علی آهنگر، نویسنده و پژوهشگر تاریخ طی یادداشتی در روزنامه هم میهن نوشت: نخستین بار برجام با یک گفت وگو در نیویورک آغاز شد؛ وقتی حسن روحانی با تیم سیاست خارجی خود در 31شهریور 1392 با هدف شرکت در شصت وهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل وارد نیویورک شد، روحانی با شعار سانتریفیوژ باید بچرخد، اما چرخ اقتصاد هم باید بچرخد وارد میدان انتخابات یازدهم ریاست جمهوری شده بود. مردمی که از سال های تحریم و ناامیدی و نشست های پرتکرار و بی نتیجه سعیدجلیلی با 1+5 به تنگ آمده بودند، با شور و اشتیاق وارد فضای انتخاباتی شدند. مردم خسته و ناامید، شیوه ی تدبیر و امید را برگزیدند. سال 1391 بود. جهان پیش چشم ایران و ایرانیان تیره و تار بود.

هفت قطعنامه سازمان ملل علیه سیاست و اقتصاد ایران، فضای یأس و ناامیدی را در کشور سنگین کرده بود. تورم و گرانی در مقیاس آن روز بیداد می کرد. از مذاکرات مذاکره کننده ی آن روز با کاترین اشتون و نمایندگان 1+5 نتیجه ای جز تعیین مکان برای نشست دیگر به دست نمی آمد. گفت وگوهای هسته ای ایران با سه کشور اروپایی از سال 1382 آغاز شده بود؛ پس از آنکه تاسیسات هسته ای ایران در نطنز و اراک در پس پرده نماند. در این دور از گفت وگوها که در مهر 1382 به توافق سعدآباد انجامید، ایران داوطلبانه تعلیق غنی سازی را پذیرفت.

در توافق پاریس (1383) تعلیق و مذاکره ادامه یافت، اما داشتن حق غنی سازی شکست خورد. در زمستان 1384 پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع شد. با ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، 5 عضو دائم آمریکا، روسیه، چین، انگلیس، فرانسه بعلاوه آلمان وارد مذاکرات شدند. به این ترتیب پدیده ای به نام 1+5 در عالم سیاست ظهور پیدا کرد. از این زمان ایران دیگر با سه کشور اروپایی مذاکره نمی کرد، بلکه با 1+5 گفت وگوی مستقیم داشت. سال های 1386 تا 1392 داستان نشست های طولانی، پرتکرار و بی نتیجه سعیدجلیلی با نمایندگان 1+5 بود.

نشست هایی که تنها برون دادش تعیین شهری دیگر برای نشست ملال آور دیگر بود. این دوران البته آن چنان بی نتیجه هم نبود. در طول این سال ها قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد یکی پس از دیگری بر سر ملت ایران آوار می شد. قطعنامه هایی که از سوی دولتمردان وقت مورد تمسخر و استهزا و ریشخند قرار می گرفت. سهمگینی ماجرا وقتی احساس شد که خرید و فروش و تبادل ارز و پول ایران در سطح بین الملل به در بسته خورد. یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری سرانجام فرارسید. حسن روحانی با دادن امید برای گشودن درهای دنیا به روی ایران وارد میدان شد.

مردم گفت وگو، تدبیر و امید را با دلی رمیده از یأس برگزیدند. گفت وگوهای برجامی از نخستین سفر روحانی برای شرکت در شصت وهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با نمایندگان 1+5 در مقر سازمان ملل شکل گرفت. ایران وارد گفت وگوی مستقیم با آمریکا و دیگر اعضای 1+5 شد؛ گفت وگوهایی که دو سال آزگار چشم جهانیان را به خود دوخت و سرانجام در تیرماه 1394 به نتیجه رسید.

تجارت، تبادل پول و ارز، سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز و بسیاری زمینه های دیگر به ایران بازگشت. همه چیز خوب پیش می رفت تا آنکه در اردیبهشت 1397 ترامپ در دور اول ریاست جمهوری خود از برجام خارج شد. تحریم های یک طرفه آمریکا با هدف فشار حداکثری گلوی اقتصاد ایران را فشرد. و دیروز 4 شهریور 1404 واپسین نشست گفت وگوهای برجامی با نمایندگان سه کشور اروپایی در ژنو سوییس برگزار شد. نشستی که یا بازگشت به دوران پیش از برجام را رقم می زند و یا گشایشی ایجاد می کند.