیسم، با عنایت به اینکه نتوانستند در جنگ تحمیلی 12 روزه توفیق یابند بنا دارند از طریق جنگ روانی و فشار بر روی مردم انتقام گرفته و توفیق حاصل کنند. بنابراین احتمال جنگ را خیلی بالا نمی دانم.