زینب موسوی که سال هاست با نام امپراتور کوزکو در عرصه طنز و کمدی در فضای مجازی فعالیت می کند، چند سال پیش در برنامه استندآپ کمدی خندوانه رامبد جوان در قاب تلویزیون قرار گرفت. حالا او در یک برنامه طنز اینترنتی، به گفته خودش، به سراغ شوخی با اسطوره های شاهنامه و فردوسی رفته است.

به گزارش ایسنا، در ابتدای ویدئو منتشرشده از این برنامه متنی اضافه شده که به این شرح است: ما همه مون می دونیم که فردوسی یکی از بزرگ ترین شخصیت های تاریخه و نوشتن شاهنامه یک کار فوق العاده و موندگاره. توی اسطور فقط داریم با یه کم شوخی و زبان امروزی، داستان های شاهنامه را برای نسل جدید تعریف می کنیم. هیچ وقت قصد بی احترامی نداریم، فقط می خواهیم این داستان های باحال قدیمی یه بار دیگه شنیده بشن، اونم به سبک خودمان.

این برنامه واکنش های بسیاری را در پی داشته است؛ از یک سری نقد درباره نوع مواجهه با اثر مطرح حماسی ایران و فردوسی، تا تأکید بر این که شاهنامه با توجه به اهمیتش به عنوان نمادی از ایران و هویت ایرانی موضوعی نیست که بشود با آن شوخی و با این شکل برخورد کرد تا فحاشی به خود طنزپرداز و معرفی این برنامه به عنوان پروژه ای در راستای تخریب شاهنامه و فردوسی .

در این زمینه، از جمله کامنت هایی که درباره این برنامه گذاشته شده این ها هستند: زشت تر از این نمی شد. کاش حداقل ذره ای بامزه بود. ؛ چی شد که از شاهنامه شروع کردی!؟ بهتره توی همون خطی که بودی ادامه بدی. ؛ بیشتر شبیه هزل هست تا طنز. همون دلقک باشی. اونم با چیزی که ستون و هویت زبان فارسیه. کاش وارد این حوزه نمی شدی. درسته برای دوزار پول حاضری هر خوش رقصی ای کنی ولی این دیگه یه سطح دیگه ای بود. اصلا خنده دار نیست. ؛ اگه چیزی از فرهنگ حالیت می شه باید می دونستی که با شاهنامه که اثر فاخری هست شوخی این شکلی نمی کنن. ؛

یعنی این یه کار شما همه اون طنزهای قبلی رو شست و برد! پرونده کاریتو خراب کردی! تو دل مردم جا داشتی، حیف کردی رفت. متأسفم ؛ دهانم باز مانده. با هر چیزی می شود شوخی کرد اما اگر هدف شما واقعا معرفی شاهنامه به نسل جدید است، از مسخره کردن دست بردارید و یک مقدار خلاقیت به خرج دهید تا از دل اسطوره هایی که پشتوانه فرهنگی یک ملت و بلکه امید ملت برای ساختن آینده هستند، محتوای فرح بخش و لبخندساز و حتی خنده دار درآورید.

داستان های مصور آستریکس را ببینید تا متوجه بشوید چطور می شود طنز را از اسطوره استخراج کرد. اما مخاطبین مسخره کردن و کم تجربگی شما در روخوانی شعر را به تخطئه مبانی فرهنگی ملت تعبیر خواهند کرد. تا مدتی نمی توانم به ویدیوهای شما نگاه کنم و بخندم. ؛ و البته مقدار معتنابهی فحش از معمولی تا رکیک!

خود زینب موسوی در پاسخ به یک کامنت نوشته است: من خودم می دونم چی کار می کنم و چقدر برای از بین بردن تعصبات احمقانه دارم انرژی می ذارم و عواقبش هم می دونم. من برای کمدی زندان رفتم اینا که مسخره بازیه. بعدا همه چیز خیلی بهتر می شه.

اما مهدی تدینی، مترجم و فعال نشر در بخشی از واکنشش به این برنامه نوشته است: توصیفِ جامعه آزاد فقط این نیست که بگوییم هر کس هر چه خواست بگوید. در جامعه آزاد هر کس هر چه بخواهد می تواند بسازد، اما در مقابل حق مصرف کننده هم محفوظ است؛ یعنی کسی نمی تواند بازار را محدود کند و مصرف کننده را مجبور به خرید یک کالای خاص کند.

بله! هر کس می تواند هر یاوه ای با هر هدفی که دوست دارد بگوید، اما گوش از آن ماست؛ چشم از آن ماست. اگر هر ریشخندی مجاز است، هر نقدی هم مجاز است. اگر می توان گنجینه های بی همتای مردمی را به ریشخند گرفت، ریشخندکننده به اصطلاح کمدین و در حقیقت لوده را هم می توان نقد کرد. هم می توان نقد کرد، و هم می توان با دلیل به دیگران پیشنهاد کرد از چنین بنجل پراکنی روی گردانند. این بنجل فروشان (اگر که مأمور به تخریب نباشند) برای دیده شدن یعنی برای لایک و کامنت و فوروارد و فالووریابی زبان به هر سخن توجه ‎برانگیزی می گشایند.

اینان از همان جنس نامردمانند که به جنگل می روند و درخت صدهاساله را برای تفریح آتش می زنند. شبکه های مجازی لطف زیادی به ما کرده؛ زندگی ما را عوض کرده؛ به هر فرد رسانه ای بخشیده است. همین اینستاگرام و تلگرام به من و شما کمک کرد تا سلطه خانمانسوز صداوسیما و بی بی سی (و مانندِ آن) را بشکنیم و از همین رهگذر جنبشی ملی و ایران دوست توانست خود را از زیر چنگالِ فرج سرکوهی ها و مهدی خلجی ها که به بخشی از دکورِ رسانه های ناایرانی تبدیل شده بودند، برهاند و فریاد ایران سر دهد.

اما این شبکه ها آفت هایی هم طبعاً دارند که در این دنیا هیچ امتیاز بی عیبی یافت نمی شود. یک آفت همین دریوزگی لایک به بهای هر یاوه سرایی است. بگذارید یاوه گویان راحت باشند، چون این تضمین آزادیِ ماست؛ اما چشم ها و گوش ها از آن ماست. از دیوچه ها روی گردانید؛ مسئول زلالی چشمانمان خود ماییم.

همچنین اسماعیل امینی، طنزپرداز و مدرس دانشگاه در مطلبی در ایسنا نوشته است: حالا روش های عجیب تری برای جلب نظر مخاطبان پرشمار و کسب شهرت و درآمد ناگهانی به بازار مجازی آمده و آن شخم زدن متون ادبی و مسخره بازی بر اساس شعر و زبان فارسی است.

شوخی با اشعار بزرگان و نقیضه سازی و مضمون پردازی پیشینه دیرین دارد. اما آسمان و ریسمان بافتن و آن را تفسیر شعر نامیدن، خیالات و موهوماتی بی ریشه را به عنوان اصول مکتب مولوی و شمس منتشر کردن، حرف های سرگرم کننده را در قالب ریشه شناسی کلمات و تمثیل های زبان فارسی طرح کردن و از همه بدتر، برای مخدوش کردن چهره فردوسی، به فحاشی و بی ادبی روی آوردن، حاصل کج فهمی و کج اندیشی است.

فراگیری ابتذال و گسترش جنجال و عربده و فحاشی، که روشی غیرانسانی برای ساکت کردن و انفعال و انزوای اهل فرهنگ و اندیشه است، با آن که ممکن است دستاوردهای آنی و شهرت ناگهانی داشته باشد ولی در نهایت هیچ برنده ای ندارد. در فضای سیطره ابتذال و فحش و بی حیایی، فرهنگ آسیب می بیند و محیط زیست فکری و فرهنگی آلوده تر و ناخوشایندتر از این که هست خواهد شد.

شیوا مقانلو، نویسنده و مترجم با اشاره به شهرت کوزکو به کلام صریحش، این برنامه را دارای شوخی های زشت با فردوسی و شاهنامه عنوان کرده و آن را در راستای برنامه های سرگرم کننده و مبتذل شبکه های اجتماعی دانسته و آورده است: نیتش هرچه بوده، نه خودش با این ویدئو محبوب شده، نه فردوسی منفور. اما راستش این ابتذل فکر و گفتاری، چیزی یک باره نیست، شبیه و همراستای همون گنداب اتاق فکر عشق ابدی ه که ظاهرا رئالیتی شوهای مبتذل مشابهش هم در راهه؛ ادامه همون فضای حاکم بر اینستاگرامه که بی مصرف ترین بلاگرها رو دارای فالوئرهای میلیونی کرده.

واسه چنین برنامه سازها و برنامه ریزهایی، کلید موفقیت اینه: نمایش افکار جلف، گفتار جلف و رفتار جلف! پسرهای المپیاد نجوم ایران در دنیا مقام اول شدن؛ دخترهای بسکتبالیست و پاتیناژکارمون مقام آوردن. دیده شدن؟ نه! کسی فیلم زندگیشون رو می سازه؟ نه! بسازن، دیده می شه؟ نه! همین دیگه، کوزکوی نادان طبق الگوریتم عمل کرده!

رضا ساکی، طنزپرداز هم در بخشی از مطلبش با عنوان در خدمت و خیانت کمدی نوشته است: هزل محترم است. مولوی، سنایی، عبید، ایرج، یغما، خاقانی، عمران صلاحی و… هزل گفته اند و سروده اند. هزل گویی معلمی است و تعلیم اخلاق است اما هزل درآوردن از چیزی که هزل نیست، لودگی است.

بدیهی است که با شاهنامه می توانیم شوخی کنیم و باید شوخی کنیم و همانطور که قبلا هم گفته ام شاهنامه مقدس نیست. اما این مورد خاص از شوخی با شاهنامه، لوده است و لودگی ابتذال است. من هیچ مشکلی با هزل ندارم و از دوستداران هزلم اما هزل عرصه هنرمندی است. شاید دشوارترین کار در انواع شوخ طبعی است. با اینکه یک خانم هزل بگویید هم مشکلی ندارم، مشکل من با لودگی است. اینکه به دم دستی ترین شکل ممکن، جلو چشم هزاران بیننده این محتوای سخیف را بر زبان بیاوری، غم انگیز است.

از سوی دیگر، المیرا شریفی مقدم، مجری تلویزیون در برنامه صبحگاهی شبکه دو در روز دوشنبه (سوم شهریورماه) گفته است: این که یک نفر بیاید و به شاهنامه فردوسی و شخصیت بسیار گرانقدر فردوسی اهانتی کند، ناشی از فهم کم وعدم درک او از ساحت زبان شیرین و زیبای پارسی و البته شاهنامه ای است که هویت زبان ما و هویت ما ایرانی هاست. اگر می بینیم که کوتاهی در زمینه حفظ و پاسداشت زبان و ادبیات فارسی صورت می گیرد، شاید باید خیلی ها را مقصر دانست که اجاره دادند و میدان دادند این توهین ها و اهانت ها و کوتاهی ها در حفظ و پاسداشت زبان فارسی صورت بگیرد. همین جا باید جلوش را گرفت که موارد مشابهش تکرار نشود.

اما محمد رسولی، شاهنامه پژوه در واکنشی تندتر در یک نشست ادبی خواستار برخورد با این طنزپرداز شده و اظهار کرده است: زنی که کم سوادی او از شیوه گفتار و رفتار و کردارش آشکار است و از کژراهه رفتن و کج کرداری به حکیم بزرگ ابوالقاسم فردوسی اهانت می کند، در واقع به ملت بزرگ ایران اهانت می کند.

از سوی دیگر، صفحه ای که با نام شفیعی کدکنی در اینستاگرام فعال است و مشخص نیست توسط چه کسی اداره می شود اما رسانه ها مطالب آن را به نام شفیعی کدکنی بازنشر می کنند، در واکنش به این مطلب این عکس را منتشر کرده است: