خانواده در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و مهم ترین بستر رشد، آموزش و انتقال ارزش ها به نسل بعد به شمار می رود. اما این نهاد مهم نیز از تغییرات اجتماعی در امان نیست و یکی از بزرگ ترین تهدیدها برای آن، طلاق است.

به گزارش ایسنا، طلاق نه تنها تعادل عاطفی و روانی والدین را بر هم می زند، بلکه می تواند پیامدهای گسترده ای برای فرزندان داشته باشد؛ از افسردگی و کاهش تمرکز گرفته تا افت تحصیلی، مشکلات رفتاری و حتی گرایش به رفتارهای پرخطر. پژوهش های بین المللی و داخلی نشان می دهند که پس از طلاق، رابطه والد و فرزند ممکن است دچار تنش شود و این امر مشکلات عاطفی و اجتماعی را تشدید کند.

بر اساس مطالعات گذشته، طلاق والدین یکی از مهم ترین منابع استرس در زندگی کودکان و نوجوانان است. این اتفاق می تواند باعث احساس شرم، سرزنش والدین، یا حتی از دست رفتن اعتماد به خانواده شود. همچنین پژوهش ها نشان داده اند که شرایط قبل و بعد از طلاق، از جمله تعارضات خانوادگی، در سلامت روان و حتی رفتارهای پرخطر فرزندان نقش تعیین کننده دارند. به همین دلیل، شناخت عواملی که می توانند به فرزندان کمک کنند تا با این تغییر بزرگ کنار بیایند، از اهمیت بالایی برخوردار است.

زهره صالح بیگی، کارشناسی ارشد مشاوره خانواده از دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، به همراه دو پژوهشگر دیگر، تحقیقی را در همین زمینه انجام داده اند.

آنان با بررسی تجربه جوانان 20 تا 30 ساله ای که دست کم پنج سال از طلاق والدینشان گذشته بود، به دنبال شناسایی راهکارهای عملی و عوامل مؤثر بر سازگاری موفق با این شرایط بودند.

در این مطالعه، پژوهشگران با 12 نفر از فرزندان طلاق دختر ساکن تهران مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام دادند. این مصاحبه ها تا زمانی ادامه یافت که داده های جدیدی برای افزودن به یافته ها به دست نیامد. سپس تحلیل داده ها با روش خاص علمی صورت گرفت تا عوامل کلیدی سازگاری شناسایی شوند.

نتایج این بررسی نشان دادند که سازگاری موفق با طلاق والدین تحت تأثیر 11 عامل مهم قرار دارد. این عوامل شامل تاب آوری ، شبکه های حمایتی ، موقعیت اقتصادی مطلوب ، کیفیت والدگری ، پذیرش طلاق توسط والدین ، دور شدن از شرایط تنش زا ، عوامل محیطی ، مقابله کارآمد ، حفظ پویایی ، چارچوب بندی مجدد شناختی و رشد پس از ضربه بودند.

عامل اصلی که از دل این عوامل بیرون آمد، مراقبت فعالانه از خود نام گرفت. این یعنی فرد یاد می گیرد به طور آگاهانه برای بهبود وضعیت روانی و اجتماعی خود تلاش کند.

پژوهشگران می گویند این یافته ها می توانند پایه ای برای طراحی برنامه های آموزشی و مشاوره ای باشند که به فرزندان طلاق کمک می کند با شرایط جدید سازگار شوند. چنین برنامه هایی می توانند پیامدهای منفی طلاق را تا حد زیادی کاهش دهند و حتی به رشد فردی آنان کمک کنند.

به گفته شرکت کنندگان، گذر از تجربه طلاق والدین در بسیاری از موارد باعث افزایش استقلال، بلوغ و توانایی مدیریت زندگی شده است. این یافته ها با نظریه رشد پس از ضربه همخوانی دارد؛ مفهومی که می گوید بحران های بزرگ زندگی می توانند فرصت هایی برای ایجاد تغییرات مثبت باشند. در واقع، افرادی که با موفقیت از بحران طلاق عبور کرده اند، اغلب همدلی بیشتری با دیگران پیدا کرده، جرئت بیشتری در تصمیم گیری دارند و توانسته اند هویت تازه ای برای خود بسازند.

اهمیت این پژوهش در آن است که نه تنها به عوامل منفی طلاق پرداخته، بلکه بر جنبه های خاص و ظرفیت های رشد ناشی از آن نیز تمرکز کرده است. این دیدگاه می تواند نگاه جامعه را نسبت به فرزندان طلاق تغییر دهد و به جای تمرکز صرف بر آسیب ها، مسیرهایی برای توانمندسازی آنان فراهم کند.

نتایج این تحقیق در فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی منتشر شده است؛ نشریه ای علمی پژوهشی وابسته به دانشگاه علامه طباطبایی که به موضوعات تخصصی در حوزه مشاوره و روان درمانی می پردازد.